روزنامه خراسان: بنگاه های کوچک و متوسط به عنوان پیشران اقتصاد، نقش قابل توجهی در اشتغال زایی، نوآوری، آموزش نیروی کار، توسعه صادرات، سرمایه گذاری و در نهایت رشد اقتصادی کشور ها دارند. بنگاه های کوچک و متوسط (SMEs) واحد های تولیدی - تجاری هستند که در طبقه بندی شرکت ها به لحاظ اندازه در مراتب پایین تری نسبت به شرکت های بزرگ قرار می گیرند. صنایع کوچک و متوسط با سهم حدود 92 درصدی از واحد های صنعتی استان، بیش از 5300واحد صنعتی را شامل می شوند اما با وجود سیاست های کلان اقتصادی که نگاه به صنایع بزرگ دارند، نمی توان ارزش افزوده ای از این صنایع انتظار داشت.
بنگاه کوچک و متوسط چیست؟
SME مخفف عبارت Small & Medium Enterprises است و در برگیرنده کلیه بنگاه های کوچک و متوسط اعم از بنگاه های صنعتی، خدماتی، بازرگانی و کشاورزی است. این بنگاه ها به علت ویژگی های خاص خود کارکرد های منحصر به فردی دارند، از جمله: *اشتغال زایی *توزیع ثروت در جامعه *توسعه مناطق حاشیه ای *تأمین تولیدات عمومی مورد نیاز کشور ها *تربیت نیروی انسانی مورد نیاز صنایع و بنگاه های بزرگ و...
امروزه موسسات کوچک و متوسط علاوه بر کارکرد های پیشین خود، کانون اصلی توسعه فناوری و تأمین نیاز های پیچیده و پیشرفته کشور ها به حساب می آیند و حمایت های گسترده ای توسط مؤسسات دولتی و عمومی از آن ها به عمل می آید.
تعاریف بنگاه های کوچک و متوسط در ایران
بر اساس تعریف وزارت صنایع و معادن و وزارت جهاد کشاورزی، بنگاه های کوچک و متوسط، واحد های صنعتی و خدماتی (شهری و روستایی) هستند که کمتر از 50 نفر کارگر دارند. مرکز آمار ایران کسب و کار های کمتر از 100 نفر نیروی کار را بنگاه های کوچک و متوسط محسوب می کند و سایر کسب و کار ها را «کارخانجات صنعتی بزرگ» قلمداد می کند. وزارت تعاون نیز بر حسب مورد، تعاریف وزارت صنایع و معادن و مرکز آمار ایران را درباره این صنایع به کار می برد. بانک مرکزی ایران نیز کسب و کار های زیر 100 نفر نیروی کار را به عنوان بنگاه های کوچک و متوسط تلقی می کند.
ارزش افزوده مربوط به صنایع بزرگ است
مهدی زاده، مدیرعامل شرکت شهرک های صنعتی استان با بیان این که 92 درصد از حدود 5800 واحد صنعتی استان ذیل صنایع کوچک و متوسط محسوب می شوند، افزود: در هر صورت طبیعی است که ارزش افزوده صنایع کوچک عدد کمتری باشد. با توجه به این که 10.8 درصد از سهم ارزش افزوده استان مربوط به بخش صنعت است، به همین ترتیب ارزش افزوده صنایع کوچک سهم بسیار کمتری خواهد داشت. این واحد های کوچک با توجه به تولید کوچک مقیاس نمی توانند ارزش افزوده خیلی زیادی را تولید کنند. ارزش افزوده اصلی استان مربوط به بخش خدمات است که به علت گردشگری بودن استان است.
معاونت صنایع کوچک، نهاد حمایتی است
مدیرعامل شرکت شهرک های صنعتی خراسان رضوی با عدم پذیرش جایگاه نامناسب نهاد مسئول در صنایع کوچک می گوید: صنایع کوچک از ابتدا تا امروز زیرمجموعه اداره صنعت و معدن بوده اند و هستند اما معاونت تعریف شده در شرکت شهرک ها مسئولیت حمایت بیشتر این صنایع را دارد. شرکت شهرک های صنعتی دو وظیفه تامین زیرساخت های سرمایه گذاری و نیز تمهید و تسهیل صنایع کوچک را عهده دار است.
