مدافعان نقد، دشمنان مغالطه/ مسابقه جالب دانش آموزان برای رییس جمهور شدن! +عکس

سرویس اجتماعی فردا؛ حسن عابدینی: در شرایطی که بازار مناظره و مباحثه در کشور داغ است، غفلت از داشتن اندیشه نقادانه می‌تواند آسیب‌هایی جدی را برای جامعه به دنبال داشته باشد. کشور ما به مرحله ای رسیده است که مردم آن مهمترین تصمیم خود برای انتخاب رئیس جمهور را موکول به مناظره های مستقیم تلویزیونی می کنند.

بیشترین مسیر انتقاد به نهادهای مختلف کشور هم مسیرشان را از مناظره های آزاد، دانشجویی و رسانه ای طی می کنند. نادرست گرفتن تفکر نقادانه در مناظرات با تفکر کوبنده بی‌گمان بی‌اخلاقی و سردرگمی را برای مردم به همراه خواهد داشت و برای رفع این چالش جامعه نیازمند آموزش خواهد بود. اما مهارت مباحثه و مناظره را که ریشه در علم و منطق دارد را از کجا و چه مرحله ای می توان آموخت؟

مسابقات قهرمانی مباحثه علمی دانش‌آموزان که در اردیبهشت مال سال جاری با حمایت شورای عالی انقلاب فرهنگی و کتابخانه ملی ایران برگزار شد یکی از دوره‌های لازم و مناسب برای آموزش نسل دانش‌آموز با تکنیک‌های مناظره و مباحثه علمی است.

گروه‌های مناظره و مباحثه در این مسابقات در دو جایگاه سلب و ایجاب قرار می‌گیرند و در یک بازه زمانی 30 دقیقه‌ای به مناظره پرداخته و در نقد موضع حریف به دفاع از داشته های علمی خود می‌پردازند و در پایان نیز به سؤالات هیئت‌داوران پاسخ خواهند داد.

روند امتیازدهی به‌گونه‌ای است که علاوه بر طرح مباحث دو سویه، هر دو گروه باید بتوانند حداقل به سه پرسش از پنج پرسش داوران پاسخ دهند و سرانجام پس از این فرایند، داوران یکی از دو گروه را به‌عنوان برنده اعلام می‌کنند.

نجمه قنبری، دبیر کل چهارمین دوره قهرمانی مباحثه علمی در گفت‌وگو با خبرنگار فردا برگزاری این دوره‌ها را باهدف رفع یک خلأ آموزشی، در فضای عمومی کشور و فضای آکادمیک دانسته و معتقد است: این دوره باید بتواند تحلیلی از این سؤالات ارائه دهد که آیا ما مقدمات لازم را برای آزاداندیشی، توان شنیدن سخن‌ها در حوزه‌های گوناگون و تحلیل کردن و توان پاسخگویی به مباحث را در جامعه فراهم کرده‌ایم؟

وی گفت: تأکیدات مختلف و زیادی در آیات قران کریم و مباحث روایی و همچنین رویکردهای کلان نظام برای برگزاری کرسی‌های آزاداندیشی تمدن اسلامی و تولید علم داریم و همین تأکیدات ما را به این ضرورت رساند که باید این خلأ را رفع کنیم.

دبیر کل چهارمین دوره قهرمانی مباحثه علمی رفع این خلأها را نه در دانشگاه بلکه از دبیرستان می‌داند و ادامه می‌دهد: آنچه که به‌عنوان تحقق زنگ گفتگو که از سوی رئیس جمهور پیشنهادشده بود و یا تأکید مقام معظم رهبری بر برگزاری کرسی‌های آزاداندیشی مطرح شده بود با بخشنامه و فرمایش توانایی تحقق نداشت و ما احساس کردیم دانش آموزان باید آموزش‌ها و چیرگی‌های لازم را در این حوزه باید طی کنند.

وی دانستن منطق و استفاده از این فن را نیازی برای دور شدن از مغلطه در مباحث دانسته و بیان می‌کند: فرزندان ما باید یاد بگیرند که در مباحثه‌های خود نه مغالطه کنند و نه با مغالطه قانع شوند.

