دیابتی‌ها چه مواد غذایی را نباید بخورند؟

دیابت یا مرض قند بیماری است که در آن مقدار ترشح انسولین کمتر از میزان لازم برای طبیعی نگهداشتن قند خون است. انسولین ماده‌ای است که در بدن تمام افراد طبیعی توسط بخشی از غده لوزالمعده ساخته و به داخل جریان خون ریخته می‌شود. این ماده در سوخت و ساز مواد نشاسته‌ای و قندهای ساده و در نتیجه تنظیم قند خون نقش مهمی دارد؛ بنابراین کاهش نسبی آن در جریان دیابت، منجر به افزایش قند خون می‌شود که در صورت عدم کنترل و تنظیم آن در حد مناسب منجر به ضایعات جبران ناپذیر در قسمت‌های مختلف بدن می‌شود.

منظور از کاهش نسبی انسولین این است که یا ترشح انسولین از لوزالمعده کاهش می‌یابد و یا اثربخشی آن در بدن کم می‌شود؛ یعنی به هر حال مقدار کافی انسولین در بدن وجود ندارد.

نوع شایع آن( دیابت نوع 2 ) معمولاً بدون علامت یا با علایم مختصر است؛ در نتیجه فرد مبتلا ممکن است سالها از بیماری خود بی خبر باشد و طی این مدت، قند خون بیش از حد طبیعی، منجر به صدمات جبران ناپذیر در قسمت‌های مختلف بدن به ویژه چشم، کلیه‌ها، اعصاب محیطی و عروق قلب و مغز و سایر قسمت‌های بدن شود. تشخیص و کنترل بیماری در مراحل ابتدایی می‌تواند جلوی بسیاری از  عوارض گفته شده را بگیرد.

به همین دلیل افرادی که در معرض خطر بیشتری برای ابتلا به بیماری هستند، مانند افراد با سن بیش از 45 سال حتی بدون وجود هیچ علامتی باید حداقل هر 3 سال یکبار آزمایش قند خون ناشتا انجام دهند تا با تشخیص زودرس و کنترل قند خون در حد مناسب از ایجاد بسیاری از این صدمات پیشگیری شود یا وقوع آنها به تاخیر انداخته شود.

فرشته فزونی، رئیس گروه تغذیه و دارویی معاونت بهداشت دانشگاه علوم پزشکی شهیدبهشتی گفت: تغییر الگوی غذایی مردم و مصرف بی‌رویه فست فودها، نوشابه‌های گازدار و آبمیوه‌های صنعتی، غذاهای چرب و سرخ شده، مواد قندی و شیرین و کاهش مصرف میوه و سبزی‌ها و عدم فعالیت بدنی کافی  از عوامل موثر در بروز اضافه وزن، چاقی و دیابت در کشور است.

وی خاطرنشان کرد: تنظیم برنامه غذایی مناسب در مبتلایان به بیماری دیابت و تنظیم زمان صرف وعده‌های اصلی غذا و میان وعده‌ها با هدف کنترل وزن، قند، چربی و فشارخون صورت می‌گیرد.

به گفته فرشته فزونی با رعایت یک رژیم غذایی مناسب در کنار درمان دارویی و کنترل قند خون می‌توان عوارض مزمن ناشی از بیماری دیابت نظیر نارسایی کلیوی، فشارخون بالا و  بیماری‌های قلبی عروقی را کاهش داد.

وی تاکید کرد: رژیم غذایی بیماران دیابتی ضمن اینکه حاوی انرژی کافی برای انجام فعالیت‌های روزمره است باید به کنترل وزن بدن فرد نیز کمک کند. همچنین باید پروتئین کافی و ریزمغذی‌های مورد نیاز از جمله ویتامین‌های گروه ب را نیز تامین کند که نقش مهمی در کنترل اختلالات عصبی دارند.

رئیس گروه تغذیه و دارویی معاونت بهداشت براساس مطالعات انجام شده خاطرنشان کرد: مصرف زیاد  گروه سبزی،  حبوبات،  میوه‌ها، مغزدانه‌ها، مصرف متوسط غذاهای دریایی، مصرف زیاد غلات کامل مانند نان‌های سبوس‌دار، کاهش میزان مصرف یا حذف نوشیدنی‌های شیرین و قندهای ساده و مصرف لبنیات کم چرب با شیوع کمتر دیابت ارتباط دارد.

مواد غذایی که دیابتی‌ها باید از آنها پرهیز کنند

رییس گروه تغذیه و دارویی معاونت بهداشت به بیماران دیابتی توصیه کرد: از مصرف مواد غذایی با سدیم بالا مانند غذاهای شور، کالباس، سوسیس، چیپس، پفک و غذاهای کنسروی، سس کچاپ، سس‌های سالاد، ترشی و انواع شورها پرهیز کنند.

