سیگنال‌های احیای مذاکرات از وین، بروکسل و تهران

دیپلماسی هسته‌ای ایران در آستانه مجمع عمومی سازمان ملل در نیویوک و ۵۵ روز مانده به انتخابات ریاست جمهوری امریکا یک بار دیگر در حال احیا شدن است. روز دوشنبه دست‌کم سه مقام بلندپایه از ایران، اتحادیه اروپایی و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، درباره احیای مذاکرات هسته‌ای صحبت کردند. 

رافائل گروسی، مدیرکل آژانس بین‌المللی انرژی اتمی دیروز در نخستین روز برگزاری نشست فصلی شورای حکام آژانس بین‌المللی انرژی اتمی، در یک کنفرانس مطبوعاتی گفت که برای ملاقات با دولت جدید ایران و ازسرگیری گفتگو‌ها برای رسیدن به نتایج واقعی درباره مسائل باقی‌مانده پادمانی، آمادگی دارد. گروسی گفت: «پس از انتخابات در ایران، من با رئیس‌جمهور پزشکیان مکاتبه کردم و تمایل خود را برای دیدار با او در تهران برای از سرگیری گفتگو و همکاری بین آژانس و ایران نشان دادم.» او با اشاره به اینکه رئیس‌جمهور ایران پذیرفت که در فرصتی مناسب با وی ملاقات کند، افزود: «من ایران را تشویق می‌کنم که چنین نشستی را در آینده‌ای نه چندان دور تسهیل کند تا بتوانیم گفت‌وگوی سازنده‌ای را برقرار کنیم که به‌سرعت به نتایج واقعی منجر شود.» از مدیرکل آژانس پرسیده شده آیا منظور از «آینده نه‌چندان دور» قبل یا بعد از انتخابات ایالات متحده است که او پاسخ داد: «امیدوارم قبل از آن (انتخابات امریکا) باشد.» او گفت که «امیدوار هستیم در این مدت به برخی مسائل رسیدگی کنیم.» البته صحبت‌های گروسی با چاشنی ابراز نگرانی از برنامه هسته‌ای ایران همراه بود، به خصوص وقتی او گفت که ذخایر اورانیوم غنی‌شده ۲۰ درصدی و ۶۰ درصدی ایران، همچنان در حال افزایش است و ایران تعداد آبشار‌هایی را که برای غنی‌سازی اورانیوم استفاده می‌کند، افزایش داده و ادامه داد: «بیش از سه سال و نیم از زمانی که ایران اجرای تعهدات مرتبط هسته‌ای خود تحت برجام، از جمله اجرای موقت پروتکل الحاقی خود را متوقف کرده است، می‌گذرد و در نتیجه، آژانس تداوم دانش خود در رابطه با تولید و شمار سانتریفیوژها، آب سنگین و کنسانتره سنگ اورانیوم را از دست داده است.» مدیرکل دیده‌بان هسته‌ای سازمان ملل همچنین گفت که «هیچ پیشرفتی» در زمینه حل و فصل مسائل پادمانی باقی مانده صورت نگرفته است: «ایران می‌گوید همه مواد، فعالیت‌ها و مکان‌های هسته‌ای موردنیاز را طبق توافقنامه پادمان اعلام کرده است. با این حال، این بیانیه با یافته‌های آژانس در مورد ذرات اورانیوم با منشأ انسانی در مکان‌های اعلام نشده در ایران مغایر است. آژانس باید مکان (های) فعلی مواد هسته‌ای و یا تجهیزات آلوده مربوطه را بداند.» گروسی گفته که طی ۱۵ ماه گذشته هیچ پیشرفتی در راستای اجرای بیانیه مشترک ۴مارس ۲۰۲۳ بین ایران و آژانس صورت نگرفته و از ایران خواست که این بیانیه را از طریق «تعامل جدی» با آژانس اجرا کند. به رغم همه اینها، گروسی این را هم روشن کرد که هرچند ایران در حال یک سری فعالیت‌ها است، «اما هیچ چیز نشان‌دهنده عجله برای انجام سریع افزایش بزرگ از نظر تولید غنی‌سازی وجود ندارد.»

