ویسی: تحریم‌ها باید رفع شود /به جای نگاه به شرق یا غرب، باید نگاه دریایی پیدا کنیم:
یک استاد دانشگاه گفت: سیاست دور زدن و کم اثر کردن تحریم سیاست خوبی است اما کافی نیست و باید این هم و غم وجود داشته باشد که تحریم‌ها حتماً رفع شود.
هادی ویسی دانشیار جغرافیای سیاسی دانشگاه تهران در گفتگوی مشروح با خبرنگار مهر، در خصوص اهمیت تمدن دریایی و توجه مسئولان کشورمان به حوزه دریا، گفت: اگرچه بحث تمدن دریایی ممکن است برای برخی رسانه‌ها جدید باشد، اما سال‌های زیادی است که راجع به آن صحبت می‌شود. آقای ماهان که از معروف‌ترین نظریه پردازان در جغرافیای سیاسی و جزو بنیان‌ها و پایه‌های جغرافیای سیاسی است، بیش از صد و بیست سال پیش این بحث را مطرح کرد و ما همیشه بر آن تأکید داشتیم.
وی با اشاره به اقدامات ارتش برای توسعه سواحل مکران، گفت: خوشحالیم که این بحث عمومیت پیدا کرده و سازمان‌ها و ارگان‌های مختلف به این حوزه توجه کردند. امیدواریم که این روند استمرار داشته باشد و به یک گفتمان مسلط و حاکم بر کشور تبدیل شود چراکه می‌تواند نقطه عطف و نجات کشورمان باشد.
پتانسیل بسیار زیادی در جنوب شرق ایران وجود دارد
این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: اگر بخواهیم به صورت تخصصی راجع به سواحل مکران صحبت کنیم، پتانسیل بسیار زیادی در جنوب شرق ایران وجود دارد. ما جنوب شرق ایران را به عنوان یک منطقه حاشیه‌ای، پیرامونی و عدم توسعه می‌شناختیم، اما امروز می‌توانیم آن را به دروازه امید و توسعه تبدیل کنیم. به دلیل فشارهای زیادی که بر بخش فلات مرکزی ایران وارد کردیم از جمله بار اضافه جمعیتی، صنایع، فعالیت‌های اقتصادی و کشاورزی، زمان آن رسیده که ما نگاهمان را به جنوب شرق ایران تغییر دهیم. این موضوع نه تنها می‌تواند به توسعه استان سیستان و بلوچستان کمک کند و امنیت را برقرار کند، بلکه این منطقه می‌تواند ایران را نجات دهد و یک نقطه عطفی برای دوره جدید ایران شود.
ویسی ادامه داد: ما هنوز نتوانسته‌ایم این موضوع را به یک گفتمان غالب تبدیل کنیم. به رغم اینکه در زبان، گفتار و کلام، مسئولین اهمیت قائل می‌شوند اما هنوز برنامه عملیاتی برای توسعه منطقه نمی‌بینیم. نیروی دریایی به عنوان یک نیروی تخصصی نظامی کار خود را انجام می‌دهد اما در مساله اقتصاد به عنوان محور و شاخصه توسعه هنوز توجه لازم صورت نگرفته است.
وی گفت: توسعه باید مورد توجه قرار گیرد و جز اولویت‌های نخست و کلان شود. حاکمیت باید این کار را انجام دهد و این اتفاق مهم رخ دهد. اما یک ملاحظه و یک نکته کلیدی اینجا وجود دارد و آن این است که ما همگی دائماً داریم شعار می‌دهیم که اینجا یک منطقه بسیار مهم است، موقعیت خوبی دارد، دسترسی خوبی دارد و استثنایی است؛ اما سوال این است که چرا تا کنون نتوانسته ایم بهره برداری لازم را انجام دهیم؟
تحریم باید به هر طریقی شکسته شود
این استاد دانشگاه خاطر نشان کرد: در رابطه با بهره برداری از سواحل یک معضل بسیار بزرگ در کشور وجود دارد که بحث تحریم است. تحریم باید به هر طریقی شکسته شود. تا تحریم وجود داشته باشد نمی‌شود این ظرفیت‌ها را فعال کرد. اگرچه شاید بشود گفت جسته و گریخته کارهایی تحت عنوان دور زدن تحریم‌ها و … انجام گرفته اما این‌ها هزینه ما را بالا می‌برد.
وی افزود: برای اینکه ما بتوانیم به شبکه گسترده جهانی وصل شویم، باید راهکاری در رابطه با تحریم‌ها پیدا کنیم. اگر این اتفاق بیفتد ما واقعاً امیدوار هستیم که این منطقه بتواند نقطه‌ی عطفی در تاریخ اقتصادی، سیاسی، نظامی و امنیتی کشور ما بشود.
