دولت لایحه حکمرانی فضای مجازی بدهد

به‌نظر می‌رسد مطالبه رئیس مجلس در نطق پیش از دستور از دولت برای فرستادن لایحه حکمرانی فضای مجازی به مجلس بی‌تناسب با فشار اصلاح‌طلبان به رئیس‌جمهور برای حذف یکباره فیلترینگ نباشد. دولت می‌تواند لایحه‌ای بدهد و رفع فیلترینگ را هم در آن قانون بگنجاند و از طریق قانونی که حکمرانی کشور را درنظر بگیرد، رفع فیلترینگ کند.

فضای مجازی هر روز بیش از دیروز در حال پیشروی در زندگی آدمیان است. ده‌ها میلیون نفر انسان در اقصی نقاط جهان، عضو این فضا هستند و کسب و کارها، سبک زندگی و حوزه‌های مختلف در آن شکل گرفته است. این گستردگی چنان مرز‌ها را درنوردیده است که امروز برخی فاصله‌ای بین آن با فضای حقیقی نمی‌بینند و بلکه آن را همسنگ فضای حقیقی می‌بینند. ایران هم از این قاعده مستثنا نیست. اما در همه جا برای آن سیاستگذاری و قانون‌گذاری شده و می‌شود، جز کشور ما که برخی معتقد هستند فضای مجازی عرصه ورود همه است جز دولت و سیاستگذاران. حالا که مسئله فضای مجازی و نحوه مدیریت و سیاستگذاری آن مهم است و این درک در کشور در حال شکل گرفتن است، محمد باقر قالیباف، رئیس مجلس شورای اسلامی از دولت خواسته که لایحه قانونمند کردن فضای مجازی را ارائه کند تا هم بستر مدیریت آن فراهم شود و هم ذیل این قانون حقوق مردم برای استفاده از فضای مجازی حفظ شود. حالا توپ در زمین دولت است. 

پیشرفت فناوری و شکل‌گیری بستر‌های مختلف ارتباطی باعث شده در عصر جدید با پدیده‌ای به عنوان فضای مجازی روبه‌رو باشیم، فضایی که دیگر مجاز نیست و گاهی تاثیر آن در زندگی افراد بیش از دنیای واقعی و فیزیکی است. کشور‌ها با توجه به فراگیری و اهمیت این فضا و تاثیری که بر ابعاد مختلف زندگی افراد و وضعیت حکمرانی ایجاد می‌کند، تلاش کردند با سیاستگذاری و قانون‌گذاری درست بتوانند در عین استفاده از ظرفیت‌های آن، ضعف و آسیب‌های این فضا را مدیریت کنند. همین اواخر بود که بنیانگذار تلگرام در فرانسه به دلیل بی‌توجهی به قوانین و مقررات و درخواست‌های دولت فرانسه بازداشت شد و کسی هم نگفت که آزادی مردم فرانسه به خطر افتاده است. 

در ایران ما، اما مسئله قدری پیچیده است. هنوز در بدیهیات این مسئله دچار بحث هستیم که آیا اصلاً دولت و نظام حکمرانی باید سیاستگذاری و قانون‌گذاری کند یا اینکه بی‌خیال دنیای مجازی شود و اجازه دهد دست نامریی کاربران فضای مجازی و گردانندگان آن، فضای مجازی را مدیریت کنند. 

انتخابات ریاست جمهوری اخیر هم محل طرح مطالباتی در این زمینه بود. مردم از وضعیت فیلترینگ هم راضی نیستند و دولت و سیاستگذاران انتظار دارند سیاستگذاری دیگری در این زمینه انجام شود. هم اینکه فضای مجازی یله و رها نباشد و هم این مردم بتوانند از ظرفیت‌های مختلف آن استفاده کنند. 

محمدباقر قالیباف، رئیس مجلس دیروز در سخنان خود بر این مسئله اشاره کرد و خواستار ارائه لایحه‌ای از سوی دولت برای قانونمند کردن فضای مجازی شد: «با توجه به تأکیدات رهبر حکیم انقلاب خطاب به هیئت دولت مبنی بر حکمرانی قانونمند در فضای مجازی، این ضرورت احساس می‌شود که شورای عالی فضای مجازی به عنوان نهاد تخصصی ذی‌ربط و هیئت دولت، نقشه راهی در این زمینه تدوین کنند و در صورت ضرورت تصویب قوانین لازم در مجلس، به فوریت، لایحه مورد نظر را به مجلس تقدیم و کمیسیون‌های مربوطه حسن انجام این کار را از دستگاه‌های ذی‌ربط پیگیری کنند.».