وی تاکید کرد:  این افراد باید از مصرف مواد غذایی پرچرب حاوی کلسترول بالا و یا اسیدهای چرب ترانس مانند  لبنیات پرچرب، کره، خامه، غذاهای سرخ شده، گوشت‌های قرمز پرچرب، روغن جامد ، کله پاچه و مغز نیز اجتناب کنند.

 فزونی از بیماران دیابتی خواست از مصرف مواد غذایی حاوی قندهای ساده مانند قند وشکر، عسل، مربا، انواع شیرینی‌ها، کیک، کلوچه، بیسکویت، نوشابه‌های گازدار، شربت‌ها و نوشیدنی‌های شیرین، انواع بستنی و آبمیوه‌های تجاری که دارای قند افزوده هستند نیز خودداری کنند.                                                                                                                      

نکاتی طلایی در تغذیه بیماران دیابتی  

رئیس گروه تغذیه و دارویی معاونت بهداشت با اشاره به اینکه رژیم غذایی هر بیمار در مرحله دیابت یا پیش دیابت با توجه به شرایط وی و بیماری‌های همراهش تعیین می‌شود به بیماران دیابتی توصیه کرد برای دریافت برنامه غذایی و مشاوره تغذیه به مراکز خدمات جامع سلامت مراجعه کنند.

فزونی در ادامه به بیماران دیابتی توصیه کرد نکات مهم تغذیه‌ای زیر را رعایت کنند.

از منابع غذایی حاوی امگا 3 ( مانند انواع ماهی‌ها) و اسیدچرب غیراشباع (مثل روغن زیتون) یا سایر انواع روغن‌های مایع (آفتابگردان، کنجد) به مقدار مناسب و طبق رژیم غذایی تنظیم شده استفاده کنید.

استفاده متعادل از امگا 3 و اسیدهای چرب غیراشباع موجب پاسخ‌دهی بهتر گیرنده‌های سلول به انسولین می‌شود .

حتما غذا و میان وعده را در حجم کم و به دفعات بیشتر (6-5 وعده در روز ) میل کنید و در هیچ وعده‌ای بیش از حد غذا نخورید.

در کنار غذای خود حتما از انواع سبزی‌ها استفاده کنید.

توصیه می‌شود میزان مصرف حبوبات در افراد دیابتی افزایش یابد.

پخت برنج به صورت پلوهای مخلوط مانند لوبیاپلو، عدس پلو ضمن افزایش تنوع غذایی به کنترل قندخون کمک می‌کند.

بهتر است غذاها را به صورت آب پز، بخارپز یا کبابی میل کنید.

مصرف نمک را به حداقل برسانید، زیرا خطر بروز بیماری های قلبی– عروقی در افراد مبتلا به دیابت زیاد است

به طور مرتب قند خون را کنترل کنید.

برای داشتن وزن  مناسب و سالم بودن به اندازه غذا بخورید و فعالیت بدنی روزانه (45-30 دقیقه پیاده‌روی ) طبق نظر پزشک معالج داشته باشید.

سعی کنید ساعات صرف غذا حتی‌المقدور منظم باشد تا از نوسان قند خون جلوگیری شود.

غذا خوردن منظم در تنظیم قند خون تاثیر زیادی دارد، به ویژه در افرادی که تحت درمان دارویی یا انسولین هستند.

سعی کنید غذا را به آرامی و در محیطی با آرامش میل کنید.

هرروز4-2 واحد میوه بخورید.

روزانه 5-3 واحد از سبزی‌ها استفاده کنید.

مصرف منابع غذایی حاوی روی، ویتامین C (مرکبات و سبزی های تازه) و ویتامین A (زردآلو، هلو، گوجه فرنگی، و هویج) را در رژیم غذایی خود بگنجانید .

به نشانگرهای رنگی تغذیه‌ای محصولات غذایی توجه کنید و محصولاتی که  قند، نمک و روغن کمتری دارد انتخاب کنید.

مصرف نان‌های سفید و برنج را کاهش داده و نان‌های سبوس دار، برنج قهوه‌ای، ماکارونی سبوس‌دار‌، جو و گندم کامل (پوست نگرفته)  طبق میزان توصیه شده در

برنامه غذایی مصرف کنید.

روزانه از انواع حبوبات در وعده‌های غذایی استفاده کنید.

از جوانه گندم همراه غذا یا در سالاد مصرف کنید.

از سبزی‌های حاوی فیبر همچون سبزی‌های سبز، کاهو و کلم استفاده کنید.

روزانه  2 تا 3 واحد لبنیات کم چرب خصوصا از نوع پروبیوتیک مصرف کنید.

چای یا دمنوش خود را با یک یا دو عدد توت یا کشمش یا یک عدد خرمای کوچک میل کنید.

 به اندازه کافی آب بنوشید.

وزن خود را به محدوده نرمال نزدیک کنید. چاقی مخصوصا چاقی شکمی با افزایش مقاومت به انسولین روند درمانی شما را مختل می‌کند.

فارس