مهدی زاده با تشریح برنامه های حمایتی شرکت شهرک ها از صنایع کوچک و متوسط این برنامه ها را شامل این نکات می داند: پرداخت یارانه آموزشی به کارگاه ها و واحد های صنعتی که نیاز مند آموزش زیرمجموعه خود هستند. برگزاری تور های صنعتی برای آشنایی با واحد های دیگر تولیدکننده و نیز بازار های رقابتی موجود تا سبب رشد و افزایش بهره مندی واحد های صنعتی شود. پرداخت یارانه به واحد های صنعتی که تمایل به حضور در نمایشگاه های کشوری و بین المللی دارند و توان تامین هزینه های آن را ندارند. مشاوره به واحد هایی که توان دانش بنیان شدن را دارند برای این که در این زمینه تسهیل و تسریع شود. واحدی زیرمجموعه شرکت شهرک ها تاسیس شده که مدیریت صادرات و حمایت از واحد های صادر کننده را بر عهده دارد. صندوق حمایتی شرکت شهرک ها نیز برای واحد های صنعتی که مشکل تامین وثیقه در زمان درخواست تسهیلات و وام دارند، به این واحد ها کمک و بخشی از وثیقه را تامین می کند. همچنین معاونت صنایع کوچک و متوسط ما نیز در حل مشکلات این صنایع در حال تلاش هستند. یکی دیگر از حمایت های ما تامین ضمانت نامه های گمرکی برای واردکنندگان و صادر کنندگان است تا اگر واحد های
صنعتی به مسئله مالی برخورد کردند، با وجود این ضمانت نامه ها بانک بدهی را پرداخت کند. در کشور های صنعتی و پیشرفته بانک ها و صندوق هایی تاسیس شده و به طور تخصصی با ارائه تسهیلات ارزان قیمت به همراه مشاوره کسب وکار، حمایت و کمک به واحد های صنعتی کوچک و متوسط را بر عهده دارند. مدیرعامل شرکت شهرک های صنعتی خراسان رضوی نیز با تایید این مسئله گفت: متاسفانه در فضای کسب و کار کشور ما بانک تخصصی در این زمینه وجود ندارد و جایش بسیار خالی است.
صنایع در ایران بر اساس میزان اشتغال اندازه اش مشخص می شود
یکی از مهم ترین مسائلی که در سیاست گذاری ها و برنامه ریزی های صنعتی وجود دارد، تعیین ترجیح مصادیق واحد های صنعتی است. به این معنا که در سیاست گذاری های کشور های پیشرفته معین می شود که هر کدام از صنایع در چه مقیاس و اندازه ای به فعالیت بپردازند. به طور مثال خودرو سازی یا فولاد باید در اندازه های بزرگ مقیاس فعالیت کنند یا ذیل صنایع کوچک و متوسط اشتغال داشته باشند.
مهدی زاده در این باره می گوید: در بعضی از کشور های اروپایی بر اساس میزان سرمایه گذاری نوع، اندازه و مقیاس واحد صنعتی مشخص می شود، اما در تعریف نهاد های اقتصادی مختلف ایران معیار واحد های صنعتی میزان اشتغال است. به همین علت هم اکنون هر واحدی که بالای 100نفر اشتغال داشته باشد، ذیل واحد های صنعتی بزرگ محسوب خواهد شد. این که واحد صنعتی فولاد باشد یا واحد تولید پوشاک تفاوتی نمی کند.
مسئول صنایع کوچک و متوسط اداره صنعت است
مهندس علیرضایی رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت خراسان رضوی با بیان این که معاونت صنایع کوچک وظیفه همراهی و حمایت دارد، می گوید: مسئول صدور مجوز، نظارت و بررسی واحد های صنعتی کوچک و متوسط اداره صنعت است، اما معاونت صنایع کوچک شرکت شهرک ها نیز از این صنایع حمایت می کند که وظایف آن مشخص است.
علیرضایی درباره تولید ارزش افزوده این صنایع گفت: به طور عام در کشور و استان ارزش افزوده بیشتر از سمت صنایع بزرگ است، اما هر زمان این مقدار متفاوت خواهد بود. برای مثال در زمانی که در استان هنوز فولاد به بهره برداری نرسیده بود، سهم ارزش افزوده صنایع کوچک بسیار بیشتر بود اما به طور کلی برای ما هیچ تفاوتی بین صنایع کوچک و بزرگ نخواهد بود.
