افت سهم ایران از بازار جهانی فرش دستباف

خبرگزاری مهر: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی، دفتر مطالعات زیربنایی این مرکز در گزارشی با عنوان «بررسی وضعیت فرش دستبافت ایران» وضعیت مدیریت فرش دستباف در وزارت صنایع را مورد بررسی قرار داده است. متن کامل این گزارش به شرح زیر است: فرش دستباف از صنایعی به شمار می‌رود که نقشی اساسی در اشتغالزایی و تأمین نیاز اقتصادی خانواده‌ها و درعین حال، رشد اقتصادی کشور دارد. با وجود اینکه قوانین و مقررات متعددی به خصوص پس از انقلاب اسلامی به منظور توسعه فرش دستباف به تصویب رسیده است؛ ولی فرش دستباف، رونق سابق خود را به خصوص در نواحی عشایری و روستایی ندارد. کاهش ۱۰ درصدی سهم ایران از بازار‌های جهانی فرش دستباف همانطور که آمار‌ها نشان می‌دهد، سهم ایران از بازار‌های جهانی از ۴۱ درصد در سال ۲۰۰۳ به ۳۱ درصد در سال ۲۰۱۳ کاهش یافته است. علاوه بر این ارزش افزوده واقعی فرش دستباف ایران (به قیمت ثابت ۱۳۹۰) در دوره (۱۳۸۳-۱۳۹۳) کاهش حدود ۶۰ درصدی را تجربه کرده - ۱۲۲/۵۳میلیارد ریال به ۴۹/۵۱ میلیارد ریال رسیده است. مشکلات مدیریتی فرش دستباف، مانع از رشد جهشی این صنعت به نظر می‌رسد مشکلات ساختاری و مدیریتی فرش دستباف، مانع از رشد جهشی و حضور رقابت پذیر این صنعت و نقش آفرینی آن در الگوی پیشرفت و عدالت و اقتصاد مقاومتی شده است. گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس که با هدف تحلیل مشکلات و راهکار‌های توسعه فرش دستباف به ویژه در ابعاد حقوقی مدیریتی، با تأکید بر فرش دستباف روستایی تهیه شده است، تصریح می‌کند که در حال حاضر حمایت از بافندگان و سیاست‌ها و برنامه‌های مرتبط با توانمندسازی آن‌ها کمرنگ شده است و زنجیره تولید و عرضه فرش دستباف دچار ایراد‌های جدی است. به نظر می‌رسد یکی از دلایل اساسی فراموشی تدریجی بافندگان به خصوص در نواحی روستایی و عشایری، گذار تمرکز حمایت‌های دولتی از بافندگان واقعی به سمت تجار و بازرگانان، کاستی در بدنه ساختاری مدیریت فرش دستباف و ناکارآمدی نظام برنامه ریزی و مدیریت فرش دستباف باشد. وزارت صنعت فاقد بدنه و مأموریت در حوزه مشاغل کوچک، توسعه روستایی و فقرزدایی است این گزارش می‌افزاید در حال حاضر وزارت صنعت، معدن و تجارت فاقد بدنه و مأموریت مناسب و پررنگ در حوزه توسعه کسب وکار‌های کوچک و متوسط، توسعه روستایی و فقرزدایی است. تمشیت امور هنرصنعت فرش دستباف با ابعاد گوناگون و پراکندگی جغرافیایی وسیعی که دارد، در قالب یک مرکز ستادی تحت عنوان مرکز ملی فرش دستباف در وزارت صنعت، معدن و تجارتی که عمده وقت و همت آن مصروف صنایع بزرگی مانند خودرو، معادن، فولاد و ... است، نمی‌تواند سبب توسعه مستمر فرش دستباف شود. گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس تاکید دارد که ساختار سیاستگذاری فرش دستباف باید به نحوی تغییر یابد که پیوند‌های پسین و پیشین فرش دستباف با تولیدکنندگان مواد اولیه به‌ویژه با بخش کشاورزی و تولید مواد خام اعم از پشم، ابریشم، رنگ‌های گیاهی در روستا‌ها به شکل بهتری ایجاد شود و تمرکز حمایت‌های دولت از تجار، به سمت حمایت از توسعه زنجیره‌های صادرات محور مردم نهاد گذار نماید؛ لذا بهبود نظام مدیریت و برنامه‌ریزی فرش دستباف امری ضروری به‌نظر می‌رسد. ازسوی دیگر برنامه جامع توسعه فرش دستباف، مشتمل بر مؤلفه‌های سیاست‌های تأمین مالی، توسعه زیرساخت‌ها، بازاریابی داخلی و خارجی، حرفه آموزی، بهبود امنیت شغلی بافندگان، تأمین بهینه مواد خام، بودجه‌ریزی، بهبود استاندارد‌های نیروی کار، بهبود رقابت‌پذیری، تولید اطلاعات مدیریتی و به‌کارگیری متخصصان دانشگاهی مجرب باید تدوین و اجرا شود. در این راستا اطلاعات طرح تدوین نظام جامع مدیریت هنرصنعت فرش دستباف ایران باید به‌روزرسانی و استفاده شود. گزارش حاضر تصریح می‌کند که از دیگر راهکار‌های عملیاتی برای توسعه این هنرصنعت، می‌توان به مواردی مانند تدوین منابع و اعتبارات بودجه‌ای مجزا (تحت عنوان برنامه توسعه فرش دستباف روستایی) با اهداف روشن و قابل نظارت در قوانین بودجه، راه اندازی سامانه احراز هویت فرش ایرانی، توسعه «الگوی قراردادی عادلانه با حفظ حقوق قالیبافان» سنواتی، به منظور حفظ هویت و اعتبار فرش ایرانی و جلوگیری از جعل آن توسط کشور‌های رقیب و توانمندسازی اتحادیه‌ها و تعاونی‌های روستایی و تعاونی‌های فرش دستباف روستایی برای مدیریت زنجیره تأمین فرشبافی روستایی اشاره کرد.