خطرناک‌ترین نسل گروهک تروریستی القاعده

فارس: «مؤسسه بروکینگز» می‌نویسد با وجود حملات مداوم پهپادهای آمریکایی علیه القاعده، این گروهک نه تنها نابود یا حتی منزوی نشده بلکه اکنون یکی از قوی‌ترین دوره‌های خود را طی می‌کند و قول داده از مردم آمریکا انتقام بگیرد. اندیشکده «مؤسسه بروکینگز» به قلم «بروس رایدل» عضو ارشد سیاست خارجی و مرکز سیاست خاورمیانه «سابان»، در مقاله‌ای نسل سوم و کنونی القاعده را یکی از قدرتمندترین نسل‌های این گروهک از بعد عملیاتی ارزیابی و تشریح کرد که شاخه‌های مختلف القاعده چگونه از هرج و مرج انقلاب‌های خاورمیانه و آفریقای شمالی برای ایجاد پایگاه‌های جدید استفاده کرده‌اند. کمپین نظامی اوباما نیز علی‌رغم به قتل رساندن بسیاری از اعضای این گروهک، نتیجه عکس داده و القاعده را در انتقام‌جویی از مردم آمریکا مصمم کرده است. * القاعده اکنون در کشورهای عربی نسل سوم خود را پرورش می‌دهد نسل سوم القاعده زیر حمله پهپادها در پاکستان و یمن اکنون از بیداری اسلامی برای ایجاد بزرگ‌ترین پناهگاه‌ها و پایگاه‌های عملیاتی خود در کشورهای عربی در بیش از یک دهه گذشته استفاده می‌کند. القاعده کنونی ممکن است خطرناک‌ترین القاعده در طول تاریخ باشد. * نسل سوم القاعده که شاید خطرناک‌ترین نسل این گروهک تروریستی باشد بعد از کشته شدن بن لادن تشکیل شد نسل اول القاعده گروهی بود که در دهه 1990 به دست اسامه بن لادن در افغانستان تشکیل شد. نسل دوم بعد از حوادث 11 سپتامبر در پاکستان به وجود آمد و سپس وارد کشورهای اسلامی شد. اکنون نسل سوم این گروهک را می‌توان پس از مرگ بن لادن در کشورهای بیداری اسلامی مشاهده کرد. * حمایت القاعده و شخص «الظواهری» از شورشیان مسلح در سوریه جدیدترین شاخه القاعده در سوریه به سرعت در حال پیشرفت است. این گروهک با نام «جبهه نصرت» به یکی از جدی‌ترین عوامل شورشی علیه حکومت بشار اسد تبدیل شده است. «ایمن الظواهری» رئیس القاعده از همه عوامل جهادی در سراسر جهان درخواست کرد تا بهار امسال در سوریه جمع شوند و به مخالفت علیه حکومت اسد و اقلیت علوی‌های حامی وی بپیوندند. اسد و علوی‌ها هدفی بسیار مناسب برای القاعده هستند؛ زیرا بسیاری از سنی‌ها معتقدند علوی‌ها فرقه‌ای منحرف از اسلام هستند و باید سرکوب شوند. اگرچه القاعده بخش نسبتاً کوچکی از مخالفان اسد را تشکیل می‌دهند؛ اما مهارت‌های ویژه‌ای را در ساخت بمب و عملیات‌های انتحاری در اختیار شورشیان مسلح قرار می‌دهند. * فعالیت گروه‌های جهادی وابسته به القاعده در قالب مخالفان اسد در سوریه اکنون وبسایت‌های جهادی هر روز گزارش می‌دهند که اعضای القاعده از کشورهای عربستان، فلسطین و مصر در مبارزه در دمشق و حلب «شهید» شده‌اند. گزارش‌های موثقی هم حاکی از عملیات گروه‌های جهادی در سوریه است که رابطه دوری با القاعده دارند و متشکل از تندروهای اسلام‌گرا از کشورهایی دور نظیر پاکستان و بنگلادش هستند. * القاعده از سلاح‌هایی استفاده می‌کند که عربستان و قطر در اختیار شورشیان در سوریه قرار می‌دهند نسل جدید القاعده در سوریه از سرنوشت نسل‌های قبلی خود درس گرفته و از اظهار ارتباط مستقیم با تنه اصلی گروهک اجتناب و در عوض با گروه‌های دیگر سنی همکاری می‌کنند. نسل جدید به شدت مسلح است، از پایگاه‌هایی در عراق برای تهیه و تدارکات استفاده می‌کند، و از سلاح‌هایی بهره می‌برد که قطر و عربستان در اختیار شورشیان سوریه قرار می‌دهند. رهبر جبهه