ویسی در پاسخ به سوال دیگر خبرنگار مهر در خصوص اینکه اگر بتوانیم ظرفیت‌های مکران را به فعل تبدیل کنیم، چقدر می‌تواند تحریم‌ها را بی اثر کند، گفت: این موضوع بسیار مهمی است. ما اگر قبل از فشار حداکثری که در دوره ترامپ اتفاق افتاد، زمان خریده بودیم و پروژه ما به سطحی از وابستگی بین المللی به ایران رسیده بود، امروز این تحریم‌ها آنقدر کارساز نبود. یعنی امروز برای اینکه سرمایه گذار بین‌المللی بیاید و این پروژه به یک سرانجامی برسد باید تمام تلاشمان را به کار بگیریم. بایست در ابتدا این کار را انجام می‌دادیم اما متأسفانه غافل بودیم.
وی ادامه داد: آیا امروز توان داخلی می‌تواند چرخه این پروژه را کامل کند؟ ترانزیت، راه آهن و حلقه‌های دریایی را کامل کند؟ بندرگاه بزرگ بین‌المللی را تکمیل کند؟ بنظر می‌آید کار بسیار سختی است. اگرچه با هندی‌ها قرار دادی بسته شده و قرار بر این شده که سرمایه گذاری‌های لازم صورت بگیرد، منتهی این روند دارد به کندی پیش می‌رود. اگر این اتفاق بیفتد، آن وقت تحریم‌ها بی اثر می‌شود.
این استاد دانشگاه تاکید کرد: به نظر من تکمیل این پروژه‌ها با وجود تحریم هزینه گزافی را در پی دارد و به کندی پیش می‌رود. ما نیاز داریم که این کار تسریع شود و همه هم و غم کشور و حاکمیت در وهله اول بایست این باشد که تحریم‌ها رفع شود تا بتوانیم از این ظرفیت‌ها بهره برداری کنیم.
وی در پاسخ به سوال دیگری در خصوص اقدامات انجام شده برای انتقال گاز یا نفت به سواحل مکران و ترانزیت از این منطقه به سایر نقاط جهان نیز گفت: من خودم در این زمینه کار کردم، رساله ارشدم در این رابطه بود و در دوره دکترا مقالات مختلفی در این خصوص منتشر کردم. بارها بحث شده که اینجا یک گذرگاه مهم است، بارها بحث شده که ما یک پروژه عظیم داریم و می‌خواهیم نفت و گاز به شبه قاره هند و پاکستان منتقل کنیم و اسمش را خط لوله صلح گذاشتیم، سال‌ها هزینه شد اما اتفاقی صورت نگرفته است. راجع به موقعیت فوق‌العاده و ظرفیت‌های عظیم ایران کسی تردید ندارد. اما سوال این است که چرا اقدامی صورت نگرفته است؟ چرا منافع در خدمت ملی قرار نمی‌گیرد؟ و چرا از این ظرفیت‌ها استفاده نمی‌شود؟
نباید اجازه دهیم در شبکه بین‌المللی ما را کنار بگذارند
ویسی ادامه داد: باید به صورت کلان به این موضوع نگاه کنیم. اگرچه ما بحث‌های نظام سلطه را نفی می‌کنیم، اگرچه بحث‌های مقاومت را پررنگ می‌کنیم ولی نباید اجازه دهیم که در شبکه بین‌المللی ما را کنار بگذارند. خارج شدن از این شبکه آسیب‌های جدی را در پی دارد. آیا ما می‌توانیم خودمان یک شبکه بزرگ بین‌المللی طراحی کنیم که متولی آن خودمان باشیم؟ به نظرم ما توان و ظرفیت این کار را نداریم. ما قبل از اینکه این جاده را هموار کنیم، اول آمدیم شعارهای بزرگی دادیم و خودمان را با رقیبان گلاویز کردیم و سایرین را بر علیه خود حساس کردیم. ما الان از مرحله شعار عبور کردیم و باید ببینیم چه اقدام عملیاتی می‌توان انجام داد.
وی افزود: به نظرمن تحریم موضوع بسیار مهمی است. سیاست دور زدن و کم اثر کردن تحریم سیاست خوبی است اما کافی نیست، چون به هزینه‌های ما می‌افزاید و ما را در یک چرخه خراب قرار می‌دهد. پس بنابراین باید این هم و غم وجود داشته باشد که تحریم‌ها حتماً رفع شود. هرچند متأسفانه هرچه به جلو می‌رویم کار سخت‌تر و پیچیده‌تر می‌شود.
