شکاف نسلها در آستانه بحرانی شدن

مهر: وقتی پای صحبت پدرها و مادرهایی می نشینیم که دختر و پسر جوان و یا نوجوان دارند بارها این جمله ها را شنیده ایم " که حرفشو نمی فهمم" ، " دوره و زمونه عوض شده " ،" سر از کارش درنمی آورم " و... تمامی این موارد و همچنین موارد مشابه مربوط به شکاف نسلی می شود پدیده ای که در همه دورانهای گذشته نیز کم و بیش وجود داشته است و در حال حاضر در کشور ما نیز مشاهده می شود برهمین اساس با سید حسن موسوی چلک مدیر کل دفترآسیبهای اجتماعی وزارت تعاون ، کار و رفاه اجتماعی گفتگویی انجام داده ایم که در ادامه می خوانیم: * خبرگزاری مهر ــ گروه اجتماعی : واژه فاصله و یا تفاوت نسلی از چه زمانی در جهان مطرح شد؟ ــ سید حسن موسوی چلک مدیر کل دفترآسیبهای اجتماعی وزارت تعاون ، کار و رفاه اجتماعی: این عبارت اولین بار در دهه 60 میلادی و توسط جامعه شناسان غربی ابداع شد عبارتی که می خواهد بگوید بین دو نسل همزمان در یک جامعه تفاوت واضح روانی ، اجتماعی ، فرهنگی و ... وجود دارد تفاوتی که خیلی روشن خودش را در بینش و آگاهی باورها ، تصورات ، انتظارات ، جهت گیری ارزشی و الگوهای رفتاری این دو نسل نشان می دهد. به عبارتی دیگر دو نسل پدر و مادرها و فرزندان در برخورد با مسایل دو نگاه متفاوت دارند هر کدام از یک پنجره به موضوعات و مسایل زندگی نگاه می کنند و هر کدام برداشت خودشان را دارند بنابراین وقتی با هم برخورد می کنند پر از تفاوتند که باعث می شود حس کنند که حرف یکدیگر را نمی فهمند. * آیا در قرن 21 شکاف بین نسلی تفاوت خاصی با قرنها و یا سالهای گذشته دارد؟ ــ شکاف قرن 21 دیجیتالی است اولین بار کلمه شکاف دیجیتالی زمانی مطرح شد که گروهی از مردم جامعه توانستند به رازهای دنیای مجازی مانند کامپیوتر بیشتر دسترسی داشته باشند و با این دنیا زندگی کنند اما یک گروه دیگر ممکن است اصلا شناختی از این وسیله نداشته باشند و ندانند در دنیای مجازی چه خبر است و درهمین زمان بود که از کلمه شکاف دیجیتالی استفاده شد.شاید برای برخی از افراد ایمیل زدن، چت کردن و ... مانند سفر به کره ماه عجیب باشد این شکاف دیجیتالی هم یک دلیل بیشتر ندارد و آن این است که دنیا به سرعت پیشرفت می کند و یکی از این پیشرفت ها زندگی و ارتباط با دنیای مجازی است. * در ایران از چه زمانی این موضوع مطرح شده است؟ ــ واژه « شکاف نسل ها » در ایران ، نزدیک به دو دهه است که گام به ستون و سطور مطبوعات در ایران گذاشته و پافشاری بر آن شده است، اما اهمیتی در خور توجه بدان داده نشده است. در هر حال جایگاه نسلی بیانگر موقعیت اجتماعی یک نسل است که آن را با افراد نسل دیگر متفاوت می کند. به عبارتی تجربه های تاریخی، اختراعات، تحولات شگرف و مسائلی از این دست که در زندگی یک نسل رخ می دهد ذهنیت متمایزی درون آن نسل شکل می دهد که الزاماً با ذهنیت نسل های قبل و بعد از آن هماهنگ نیست. * در حال حاضر وضعیت شکاف نسلی در ایران چگونه است آیا طی سالهای آینده تفاوت نسلها بیشتر می شود و یا کمتر؟ ــ در حال حاضر در کشور ما کشمکش بین نسل ها وجود دارد و هنوز شکاف ایجاد نشده اما هر چه جلوتر می رویم احساس نگرانی در زمینه ارتباط میان نسل ها ایجاد می شود تا آنجایی که کم کم در صورت عدم مدیریت صحیح این کشمکش به شکافی عمیق تبدیل خواهد شد. * در نسل قدیم تفاوت نسلها اینقدر واضح احساس می شد یا خیر؟ ــ در میان افراد و جامعه پذیری نسل قدیم یک جدیت و ارتباط منطقی وجود داشت به طوری که از ظرفیت متقابل یکدیگر برای داشتن زندگی سالم و بهتر و همچنین جامعه سالم استفاده می کردند و بعد به یک زبان مشترک می رسیدند. خواسته های نسل قدیم مانند نسل جدید نبوده است اما یک ارتباط منطقی میان دو نسل وجود داشته به همین دلیل این گسست و جدایی در ارتباط بین نسلی را شاهد نبودیم. بنابراین در چنین جوامعی جوانان مسئولیت پذیری بیشتری داشتند.در چنین جوامعی احساس تعلق اجتماعی و همچنین نشاط اجتماعی بیشتری وجود داشت و به تبع آن خانواده نیز از ثبات بیشتری برخوردار بود از سوی دیگر توجه به قوانین نیز جایگاه ویژه تری داشت. بنابراین ما شاهد آسیب های اجتماعی کمتری بودیم. * نیازها و خواسته های نسل قدیم و جدید چقدر باهم متفاوت است و در چه زمینه هایی؟ ــ با توجه به اینکه میزان دسترسی به اطلاعات امروزه با گذشته تفاوت زیادی دارد. امروزه نسل جدید بیشترین اطلاعات خود را از محیط های اجتماعی و مجازی می گیرد و مانند گذشته نیست که تمامی اطلاعاتشان از درون خانه و خانواده کسب می شد. تفاوت نوع اطلاعات، تکنولوژی ، محیط های مجازی باعث شده که خواسته ها و انتظارات جدیدی برای جوانان تعریف شود به طوری که در گذشته این گونه نشده است. در گذشته خانواده ساختار گسترده ای نداشته به همین دلیل مشارکت ها و احترام به بزرگترها و همچنین سبک زندگی با امروز فرق دارد و طبیعتا تمامی این موارد تاثیر زیادی در کار ، اخلاق و غیره می گذارد. همچنین نیازهای نسل قدیم بدلیل اطلاعات و سبک زندگی با نسل جدید متفاوت است در گذشته بزرگان خانواده ها نقش اصلی را ایفا می کردند اما امروزه با تغییر ساختار خانواده ها دیگر این افراد جایگاهی ندارند بنابراین نقش نهادهای اجتماعی و فرهنگی که البته رسانه نیز بخشی از آن است به مراتب بیش از گذشته خواهد بود. باید احساس تعلق به هویت قومی، ملی ، دینی در روابط در جامعه افزایش پیدا کرده و حرمت ها حفظ شود و در نتیجه آن احترام به حقوق دیگران سرلوحه رفتارها قرار گیرد و در این صورت دو نسل از این ارتباط سودمند و تجارب گذشتگان استفاده خواهند کرد و گذشتگان نیز از دانش روز جوانان بهره می برند. نه اینکه نیازهای گذشتگان ما بد بوده و نه میتوان گفت که جوانان ما خواسته ها یشان خوب نیست بلکه به دلیل نوع اطلاعات و سبک زندگی موجود باید یک انطباق و یکپارچگی در ارتباط بین نسل ها وجود داشته باشد و یکی از انتظاراتی که از سازمانهای فرهنگی اجتماعی وجود دارد این است که بتوانند در برقراری این ارتباط نقش مهمی را ایفا کنند. * وضعیت آسیبهای اجتماعی در جوامعی که شکاف میان نسلی زیادی وجود دارد چگونه است ؟ ــ آسیب های اجتماعی امروزه نیز جنس شان با گذشته تفاوت دارد به طوری که تنوع آسیب های این دوره مانند آسیب های ناشی از فضای مجازی و تکنولوژی ها و همچنین تلفن همراه بسیار بیش از گذشته است و تبع آنها عواقب آن نیز به گونه ای است که باید حتما برای دوری از خطرات و آسیب های آن برنامه ریزی درستی انجام شود. در گذشته مردم و بزرگان خانواده در جهت مدیریت مسائل اجتماعی و کنترل آنها ایفای نقش می کردند اما امروزه بیشترین مسئولیت ها در این حوزه به نهادهای رسمی واگذار شده و طبیعتا کنترل از جانب مردم کمتر شده که این امر خود تبعات منفی زیادی دارد. همچنین ساختار معماری خانه ها در گذشته نیز با امروز تفاوت زیادی پیدا کرده و فشارهای روانی گذشته نیز با امروز متفاوت است اما در نهایت در جوامعی که ارتباط بین نسل ها را می توان به درستی مدیریت کرد می توان از افزایش آسیب های اجتماعی نیز جلوگیری کرد. البته موضوع شکاف نسلی و ارتباط میان نسلها هنوز در جامعه ما به بحران تبدیل نشده است اما چنانچه نتوانیم کشمکش بین نسل ها را مدیریت کنیم قطعا در آینده شاهد شکاف میان نسلی خواهیم بود و طبیعتا با گسترش جرایم و آسیب ها نیز مواجه خواهیم شد. چنانچه در جهت تقویت هویت فرهنگی تلاش نکنیم و همچنان الگوهای سنتی را مبنای تربیت و برنامه ریزی های قرار دهیم در این صورت این شکاف ایجاد خواهد شد بنابراین باید در سیاست گذاری ها خواسته های نسل جدید و خواسته های معقول و انتظارات آنها مد نظر قرار گیردو نگاه تک بعدی و بالا و پائین نداشته باشیم. * برای رفع مشکلات فاصله میان نسلی چه باید کرد؟ ــ البته طبیعتا برای این گونه برنامه ریزی نیازمند ایجاد یک فرصت برای برقراری ارتباط درست میان نسل ها هستیم که باید آن را از مدرسه و مهدکودک در میان کودکانمان شروع کنیم.برقراری ارتباط میان نسلها باعث می شود جوانان احساس تعلق بیشتری داشته باشند در این شرایط سالمندان نیز احساس بی هویتی نخواهند کرد و جایگاه و منزلت اجتماعی آنان نیز حفظ می شود. تمامی مواردعنوان شده ارتباط ها در سلامت جامعه تاثیر بسیار زیادی می گذارد و همچنین در ابعاد روانی و اجتماعی می تواند کمک کننده باشد و مسئولیت پذیری و مشارکت را نیز بیشتر کند. همچنین اعتماد افراد و در نهایت سرمایه اجتماعی افزایش پیدا می کند و در صورت تعامل و همکاری احساس کارآمدی بیشتری نسبت به جامعه و مسئولیت هایی که داریم خواهیم داشت و درنهایت جامعه ای که از این مولفه ها برخوردار باشد مطمئنا آسیب های اجتماعی آن نیز کمتر خواهد بود. چنانچه در جامعه اعتماد، مشارکت و آگاهی اجتماعی افزایش پیدا کند طبیعتا برخورداری از سرمایه های اجتماعی نیز زیاد می شود و در چنین جامعه ای آسیب ها و جرایم کاهش پیدا می کند و ارتباط میان نسلها حفظ خواهد شد.