 آمادگی در اروپا

صحبت‌های دیروز مدیرکل آژانس اتمی که با سؤال خبرنگاران درباره انتخابات امریکا رنگ‌و‌بوی سیاسی به خود گرفت، با تازه‌ترین اعلام آمادگی اتحادیه اروپا برای احیای مذاکرات هسته‌ای همزمان شده است. «پیتر استانو» سخنگوی سیاست خارجی اتحادیه اروپا روز دوشنبه در گفتگو با ایسنا، گفته که جوزف بورل، کمیسیونر سیاست خارجی اروپا با طرف‌های توافق هسته‌ای سال ۲۰۱۵، برای باز نگه داشتن کانال‌های ارتباطی و امکان ازسرگیری مذاکرات رفع تحریم‌ها در تماس است. استانو تأیید کرده که با مقام‌های دولت چهاردهم در تماس است و گفته که «دیپلماسی، مسیری برای یافتن راه‌حل‌ها درباره موضوعات دارای حساسیت» است. او گفته است: «ما با مقامات دولت جدید ایران از جمله مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور جدید و سیدعباس عراقچی، وزیر امور خارجه ایران در پرتو اظهارات آن‌ها مبنی بر اینکه به‌دنبال بهبود رابطه با غرب هستند، ارتباط برقرار کرده‌ایم.» سه هفته قبل هم، جوزف بورل پس از رأی اعتماد عباس عراقچی از مجلس، در تماس تلفنی با عراقچی، انتخاب او به عنوان وزیر امور خارجه ایران را تبریک گفته بود. وزارت خارجه ایران در بیانیه‌ای که درباره تماس تلفنی عراقچی با بورل منتشر کرد، گفته بود که بروکسل «با توجه به معضلات موجود منطقه‌ای و جهانی» امیدوار است گفتگو‌ها و مشورت‌های سیاسی میان ایران و اتحادیه اروپا در دولت جدید ایران ادامه و گسترش یابد و عراقچی هم ضمن استقبال از بهبود و توسعه روابط با اروپا خواستار حل مشکلات موجود میان دو طرف و رفع «سیاست‌های نادرست کشور‌های اروپایی» شده بود. بورل پس از این گفتگو با انتشار پیامی در شبکه اجتماعی ایکس نوشته بود: «با وزیر خارجه جدید ایران در خصوص چشم‌انداز تعامل دوباره بر سر تمامی پرونده‌های مورد علاقه مشترک، از جمله ضرورت کاهش تنش و خویشتنداری، توقف همکاری نظامی با روسیه در جنگ علیه اوکراین و عدم اشاعه هسته‌ای گفتگو کردم. گفت‌وگوی‌های انتقادی و حیاتی برای کاهش تنش‌های منطقه‌ای ضروری است.» 

 احیای مذاکرات در نیویورک؟

در شرایطی که مسعود پزشکیان، رئیس‌جمهور، در مراسم معارفه عباس عراقچی به عنوان وزیر امور خارجه گفت که اولویت دولت او جست‌وجوی راه‌هایی برای رفع تحریم‌هاست، حالا با نزدیک شدن به نشست مجمع عمومی سازمان ملل در نیویورک، به نظر می‌رسد زمینه‌ها برای احیای مذاکرات معلق شده میان ایران و طرف‌های غربی در نیویورک در حال فراهم شدن است. سخنگوی وزارت خارجه ایران دیروز در پاسخ به سؤالی درباره احتمال دیدار بورل و عراقچی در نیویورک، حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل را «فرصت بسیار خوبی برای رایزنی‌های دیپلماتیک گسترده» خواند و گفت: «این فرصت بین طرفین از جمله اتحادیه اروپا وجود دارد.» او به توافق بین عراقچی و بورل برای گفتگو «در آینده نزدیک» اشاره و تأکید کرد: «گمان می‌کنیم مجمع‌عمومی فرصتی خوب برای این گفتگو است.» وی افزود: «گفت‌وگوی تلفنی خوبی بین عراقچی و بورل انجام شد و خوش‌بین هستیم فرصت‌های پیش روی مناسبی برای گفتگو‌های مشترک در تحولات دیپلماتیک پیش رو بین ایران و اتحادیه اروپا دراین‌خصوص وجود دارد.» از کنعانی درباره مذاکرات رفع تحریم و اینکه ایران پالس‌هایی را از سوی طرف‌های مقابل دریافت کرده سؤال شد که او پاسخ داد: «مواضع ایران کاملاً روشن و واضح است. توافق یک توافق جمعی بوده و ایران تنها عضوی بود که به تعهداتش به‌صورت کامل عمل کرد. احیای توافق مبتنی بر بازگشت طرف‌های مقابل به تعهدات‌شان در چارچوب برجام است.» کنعانی افزود: «توافق زمانی می‌تواند احیا شود که همه طرف‌های متعاهد به تعهدات خود به‌صورت مسئولانه برگردند. ایران از میز مذاکرات فاصله نگرفته است.» هرچند عباس عراقچی، پیش از این گفته که برجام «به شکل فعلی قابل اجرا نیست» و تأکید کرده که «باید این سند باز شود» تا تغییراتی در آن داده شود ولی تأکید کرده که این سخنانش به معنای «مرگ برجام» نیست. یک ارزیابی کنگره امریکا درباره ایران که در ۶ سپتامبر ۲۰۲۴ منتشر شده، می‌گوید که مقام‌های امریکایی در چارچوب تحولات منطقه‌ای پس از ۷ اکتبر (حمله حماس به اسرائیل)، اعلام کرده‌اند که برجام «روی میز نیست» ولی گفته که سخنان عراقچی نشان می‌دهد که «مقامات ایرانی نسبت به توافق بازنگری شده یا هسته‌ای در سال ۲۰۲۴ ابراز گشایش کرده‌اند.» این گزارش می‌گوید که آیت‌الله «خامنه‌ای رهبر عالی انقلاب (ایران) اظهار نظر کرده که هیچ مانعی برای چنین گفتگو‌هایی با «دشمن» وجود نخواهد داشت.»

روزنامه جوان