این مسئول با اشاره به اینکه یکی دیگر از نیازهایی که دانش‌آموز باید با آن آشنا شود سواد اطلاعاتی است می‌گوید: این مهارت خود بر دو مهارت جداگانه نحوه پیدا کردن اطلاعات در فضای پراکنده و پیچیده اطلاعاتی امروز و همچنین نحوه استناددهی صحیح بر منابع و مراجع است.

تفکر نقاد و سنجشگر به جای تفکر کوبنده

بی‌گمان یکی دیگر از مشکلات نسل امروز عدم برخورداری از مسئله تفکر نقاد و سنجش گرانه است و رفع آن نیز مستلزم آموزش‌های لازم به دانش آموزان خواهد بود. قنبری نیز با تأکید بر این ضعف معتقد است: در فضای عمومی جامعه تعریف عجیب‌وغریب و اشتباهی از این تفکر وجود دارد و در واقع به‌جای آنکه تفکر ارزیاب باشد، یک تفکر کوبنده بر سایر نظرها است.

وی فن بیان را نیز لازمه نسل امروز دانسته و بیان می‌کند: کسب اطلاعات تنها مقدمه راه است و باید بتوانیم با ارزیابی اطلاعات، به بهترین شیوه و با حداکثر بهره‌وری به بیان و ارائه این اطلاعات بپردازیم.

دبیر کل چهارمین دوره قهرمانی مباحثه علمی یکی از مشکلات انسان‌ها را در فهم متفاوت از مسائل دانسته و بیان می‌کند: آدم‌ها در فضایی متفاوت با یکدیگر روبرو می‌شوند و اکنون باید در این فضا کوشش کنند تا حرف خود را به‌درستی فهمانده و یا حرف دیگران را بفهمند.

وی تأکید می‌کند: سطح این مسابقات در تراز جهانی بود اما کوشش کردیم در محتوا، مهارت‌ها بر طبق مفاهیم بومی و ایرانی- اسلامی باشد.

موضوعاتی که دانش آموزان در دوره اخیر درباره آنها به در دورهای مقدماتی، نیمه نهای و فینال به مباحثه پرداختند گزاره هایی در موضوعات متنوع هستند که بعضا به گزاره های داغ مطبوعات نیز تبدیل شده اند. دانش اموزان بعد از اعلام موضوع فرصتی برای تحقیق می یافتند و بعد هنگام آغاز رقایت به آنها اعلام می شد که باید در قامت موافق یا مخالف (گروه سلب و گروه ایجاب) قرار بگیرند. گره رقایت در همی نقطه است که دانش آموز باید آنقدر تحقیق و مظالعه و تسلط داشته باشد که بتواند بر اساس گزاره های علمی و نظریه های موجود موضع خود را تثبیت کند.

قنبری هر مناظره را یک ارائه علمی می‌داند و ادامه می‌دهد: 16 تیم دختر و 10 تیم پسران که به صورت جدا آموزش می‌دیدند باید می‌توانستند با کسب 400 امتیاز از 600 امتیاز جواز حضور در مسابقات را کسب کنند.

بی‌گمان این نکته بر کسی پوشیده نیست که متأسفانه جامعه اعم از خانواده و مدارس سرمایه‌گذاری خیلی کمتری بر روی این مباحث می‌کنند اما اگر به دنبال یک جامعه‌ای با قدرت بیان و منطق مناسب هستیم باید فرآیند آموزش این مباحث را از همین دوره دبیرستان شروع کنیم.

آموزشم آرزوست با نگاهی به تأکیدات دینی و سیر روایی در شریعت اسلام نیز می‌توان به‌راحتی مشاهده کرد که ائمه اطهار نیز بر مباحثه و مناظره و دوری از مجادله‌های بی‌بهره تأکیدات ویژه‌ای داشته‌اند و در این راه نیز خود پیش‌قدم بوده‌اند. شیوه‌ی مناظرات امام رضا (ع) و امام صادق (ع) بهترین الگوی گفتگو، مناظره و اثبات حقیقت است.