نصرت از نام مستعاد «ابو محمد الجولانی» استفاده می‌کند که اشاره‌ای به بلندی‌های جولان تحت اشغال اسرائیل و نشانه‌ای از این است که رهبر ارشد گروه یک فرد سوری است و نه مبارزی بیگانه. * ادامه درگیری در سوریه و کشیده شدن آن به کشورهای همسایه به سود القاعده است هرچه جنگ داخلی در سوریه بیش‌تر طول بکشد، القاعده هم بهره بیش‌تری از بحران و اختلافات مذهبی در این کشور خواهد برد. این گروه همچنین از انتقال خشونت‌ها از سوریه به کشورهای همسایه نظیر لبنان، ترکیه، عراق و اردن نیز سود می‌برد که اکنون دیگر قابل اجتناب نیست. * القاعده علی‌رغم ایدئولوژی خشونت‌طلبانه خود توانست از انقلاب‌های مسالمت‌آمیز در کشورهای عربی هم به سود خود استفاده کند القاعده هم مثل بقیه جهان از دیدن انقلاب‌هایی که دیکتاتورهای تونس، مصر، لیبی و یمن را سرنگون کرد متعجب شده است. این انقلاب‌های عمدتاً مسالمت‌آمیز که شمال آفریقا و خاورمیانه را در بر گرفتند، در ابتدا ایدئولوژی خشونت و جهادیسم در این گروهک را زیر سؤال بردند. اما القاعده از قابلیت انطباق بالایی برخوردار است و توانست از هرج و مرج‌ها و تشنجات دوران انقلاب برای ایجاد پایگاه‌های عملیاتی و سنگرهای جدید استفاده کند. * پیشروی القاعده در آفریقای شمالی در قالب گروهک القاعده در مغرب اسلامی القاعده در مغرب اسلامی که در ابتدا شاخه الجزایری سازمان تروریستی القاعده بود، اکنون در آفریقای شمالی توانسته با گروهی افراطی در مالی به نام «انصار الدین» شریک شود؛ این دو گروه توانسته‌اند با همکاری هم کنترل دو سوم شمالی مالی را به دست بگیرند. القاعده در مغرب اسلامی اکنون کنترل شهر اسطوره‌ای «تیمبوکتو» را هم در اختیار دارد. * نسل سوم القاعده در مغرب اسلامی بزرگ‌ترین تهدید علیه ثبات منطقه آفریقای شمالی در بیش از ده سال اخیر است فعالیت‌های القاعده در مغرب اسلامی اغلب به ربودن شهروندان غربی در بیابان‌های دوردست الجزایر، مالی، موریتانی و نیجریه و یا دیگر اعمال مجرمانه محدود بوده است. منابع انگلیسی می‌گویند این گروهک از همین طریق 50 میلیون یورو درآمد کسب کرده است. بهار امسال، پس از کودتای نظامی در مالی، القاعده در مغرب اسلامی با شراکت با انصار الدین توانستند نیروهای دولت را از شمال مالی خارج کنند و اکنون پایگاه وسیعی را در صحرای بزرگ آفریقا به وجود آورده‌اند که مساحتی به اندازه ایالت تگزاس آمریکا دارد. القاعده در مغرب اسلامی در لیبی و به ویژه شهر بنغازی هم مشغول فعالیت است. مقامات اسپانیا و فرانسه اکنون پایگاه‌های جدید القاعده در مغرب اسلامی را در مالی و لیبی، بزرگ‌ترین تهدید علیه ثبات منطقه در بیش از یک دهه گذشته توصیف می‌کنند. * بهره بردن عوامل القاعده از هرج و مرج دوران انقلاب در مصر یکی دیگر از پایگاه‌های جهادی نسل سومی القاعده در صحرای شبه جزیره سینا است؛ منطقه‌ای در مصر که مدت‌ها اسیر سرکوب و آشفتگی بوده است. بعد از انقلاب این کشور، قبایل بدوی در این شبه جزیره که تأثیری از انقلاب نگرفته بودند با زندانیان آزاد شده جهادی از زندان‌های مبارک همکاری کردند تا حملاتی را به تأسیسات امنیتی و خطوط لوله بین مصر و سرزمین‌های اشغالی طرح‌ریزی نمایند. عوامل جهادی در شبه جزیره سینا وفاداری خود را به الظواهری اعلام کرده‌اند و او هم بارها از حملات آن‌ها به اهداف اسرائیلی حمایت کرده است. * فعالیت‌های شاخه القاعده در شبه جزیره عربستان پس از سقوط علی عبدالله صالح در