به جای نگاه به شرق یا غرب، باید نگاه دریایی پیدا کنیم
ویسی گفت: دومین فاکتور مهم این است که ما به جای نگاه به شرق و غرب، نگاه دریایی پیدا کنیم. یعنی از ظرفیت‌هایی که دریا می‌تواند در خدمت منافع ملی قرار دهد استفاده کنیم. در حوزه نظامی و امنیتی توجه نسبتاً خوبی صورت گرفته اما در حوزه اقتصادی و بکار گیری این ظرفیت‌ها در حوزه اقتدار ملی که پایه آن اقتصاد است، عملاً گامی برداشته نشده و هنوز در مرحله شعار هستیم. ان‌شاالله قوانین مدون خوبی در این حوزه تدوین شود و در برنامه هفتم هم مورد توجه قرار بگیرد. هرچند این برنامه‌ها هم خیلی جای نقد دارد. عملاً شش برنامه قبلی چه کاری انجام داد که این برنامه هم انجام دهد. بعضاً در بهترین حالت ۲۵ درصد به اهدافش رسیده که این یک مشکل اساسی است.
وی در ادامه در خصوص خط راه آهنی که قرار بود به بندرچابهار کشیده شود نیز گفت: این خط راه آهن یک مسیر کریدوری و ترانزیتی بزرگ بود که هندی‌ها خیلی به دنبال آن بودند. ما دو رقیب بزرگ در این حوزه داریم چینی‌ها از سینگ کیانگ و کاشغر در مرکز. کریدور سینگ کیانگ در منتهی الیه غرب چین به گوادر در جنوب پاکستان رقیب کریدور ما بود. هندی‌ها با ایرانی‌ها وارد مذاکره شدند و هدف اصلی این بود که خط راه آهنی در چابهار احداث شود. این برنامه تا حدودی خوب پیش رفت و بعد از برجام اتفاقات خوبی صورت گرفت، سرمایه گذاری‌های خوبی انجام شد ولی کار باز گره خورده و متأسفانه تحریم‌ها باز دارد تأثیرات ثانوی می‌گذارد و کار به سرانجام خوبی نرسیده است.
ویسی با اشاره به مشکلات زیر ساختی در منطقه گفت: جاده ساحلی کنارک به چابهار یک جاده کم عرض، تاریک و محلی است؛ در حالی‌که ما باید یک بزرگراه ساحلی از ساحل ایران پاکستان تا بندر عباس داشته باشیم و این بزرگراه و شاهراه ساحلی باید اینجا یک شبکه درست کند. به موازات آن راه آهن هم باید باشد. تمام تمرکز ما راه‌آهن چابهار، زاهدان، مشهد شده، چرا برای اینجا فکری نمی‌کنیم؟ یک شبکه خط لوله هم باید در اینجا ساخته شود. وقتی همه این سرمایه گذاری ها صورت بگیرد می‌توانیم صحبت از توسعه کنیم. اینکه یک بندر و اسکله جزئی بسازیم کافی نیست.
این استاد دانشگاه خاطرنشان کرد: همانطور که می‌دانید از گهره در عسلویه یک خط لوله به نام خط لوله صلح آمد که قرار بود از منطقه زاهدان و سیستان و بلوچستان تا پاکستان گاز رسانی کنیم که به دلیل مشکلاتی که بین هند و پاکستان وجود دارد و عدم اعتماد هندی‌ها به پاکستانی‌ها و تعهداتی که پاکستانی‌ها در کشور خود بایستی انجام می‌دادند و ندادند، آن پروژه متوقف شده است. پروژه بعدی این است که خط لوله به سمت چابهار و کنارک منتقل شود و از اینجا یک اسکله نفتی دیگر را فعال کنیم و به بازارهای آسیایی هند، کره، چین و ژاپن دسترسی پیدا کنیم و بتوانیم یک مزیت رقابتی نسبت به قطر و ترکیه داشته باشیم.
متأسفانه تمام هم و غم دولت پرداخت حقوق است
وی افزود: این اتفاق خوبی است که تا حدودی هم انجام شده ولی مشکل سرمایه گذاری در بندرگاه داریم. متأسفانه تمام هم و غم دولت پرداخت حقوق است و تمام بودجه کشور دارد صرف این قضیه می‌شود و پروژه‌های عمرانی ما عملاً به رقمی نزدیک به صفر تبدیل شده است. متأسفانه پروژه‌های عمرانی ما متوقف شده است و نیازمند سرمایه‌گذاری های خارجی و بین المللی هستیم.
مهر