رسیدگی نکردن به صنایع کوچک مربوط به وزارت صنعت است
«روشنک» عضو اتاق بازرگانی مشهد درباره تعداد صنایع کوچک و متوسط استان می گوید: در استان خراسان مقدار صنایع کوچک و متوسط از همه کشور بیشتر است. چرا که در استان صنایع بزرگ و قابل توجهی نداریم. دولت در استان خراسان سرمایه گذاری گسترده یا عظیمی در این گونه طرح ها نداشته است. از طرف دیگر صنایع کوچک و متوسط استان نیز خصوصی و مردمی هستند که این مسئله سبب شده سهم صنایع کوچک اندک باشد.
روشنک مشکل نبود رسیدگی لازم به صنایع کوچک و متوسط را از سوی وزارت صنعت می داند و می گوید: اداره صنعت استان همت و تلاش خود را در این زمینه کرده اما نگاه وزیر صنعت و مدیران وزارت خانه به صنایع شاخص و بزرگ است. آن هم به این دلیل است که مدیران آن صنایع بزرگ دسترسی بهتر و بیشتری به وزیر دارند و می توانند مسائل خود را به وزارت خانه برسانند.
بزرگ ترین مسئله نداشتن فروش است
روشنک در تبیین مسائل درگیر صنایع کوچک و متوسط استان گفت: بزرگ ترین مسئله این صنایع نداشتن فروش و انبار بیش از حد کالاست. در بازار این صنایع رکود بسیاری حاصل شده است که ناشی از چند علت است. متاسفانه در بخش مصرف چرخه ای شکل نگرفته و مردم به علت قیمت گران کالا از مصرف آن خودداری می کنند یا به خرید کالای خارجی متوسل می شوند. در بخش تولید کننده نیز صادرات کالا اصلا آسان نیست. با وجود قاچاق کالا و نیز قیمت تمام شده بیشتر کالا های داخلی نسبت به خارجی محصولات این صنایع به فروش نمی رسد.
«روشنک» عضو اتاق بازرگانی خراسان دلیل قیمت تمام شده بالای کالای داخلی را ناشی از هزینه های مختلفی می داند و می گوید: هزینه های سنگین خدمات، مالیات، بهره های بانکی و نیز نبود فناوری قابل رقابت از جمله علل قیمت تمام شده بالاست. انصافا استاندار پیگیر رفع مشکلات این صنایع هستند، اما این مسائل قابل حل توسط استاندار نیست. باید ببینیم که آیا کارخانه دار زیاده خواه است یا قیمت های سربار کارخانه زیاد بوده و قیمت نهایی غیر قابل رقابت است.
سازمان توسعه صنعتی ملل متحد در گزارش سال 2003 خود درباره موانع توسعه صنایع کوچک و متوسط ایران عوامل مانع شکوفایی و توسعه این صنایع در ایران را به چهار گروه تقسیم می کند: موانع بازار وجود خرید های انحصاری در بازار قرارداد های یک جانبه و غیرقابل تغییر با بنگاه های بزرگ نوسانات شدید در عرضه و تقاضا (به ویژه صنایع غذایی) ضعف در دسترسی به کانال های توزیع ملی و بین المللی موانع مالی فقدان بانک های تخصصی ویژه بنگاه های کوچک و متوسط مشکل تامین وثیقه ها برای دریافت تسهیلات سیاست های انقباضی منجر به فشار نقدینگی در بنگاه های کوچک فقدان سرمایه گذاری مشترک دسترسی نداشتن به اطلاعات ضعف در اطلاعات بازاریابی و دسترسی به نمایشگاه های بین المللی و داخلی فقدان اطلاعات سرمایه گذاری داخلی و خارجی در صنایع کوچک ضعف در دسترسی به اطلاعات علمی و تحقیقاتی ضعف در سیاست های دولتی اشتباهات اهمالی و ارتکابی دیوان سالاری و فرآیند های اداری انواع عوارض و مالیات ها و... تفاوت نداشتن قوانین ثبتی، کار و... در خصوص بنگاه های کوچک و متوسط
دیدگاه تان را بنویسید