بعضی‌ها نوحه با ترانه‌های آن ور آبی می‌خوانند!

باشگاه خبرنگاران: در چگونگی شکل گیری عزاداری سید و سالار شهیدان اقشار مختلفی از مردم نقش های کلیدی و پراهمیتی دارند. شاعران و به طور خاص شاعران آیینی که حس شاعرانه خود را به مهر و محبت اهل بیت گره زده اند از آن جمله اند. نوحه ها و اذکار خوانده شده در مراسم عزاداری برخاسته از اذهان شاعرانی است که تلاش دارند دین خود را به اهل بیت ادا نمایند. به مناسبت ماه محرم و ایام عزاداری امام حسین (ع) خبرنگار با وحید قاسمی شاعر آیینی در رابطه با این نوع شعر و جایگاه آن گفتگو کرده است

نهادهایی که فلسفه ذاتی به وجود آمدنشان حمایت از شعر آیینی بود، متاسفانه حمایت نکردند

امروز وضعیت و جایگاه شعر آیینی را چگونه می بینید؟ شعر آیینی را باید در دل ادبیات انقلاب رصد کنیم. ادبیات انقلاب در این سی و هشت سال هنوز یک نهال است و به ثمر نرسیده است. اینکه شعر آیینی امروز جایگاه و ظرفیتی پیدا کرده که نظر طیف وسیعی از مخاطبان را به اهل بیت جلب کرده است، به دهه 80 بر می گردد که دوستانی شعر آیینی و اهل بیتی را از کلیشه ها و تکرار ها نجات دادند و به ظرفیت تازه ای رساندند. سیدرضا جعفری، علی اکبر لطیفیان،محمد سهرابی و بسیاری دوستان دیگر در دهه 80 این کار را بدون هیچ حمایتی انجام دادند و پرچمدار شاعران جوان تر شدند. هرچند آقایان انسانی و سازگار و مجاهدی حق عظیمی بر گردن ادبیات ما دارند.

شاعران جوان در باروری و شکوفایی این مسیر چه جایگاهی دارند؟ بعد از دهه 80 یک سری نهاد ها و سازمان ها در حمایت از این جریان به وجود آمد. بودجه هایی می گرفتند و هم اکنون هم مشغول کارند ولی احساس می کنم اینها به انحراف رفتند. بهتر بود حمایت ها درست انجام می شد و به این شاعران به طرق مختلف رسیدگی می شد چراکه آنها مشکلات معیشتی و کاری و بیمه و غیره دارند. بسیاری از همان شاعران آیینی دهه 80 به علت عدم حمایت از این جریان جدا شدند و آنهایی که چهره شدند بیشترشان به علت شعرگویی در شعرهای غیر آیینی شناخته شدند و ادامه دادند و الان به عنوان شاعر اهل بیت شناخته می شوند. درصورتی که آن سازمان ها کار خود را به درستی انجام می دادند، نسل جوان امروز که ادامه دهنده حرکت دهه 80 است پشتوانه بهتری داشت و شعر آیینی بیشتر می توانست رشد کند ولی رشد نکرد. نهادهایی که فلسفه ذاتی به وجود آمدنشان حمایت از شعر آیینی بود، متاسفانه حمایت نکردند. مثلا تصور می کنند اگر شاعر را سالی یک بار به مشهد ببرند رسالت خود را انجام داده ولی اینطور نیست.

تولیدات شعر در یک دهه محرم از تولیدات حوزه موسیقی بیشتر است

در زمینه نوحه پیشرفت چندانی اتفاق نیفتاد و امروز در جلسات مختلف شعر، غزل و مرثیه خوب خوانده می شود اما در مورد نوحه ضعیف عمل می کنیم. در شورخوانی ها شعرهای ما از درون مایه ضعیفی برخوردارند. دلیل این اتفاق چیست؟ در حوزه شعر آیینی و اهل بیتی نیروهای زیادی داریم که تولید محتوا می کنند اما در حوزه نوحه نیروی زیادی نداریم. ضعف تولید محتوا در این حوزه به نبود نیروی کافی برمی گردد. دوستان در حال حاضر حرکاتی انجام می دهند . مثلا دوره هایی برگزار می کنند و نسلی را تربیت می کنند.اگر فقط یک دهه محرم را در نظر بگیریم و تعداد کارهایی که تولید می شوند را اگر با تولیدات حوزه موسیقی مقایسه کنیم میبینیم که تعدادشان بیشتر است.

به همین دلیل نوحه در هیئت های ما مغفول مانده و شعرای ما کمتر به آن پرداخته اند؟ متاسفانه نگاهی که اکثریت ما به نوحه داریم این است که نوحه را جدی نمی گیریم. یعنی نگاه دم دستی داریم. مثلا شعرا به جای اینکه وقت بگذارند برای گفتن نوحه، ترجیح می دهند همان زمان را به گفتن شعر دیگر اختصاص می دهند که ماندگاری بیشتری دارد. شاعر فکر می کند که خب غزل می گویم خودم می توانم آن را بخوانم و ارائه دهم. در تلویزیون خوانده می شود، در نشریات منتشر می شود و نهایتا شاید به کتاب تبدیل شود ولی اگر یک نوحه بگویم، کاربردش فقط برای مداح است. بنابراین به جنبه های ابزاری این قضیه هم فکر می شود.

