ترامپ به دنبال توافق یا بازی سیاسی؟

دونالد ترامپ، پس از آغاز دوره دوم ریاست‌جمهوری خود در مصاحبه‌ای با خبرنگاران، اولین اظهار نظر رسمی خود پس از حضور مجدد در کاخ سفید درباره ایران را بیان و بار دیگر تأکید کرد که ایران نباید به سلاح هسته‌ای دست یابد. او همچنین از تمایل خود به توافق دیپلماتیک با ایران صحبت و اظهار کرد اگر توافقی حاصل شود، راه‌هایی برای اطمینان از دست نیافتن ایران به سلاح هسته‌ای وجود دارد. ترامپ با اشاره به اهمیت دیپلماسی سعی کرد تهدید حمله نظامی اسرائیل به تأسیسات هسته‌ای ایران را نیز چاشنی اظهاراتش کند اما از اظهار نظر قطعی در مورد حمایت کردن یا نکردن از آن خودداری کرد.

 دوگانه دیپلماسی و تهدید

ارزیابی اولیه از اظهارات دونالد ترامپ نشان می دهد که او تلاش دارد سیاستی متوازن میان فشار و تعامل را در قبال ایران پیش ببرد. اگرچه او از دیپلماسی به‌عنوان مسیر اصلی یاد می‌کند، اما تهدید حمله نظامی اسرائیل را به‌عنوان ابزاری برای فشار به ایران مطرح کرده است. با این حال، این تهدیدها بیش از آن که عملیاتی باشد، جنبه روانی و تبلیغاتی دارد. نورنیوز نوشت: تجربه عملیاتی نظیر «وعده صادق ۱ و ۲» که در آن ایران توانست ضربات قابل توجهی به زیرساخت‌های حیاتی اسرائیل وارد کند، نشان می‌دهد که پاسخ ایران به هرگونه اقدام نظامی می‌تواند برای اسرائیل فاجعه‌بار باشد. ضمن این که مقامات عالی ایران اعلام کرده اند که انجام عملیات وعده صادق ۳ علیه اسرائیل حتمی است و از این رو هر گونه اقدام تل‌آویو علیه ایران می تواند زمینه ساز این عملیات باشد.بر این اساس، این تهدیدها بیشتر به‌عنوان ابزار جنگ روانی تلقی می‌شود.

 چالش‌های مسیر توافق

ترامپ ادعا کرده که در پایان دوره اول ریاست‌جمهوری خود، تنها یک هفته تا دستیابی به توافق با ایران فاصله داشته است. با این حال، واقعیت این است که تحقق یک توافق جامع با چالش‌های جدی روبه رو خواهد بود.  اگرچه ترامپ اعلام کرده که خواست او عدم دستیابی ایران به سلاح هسته است اما در بطن این درخواست او چنان که پیشتر نیز اعلام کرده توقف کامل چرخه غنی‌سازی ایران نیز وجود دارد؛ خواسته‌ای که تهران آن را مغایر با حقوق بین‌المللی خود و چارچوب معاهده منع گسترش سلاح‌های هسته‌ای (NPT) می‌داند. مقامات رسمی کشور بارها تأکید کرده اند که برنامه هسته‌ای ایران کاملا صلح‌آمیز بوده و با فتوای رهبری ممنوعیت تولید سلاح هسته‌ای تضمین شده است.

 انتخاب نماینده ویژه و پیام‌های تلویحی

ترامپ با انتخاب «استیون ویتکاف» نماینده ویژه آمریکا در امور خاورمیانه به‌عنوان مسئول پرونده ایران، سیگنال روشنی از عزم خود برای پیگیری دیپلماسی ارسال کرده است. در عین حال، پیام‌های تلویحی همچون لغو حفاظت از جان بولتون، پمپئو و برایان هوک و انتقاد از سیاست‌های خصمانه آنان، نشان‌دهنده تلاش ترامپ برای فاصله گرفتن از گزینه نظامی است. این اقدامات، از یک سو نشان‌دهنده جدیت او در کاهش تنش‌ها و از سوی دیگر، تمایل به ثبت یک توافق تاریخی به نام خود است.

 فشار حداکثری یا دیپلماسی با معیارهای ترامپ

ترامپ به‌دنبال توافقی فراتر از برجام است که بتواند دستاوردهایی بیشتر از دولت‌های پیشین آمریکا برای او به ارمغان آورد. در این مسیر، احتمالاً از ترکیب فشار اقتصادی و تهدید دیپلماتیک بهره خواهد گرفت. اظهارات اخیر او در صورتی که به اجرای آن پایبند باشد، نشان می دهد که در گام اول ترجیح می دهد برای دستیابی به توافق از ابزار دیپلماسی استفاده کند. ممکن است ترامپ در مسیر مذاکرات مستقیم، حتی به دنبال ایجاد کانالی محرمانه هم برای رسیدن به اهداف خود باشد.

 تقابل یا توافق؟

سیاست ترامپ در قبال ایران همچنان بر پایه دوگانه فشار و تعامل شکل گرفته است. او از یک سو تلاش دارد با ابزارهای روانی و اقتصادی، ایران را تحت فشار قرار دهد و از سوی دیگر، دیپلماسی را به‌عنوان مسیری برای کاهش تنش‌ها مطرح می‌کند. واکنش ایران به این سیاست‌ها، نقشی کلیدی در تعیین آینده تعاملات خواهد داشت. ایران به دلیل سوابق بدعهدی آمریکا و پایبند نبودن به توافقات پیشین به طور قطع با رویکردی مبتنی بر بی اعتمادی به ابتکارات جدید آمریکا خواهد نگریست و نمی تواند بدون دریافت تضمینی تعهد آور وارد تعاملی تازه شود.در این میان تأکید مستمر تهران بر استقبال از روندهایی که متضمن رفع تحریم ها، کاهش تنش و حفظ حقوق بین‌المللی ایران است، می‌تواند ایجاد کننده مسیر تازه‌ای برای خروج از بن‌بست فعلی در روابط با غرب باشد.ایجاد درک مشترک و شکل گیری اعتماد حداقلی در خصوص نحوه حل وفصل بحران موجود در روابط ایران و غرب مقدمه لازم برای گشایش هر نوع مسیر جدید برای تعامل منجر به نتیجه است.

خراسان