یمن در یمن، گروهک القاعده در شبه جزیره عربستان، از سقوط دیکتاتوری علی عبدالله صالح برای به دست گرفتن کنترل بخش‌های دوردست جنوب و شرق این کشور استفاده کرد. اگرچه این شاخه القاعده تابستان امسال چندین شهر را در ضد حمله‌های دولت از دست داد؛ اما با حملاتی شدید به اهداف امنیتی در صنعا، عدن و شهرهای مهم دیگر به دولت پاسخ گفت. روز به روز حملات پهپادی بیش‌تری در بیابان‌های یمن علیه القاعده در شبه جزیره عربستان صورت می‌گیرد؛ یکی از این حملات منجر به قتل «انور العولقی» از عوامل القاعده شد که متولد آمریکا بود. اما این گروه همچنان در حال مقاومت است. * حمله آمریکا به القاعده عراق این گروهک را از بین نبرده، بلکه گروهک «دولت اسلامی عراق» اکنون به فکر انتقام از مردم عراق و آمریکا است مقاومت القاعده از شاخه این گروهک در عراق نشأت می‌گیرد. حمله آمریکا قرار بود گروهک تحت حمایت القاعده موسوم به «دولت اسلامی عراق» را نابود کند؛ اما این کار را انجام نداد. علی‌رغم فشار شدید و کشتار پیاپی رهبران ارشد این گروهک، دولت اسلامی عراق از این جملات جان سالم به در برده و اکنون خود را بازسازی کرده است. این گروهک اکنون به اقلیت سنی‌هایی متوسل شده که معتقدند حکومت اغلب شیعی عراق دارد به آن‌ها ظلم می‌کند. القاعده عراق پایگاه‌های خود را در برخی نقاط سنی‌نشین احیا کرده و «ابوبکر البغدادی» رهبر گروهک، قول عملیات‌هایی را درون عراق و حتی آمریکا داده است. * القاعده اگرچه محبوبیت مردمی ندارد؛ اما از بعد عملیاتی در حال حاضر یکی از موفق‌ترین دوره‌های خود را می‌گذراند موفقیت‌های نسل سوم القاعده در استفاده از تحولات انقلابی در جهان عرب در حالی به دست می‌آید که این گروهک از حمایت مردمی برخوردار نیست؛ بلکه همچنان یک جنبش افراطی است که تنها تحت حمایت اقلیتی کوچک قرار دارد. اما تروریسم هیچ‌گاه رقابتی بر سر محبوبیت نبوده است. القاعده امروز از بعد عملیاتی در جهان عرب قوی‌ترین دوره خود را در سال‌های اخیر سپری می‌کند. * کمپین نظامی اوباما با حملات پهپادی علیه القاعده در پاکستان تا کنون مورد انتقادهای شدیدی قرار گرفته است شاخه قدیمی القاعده در پاکستان که جهادیست‌ها آن را «القاعده مادر» می‌خوانند، اکنون در حال بازسازی خود است. از زمان روی کار آمدن اوباما در سال 2009، تقریباً 300 حمله پهپادی در پاکستان و از طریق پایگاه‌هایی در افغانستان صورت گرفته که اکثر آن‌ها عوامل القاعده را هدف قرار داده است. این کمپین نظامی تا کنون از جمله در حملات خود در ایبت‌آباد، مورد انتقادهای شدیدی واقع شده است. * تلاش‌های آمریکا در براندازی القاعده تا کنون نتیجه مؤثری نداشته و این گروهک همچنان در کشورهای مختلف از جمله پاکستان حاشیه امنیت زیادی دارد با همه این احوال، القاعده نه از بین رفته و نه حتی منزوی شده است. متحدین این گروهک در پاکستان، نظیر «لشکر طیبه» گروهکی که در سال 2008 در بمبئی پایتخت هند عملیاتی انجام داد، و یا طالبان افغانستان و پاکستان در خاک پاکستان تحت فشاری اندک هستند و یا حتی هیچ فشاری به آن‌ها وارد نمی‌شود. سه نفر از پنج نفر اول لیست تروریست‌های آمریکا (الظواهری، «حفیظ سعید» بنیان‌گذار لشکر طیبه، و «ملا عمر» رهبر طالبان) همگی در طالبان هستند. فقط الظواهری است که خود را پنهان کرده؛ اما دو نفر دیگر از حمایت نیروهای اطلاعاتی پاکستان برخوردارند. احتمال می‌رود الظواهری هم محافظان بسیار قدرتمندی داشته باشد.