متاسفانه ما در جامعه مذهبی مان ضعف مطالعه داریم

گاهی مداح با گزینش شعری سطح جلسات را ارتقا می دهد.شعر چگونه می تواند معرفت حسینیف انقلابی و اسلامی را به جلسات و مستمعین القا کند؟ وقتی شعری از نظر محتوایی غنی باشد، مطمئنا سطح جلسات را بالا می برد. اما غنی بودن شعر به اتفاقات درونی، روحی و شخصیتی شاعر بر می گردد. وقتی شاعر شعری را می نویسد، شعر تولید شده نگاه معرفت شناسی و امام شناسی شاعر است. وقتی شاعری در حوزه مطالعات اسلامی دانش زیادی دارد با شخصی که مثلا در سال هیچ مطالعه ای ندارد و آنچه شنیده است از زبان مداح است؛ قابل قیاس نیست. متاسفانه ما در جامعه مذهبی مان ضعف مطالعه داریم. مستمع باید وقتی پای منبر اهل بیت می نشیند؛ داشته های ذهنی اش را مرور کند که از یادش نرود نه اینکه بیاید که یاد بگیرد. همه انسان ها دچار خطا می شوند ممکن است برای مثال خود من بر روی منبر اشتباهات یا خطایی داشته باشم.امروز هم در منبر هم در مداحی هم در شاعری آفت داریم. دوستان شاعر ما حتما باید یک استاد اخلاق داشته باشند.

بعضی شعرها می مانند. آیا خودسازی بر ماندگاری شعر تاثیرگزار است؟ بعضی شعر ها وقتی خوانده می شوند، می بینیم که نمی توانیم با هیچ خط کشی آن را اندازه گیری کنیم. چون این شعر مشخص است از جای دیگری آمده است. به قول معروف کوششی نبوده بلکه جوششی بوده و برای همین ماندگار است. در جلسات شعر خوانی در محضر حضرت آقا دیده ایم بعضی شعرها وقتی خوانده می شود کار صد منبر را انجام می دهند و تحول عجیب قلبی در محبان اهل بیت ایجاد می کنند. وقتی شاعر یک استاد اخلاق داشته باشد خواه ناخواه در مسیر اخلاق تقوا و خودسازی قرار می گیرد و به توفیقاتی می رسد.

بعضی ها نوحه با ترانه های آن ور آبی می خوانند

با توجه به اینکه در ماه محرم هستیم اکثر مداحان دنبال شعر هستند. ملاک های انتخاب شعر خوب چیست؟ اول اینکه ببیند نیاز جلسه چیست؟ برای مثال در یک جلسه میانگین سن حاضران بیست تا بیست و پنج سال است. نیازشناسی آن جلسه خواه ناخواه با میانگین سنی بالاتر فرق می کند. همچنین شعر باید از نظر امام شناسی، معرفت شناسی و از نظر قواعد ادبیاتی درست باشد. پیشنهاد من به دوستان مداح جوان این است که برای اینکه بهترین تاثیر در جلسه را داشته باشند، شعرهایی را انتخاب کنند که به زبان معیار ما نزدیک باشد چراکه مخاطب بهتر می تواند با آن ارتباط برقرار کند. بعضی دوستان زبان شعری کهنی دارند و درک این برای جوانان و نوجوانان سخت است.

در سال های اخیر دیده ایم که نوحه ای یا شعری را بر اساس موسیقی تیتراژ یک سریال می نویسند و مداح آن را اجرا می کند. به نظر شما در این صورت تاثیرگزاری آن شعر تغییر می کند؟ این به محتوای اثر بر می گردد. اگر موسیقی یک کار دینی مثل مختارنامه مد نظر باشد، مستمع با یک واقعه ای مثل عاشورا ارتباط می گیرد. ولی گاهی موسیقی تیتراژ یک سریال طنز را تبدیل به محتوای اهل بیتی می کنند که جای فکر کردن دارد. بعضی ها نوحه با ترانه های آن ور آبی می خوانند و باعث می شوند که شنونده به جای آنکه به محتوای مقدس شعر توجه کند به آهنگ و آن خواننده فکر کند و این کار اصلا پسندیده نیست.

در رابطه با حضور در جلسات شعرخوانی در محضر رهبر انقلاب و حال و هوای آن بگویید؟ پیش حضرت آقا خواندن آرزوی هر شاعری است که در حوزه اهل بیت و آیینی کار می کند.البته سختی هایی دارد چراکه ایشان به شدت در حیطه شعر و شاعری تبحر دارند. در اجرا یک سری تکنیک هایی هست که می شود با استفاده از آن ضعف شعری را بپوشانیم اما در محضر حضرت آقا اینگونه نیست و باید شعر قوی داشته باشیم. بحث دیگر در این رابطه این است که بعد از اجرا در بیت، شخص شانیت خاضی پیدا می کند و مورد توجه رسانه ها قرار می گیرد بنابراین مراقبت هایی لازم دارد و اینکه باید یک سری رفتارها را کنار گذاشت و بیشتر به کارهایش توجه کند.

در بین اشعارتان کدام را خیلی دوست دارید؟ من شعر مدحی بیشتر از مرثیه دارم. همچنین در حوزه پژوهش های تاریخی کار می کنم و چند کتاب در این زمینه نوشته ام. ولی مردم من را به عنوان مرثیه سرا می شناسند. من معتقدم کارم باید در قالب و بسته بندی کتاب به دست مردم برسد. کسی که کتاب را می خرد بیشتر خواهان محتواست. سعی می کنم کمتر مرثیه بگویم . دلیل آن هم فضای مجازی است که اشعار در دسترس همه است. برای جا انداختن یک شعرعناصر مختلفی مثل تجربه ، معرفت و مطالعه دینی وجود دارد. سعی می کنم شعر هایم را در فضای مجازی قرار ندهم. از طرف دیگر چون صنعت نشر ما به شدت ضربه خورده و مردم رغبتی به کتابخوانی ندارند ترجیح می دهم از کانال ها فاصله بگیرم و به دوستان دیگرذ نیز همین را توصیه می کنم.