تاملی کوتاه در احوالات زنان بهارستان‌نشین

حضور زنان در آوردگاه های سیاسی، پیروزی و پس از آن نقش آفرینی در قامت نماینده مجلس یکی از چندین و چند نقش و وظیفه ای است که زنان با تکیه بر توانایی های خود و در بستر انقلاب شکوهمند اسلامی کسب کرده اند. اما می توان پرسید زنان با این حضور سیاسی، که در مجلس دهم شورای اسلامی به هفده نفر رسیده است می توانند در جهت رفع مسائل خود گام بردارند؟ با درک نسبت عمیق میان زن و خانواده و نقش مهم وی در رشد و تعالی این نهاد مهم اجتماعی پاسخ به این سوال اهمیتی دوچندان می یابد. فراکسیون ها و کمیسیون ها اولین کمیسیون زنان در مجلس پنجم شورای اسلامی تشکیل شد که تجربه ای ناموفق بود، اما پس از آن و در مجلس ششم زنان به ریاست فاطمه راکعی اولین فراکسیون زنان مجلس را تشکیل دادند. هدف از تشکیل این فراکسیون بررسی مسائل زنان به طور خاص و ویژه در عرصه قانونگذاری بود و مسائلی مانند قانون حضانت، دیه، قوانین مربوط به ارث زنان، مسائل مربوط به تعدد زوجات و ازدواج موقت از جمله مواردی بود که فراکسیون زنان در اولویت اول بررسی خود قرار داد. فراکسیون زنان مجلس هفتم به مسائلی همچون زنان سرپرست خانوار، دریافت مستمری مادران فوت شده از طرف فرزندان، بازگرداندن بودجه حمایتی زنان سرپرست خانوار به بهزیستی، تدوین و تصویب منشور حقوق و مسئولیت های زن مسلمان، تعیین تکلیف تابعیت فرزندان، حضور قاضی زن در دادگاه ها و... پرداخت. در دوره هشتم مجلس پیشنهاد تشکیل کمیسیون زنان و خانواده ارائه شد که با مخالفت اعضای فراکسیون زنان مواجه شد. در مجلس نهم نیز نام فراکسیون زنان به فراکسیون زنان و خانواده تغییر کرد. مجلس دهم و افتخار ملابنویسی نکته اساسی مجلس دهم به تعداد زنانی که قرار بود بر کرسی های نمایندگی تکیه بزنند باز می گردد، اتفاقی که با شادی فراوان فعالین زن و کسانی که خود را دغدغه مند مسائل زنان می دانند مواجه شد. این زنان، هفده نفر نماینده زن را ظرفیتی مهم جهت پیگیری مسائل زنان در کشور می دانند و از همان روزهای اول اعلام نتایج به انتظار آغاز کار مجلس دهم نشستند. زنان مجلس دهم با رویکردهای مختلفی همچون تشکیل کمیسیون زن و خانواده، تقویت فراکسیون زنان و حضور مردان در فراکسیون، کار خود را آغاز کردند و در نهایت با حضور در فراکسیون زن و خانواده هرکدام راهی کمیسیون های تخصصی مختلف مجلس شدند. برخی از این زنان در جایگاه دبیری برخی از این کمیسیون ها نشستند و موجبات شادی بیشتر حامیانشان را فراهم آوردند! افتخاری که در ملابنویسی کمیسیون ها نصیب جامعه زنان شد، میزان تخصص و درک آنان از مسائل زنان را به حاشیه برد، به گونه ای که وقتی پروانه سلحشوری در گفتگو با شرق می گوید «من به عنوان یک نماینده زن مجلس دغدغه اشتغال زنان را در ذهن دارم» کسی متوجه نکته نهفته در دغدغه وی نمی شود و نمی پرسد شما بر اساس کدام مبنا دغدغه ذهنیتان اشتغال زنان است؟ و یا وقتی برخی زنان به تصریح برخی روزنامه نگاران اصلاح طلب مانند نادر فتوره چی «با صفر دقیقه تجربه سیاسی و حتی نداشتن یک برگ کاغذ درباره برنامه ها و سوابق خود نماینده مردم تهران در مجلس اسلامی شده است» چگونه می تواند درک مناسبی از شرایط زنان و مسائل آنان داشته باشد؟ نماینده کدان زن؟! حضور زنان در هیئت دولت، مجلس شورای اسلامی، شوراهای شهر و پست های مدیریتی و اجرایی حضوری مغتنم است که می تواند در رفع مسائل زنان موثر واقع شود. اما نکاتی چند همواره در جار و جنجال و حواشی ناشی از این حضور فراموش می شود که بدون آنها تحقق رسیدگی به مسائل زنان امری ناقص و مقطعی خواهد بود. برخی از این نکات را می توان اینگونه برشمرد: درک مطالبات از کدام کانال؟ نکته اول به نوع نگاه مسئولین و زنان نشسته بر پست های مدیریتی و کرسی های مجلس به مسائل زنان بازمی گردد. سوال اساسی این است که این دسته از زنان از کدام کانال مطالبات حقیقی و مسائل زنان را رصد و در جهت آنها برنامه ریزی کرده و یا به قانونگذاری مشغول می شوند؟! این نکته مهم با دقت به طیف متنوعی از مسائل که نمایندگان و مسئولین به عنوان خواسته ها و مساول زنان مطرح می کنند بازمی گردد، مسائلی که در بسیاری موارد نسبت دقیق و صحیحی با وضعیت زنان کشور و مسائل آنها ندارند و حتی در برخی موارد متاثر از فضای رسانه ها و یا زندگی زنان کلان شهر نشین بالاخص زنان پایتخت نشین می باشند. فعال کردن ظرفیت های مردمی برای پیگیری مسائل زنان نکته دوم استفاده از ظرفیت های مردمی برای پیگیری و شناسایی مسائل زنان است. تحقق این مهم می تواند مهمترین بازو در انتقال مسائل به زنان نماینده و مسئول بوده و همچنین چون چشمی بیدار به نظارت بر عملکرد آنها مشغول باشد. در حقیقت این خود مردم، دانشگاهیان و نخبگان سطوح میانی هستند که می توانند در شناخت مسائل زنان موفق بوده و این مسائل را به برنامه ریزان منتقل کنند. (نوع فعال سازی ظرفیت های زنان در قالب های مختلف مدنظر این یادداشت نبوده و در فضا و یادداشت دیگری به آن می پردازم!) در پایان تا وقتی زنان مجلس نشین درک درستی از مسائل زنان نداشته باشند و ظرفیت های خود مردم برای یاری رسانی به آنها جهت شناخت مسائل فعال نشوند، حضور زنان در مجلس به ویترینی خوش آب و رنگ می ماند که در پس آن چیز خاصی وجود ندارد. نبودن عزم جدی در لایه های مختلف اجتماعی برای پیگیری مسائل زنان و رصد فعالیت های زنان مجلس نشین، کم تعدادی رسانه های مختص به مسائل زنان، حضور کمرنگ دانشجویان و اساتید مطالعات زنان در عرصه بررسی و شناخت مسائل زنان و یاری رساندن به نمایندگان از مهم ترین آسیب هایی هستند که در فضای موجود دیده می شوند. در حقیقت مسائل زنان تنها با فرستادن تعدادی زن به مجلس حل نمی شود، بلکه بسترسازی در بطن جامعه مهم ترین راهکار برای حل مسائل مربوط به زن و خانواده است. *-دانشجوی دکتری مطالعات زنان