اما ماجرای قانونمند کردن فضای مجازی توصیه‌ای بود که رهبری در دیدار اعضای هیئت دولت چهاردهم مطرح کردند. ایشان در این دیدار بخشی از سخنان خودشان را به این مسئله اختصاص دادند و خطاب به دولت گفتند: «فضای مجازی یک دنیای جدیدی است دیگر؛ شما‌ها بیشتر از بنده هم حتماً مطلعید؛ یعنی فضای مجازی دیگر امروز مجازی نیست، امروز یک واقعیتی است در زندگی مردم که روزبه‌روز هم دارد پیش می‌رود. آنچه مهم است این است که در فضای مجازی، حکمرانی قانونمند وجود داشته باشد؛ اینکه بنده گاهی گفته‌ام فضای مجازی رها و ول است، به خاطر این است. حکمرانی بر اساس قانون؛ اگر قانونی ندارید، قانون را به وجود بیاورید و بر اساس آن قانون، زمام کار را به دست بگیرید». 

رهبری در ادامه این بخش از سخنان خودشان به دیگر کشور‌ها هم اشاره کردند و گفتند: «همه دنیا این کار را می‌کنند؛ می‌بینید دیگر، این جوان بیچاره را فرانسوی‌ها [بازداشت کردند]! یعنی این‌قدر و تا این حد سخت‌گیری انجام می‌گیرد که طرف را می‌گیرند زندان می‌کنند، تهدید می‌کنند که بیست سال محکومیت به تو خواهیم داد؛ این برای خاطر آن است که حکمرانی آن‌ها را نقض کرده. نقض حکمرانی قابل قبول نیست؛ یک کشور در اختیار شما است که در قبالش وظیفه دارید، در قبالش مأموریت دارید؛ نمی‌شود حکمرانی شما را نقض کرد، نباید نقض کنند. مسئله [حکمرانی]این است». 

رهبر معظم انقلاب با بیان اینکه من به مناسبت فضای مجازی، حرف خودم را و آن مبنای خودم را گفتم، قبلاً هم گفته‌ام به مسئله عدم فهم درست برخی از مسائل فضای مجازی در کشور اشاره می‌کنند و می‌گویند: «بعضی‌ها جور دیگری تبیین می‌کنند یا می‌فهمند یا نمی‌خواهند بفهمند، اما حرف من این است: فضای مجازی در کشور باید قانونمند بشود؛ آن‌وقت یک فرصت خواهد شد. اگر ما توانستیم در فضای مجازی حکمرانی قانونمند داشته باشیم، فضای مجازی برای کشور یک فرصت می‌شود، وَالّا ممکن است تهدید بشود». البته به نسبت سال‌های گذشته این درک عمومی در کشور برای قانونمند بودن فضای مجازی تا حد زیادی شکل گرفته است. 

 دهم شهریور هم رئیس‌جمهور درباره فضای مجازی اظهار نظر کرد. دکتر مسعود پزشکیان در ادامه وعده‌هایی که در زمان انتخابات در خصوص فضای مجازی داده بود در این زمینه سخن گفت و اعلام کرد «بنا داریم با شورای عالی فضای مجازی و شورای عالی امنیت ملی به جمع‌بندی برسیم که آنچه بر اساس داده‌ها باعث راحتی مردم و کشورمان خواهد شد به تصویب برسانیم». 

حالا که این عزم در کشور برای قانونمند کردن فضای مجازی برای مدیریت آسیب‌های احتمالی ناشی از آن از یک سو و امکان بهره‌برداری مردم از فرصت‌های آن از سوی دیگر، فراهم شده بدون بستر و سازوکار قانونی امکان‌پذیر نیست. از سوی دیگر هم با توجه به اینکه مجری در کشور دولت و قوه مجریه است، بهتر است در این زمینه لایحه‌ای آماده و به مجلس ارسال تا مشخص شود که فرصت‌ها و محدودیت‌های فضای مجازی چیست تا کاربران هم حقوق خود را بدانند و هم تکالیف قانونی که در این فضا دارند تا یک تفاهم میان سیاستگذاران و کاربران شکل بگیرد و بتوانیم از وضعیت فعلی یله و رها فضای مجازی که هم سیاستگذاران و هم کاربران و مردم ناراضی هستند عبور کنیم.

منبع: روزنامه جوان