فرمول تعیین سبد معیشت خانوارهای کارگری | حقوق کارگران 36 میلیونی می شود؟

در سال‌ها و ماه‌های اخیر، هزینه‌های زندگی خانوارهای کارگری با توجه به تورم سنگین حاکم بر تمام کالاها و خدمات افزایش یافته است؛ در این شرایط، محاسبه سبد معیشت یک خانوار متوسط کارگری (موضوع بند دوم ماده ۴۱ قانون کار) کار ساده‌ای نیست؛ هزینه‌های خوراکی سر به فلک کشیده و در کنار آن، هزینه‌های آموزش فرزندان، تامین مسکن حتی یک سرپناه نقلی ۴۰ یا ۵۰ متری و پول درمان و بهداشت، رقم بسیار سنگینی است که سرجمع واقعی آن‌ها با یک ضرب و تقسیم ساده به دست نمی‌آید.

با همه اینها، از آنجا که معیار عرفی در شورایعالی کار در سالهای اخیر، محاسبه سبد غذایی برای یک خانوار متوسط و اعمال ضریب برای محاسبه سبد معیشت خانوار بوده است، با محاسبه هزینه‌های خوراکی و آشامیدنی خانوار می‌توان به صورت بسیار «تقریبی» برآوردی از سبد معیشت خانوارهای کارگری به دست آورد.

این گرانی‌ها همچنان ادامه دارد؛ در شهریور ماه، نان در استان‌های مختلف کشور حداقل ۲۵ درصد گران شد و در روزهای ابتدایی مهر نیز با دستور دولت، شیر و لبنیات یک گرانی رسمی ۲۰ درصدی را تجربه کردند؛ سبد معیشتی که «فرامرز توفیقی» فعال کارگری برای شهریور ماه سال جاری محاسبه کرده، براساس داده‌های انستیتو پاستور و مرکز آمار ایران است و نرخ‌های رسمی اقلام خوراکی را دربرمی گیرد.

این سبد تقریبی و حداقلی است و او در توضیح آن می‌گوید: سبد غذائی برای یک فرد بدون در نظر گرفتن فعالیت بدنی محاسبه شده است چون صحبت از سبد حداقلی است در غیر این صورت بایستی میانگین سنی خانوار ۳.۳ نفری، جنسیت، فعالیت بدنی و… دخیل می‌شد که سهم ۲۳۹۵کیلوکالری میانگین هر فرد را دستخوش تغییر می‌کرد.

جدول بالا میزان مواد غذایی خام برای هر نفر در روز است اما «غذای واقعی مورد نیاز فرد در هر روز» را نشان نمی‌دهد؛ به همین دلیل این اقلام فرآوری شده و به وعده‌های غذایی واقعی تبدیل شده اند. توفیقی در این رابطه می‌گوید: جدول فوق بسیار خام و ایستاست و با استحصال نرخ اقلام آن نمی‌توان سبد غذایی واقعی خانوارهای کارگری را به دست آورد؛ بنابراین این اقلام با در نظر گرفتن شرایطی تبدیل به وعده‌های غذایی شده اند: سه وعده غذا در نظر گرفته شده و میان وعده، تنقلات و مکمل‌ها حذف شده اند؛ تنها یک وعده غذای گرم و دو وعده غذای ساده (صبحانه و شام) در نظر گرفته شده است و یک برنامه ۱۵روزه برای رژیم غذائی مرسوم و حداکثری برای همه افراد لحاظ شده است.

در نتیجه برای شهریور ۱۴۰۳ و بر اساس آنالیز قیمت منتشره از سوی مراجع قانونی اعلام شده هزینه هر وعده غذای خانوار محاسبه شده است. صبحانه و شام شامل غذاهایی مانند کره و مربا، پنیر و مربا، تخم مرغ آب پز، پنیر و عسل یا پنیر و با خیار و گوجه است و میانگین قیمت آن برای هر نفر در هر وعده، ۲۷۹۱۰۲ ریال به دست آمده است.

هزینه متوسط یک وعده غذای گرم یا نهار نیز که مبتنی بر یک برنامه غذایی پانزده روزه شامل غذاهای متداول ایرانی است، براساس جداول محاسبه شده، برای هر فرد ۶۷۳۷۱۷ ریال است.

در نتیجه به جدول زیر برای هزینه‌های غذایی یک خانوار متوسط ۳.۳ نفره می‌رسیم؛ هزینه غذایی روزانه یک خانواده متوسط حدود ۴۶۶ هزار تومان است؛ این خانواده در هر ماه حدود ۱۳ میلیون و ۹۹۰ هزار تومان فقط صرف خوراکی‌ها می‌کند؛ در نتیجه سبد خوراکی‌های خانوار کارگری ۱۳ میلیون و ۹۹۰ هزار تومان نرخ دارد.

 پس از محاسبه سبد خوراکی ها، نوبت به محاسبه سبد معیشت خانوار می‌رسد؛ کارگران طبق اعلام مرکز آمار ایران در دهک چهارم و پنجم درآمدی قرار دارند که در این دهک‌ها سهم خوراکی‌ها از هزینه‌های زندگی ۳۸.۰۵ درصد است. بنابراین سبد معیشت خانوارهای کارگری در شهریورماه ۱۴۰۳ براساس فرمول زیر به دست می‌آید:

367.879.632 = 38.05/ 100* 139978200

در واقع نرخ سبد معیشتِ تقریبا واقعیِ خانوارهای متوسط کارگری در شهریورماه سال جاری، حدود ۳۶ میلیون و ۷۸۰ هزار تومان است که فاصله بسیار زیادی با حداقل دستمزد و مزایای ماهانه کارگران دارد.

توفیقی در ارتباط با این اعداد محاسبه شده می‌گوید: حداقل دستمزد ۱۴۰۳ با احتساب ۱.۳ فرزند، رقم ۱۰ میلیون و ۸۹۷ هزار تومان است؛ بنابراین این دستمزد فقط ۲۹.۶۲ درصد از هزینه‌های زندگی یا همان سبد ۳۶ میلیون و ۷۸۰ هزار تومانی را پوشش می‌دهد، به عبارت ساده‌تر کارگران حداقل بگیر با دستمزدی که می‌گیرند قادر به تامین ۲۹.۶۲ درصد از هزینه‌های ماهانه زندگی هستند.

سوال این است که باقی هزینه‌های زندگی که چیزی نزدیک به ۲۶ میلیون تومان است از کجا باید تامین شود و آیا بهتر نبود اولین اقدام وزیر کار جدید بعد از گرفتن پُست وزارت، تشکیل جلسه برای ترمیم دستمزد براساس ضروریات قانون باشد؟