جنایت تحریم
اسنادی که اینترسپت به دست آورده، نشان می‌دهد که شرکت‌های چندملیتی تولیدکننده داروهای تالاسمی و دیگر بیماری‌های خاص، همچنین بانک‌هایی که واسطه خرید هستند، می‌گویند که تحریم‌های امریکا در عمل تحویل دارو به طرف‌های ایرانی را دشوار ساخته است. دولت امریکا در حال حاضر با شکایت حقوقی جامعه تالاسمی ایران روبه‌رو است.
این دادخواست که در دادگاه اورگون Oregon به جریان افتاده، ادعا می‌کند پس از آنکه شرکت‌های خارجی تولیدکننده دارو‌ها و تجهیزات ویژه بیماری‌های خاص و نیز دیگر بیماری‌ها، در هراس از تحریم‌ها، داد و ستد خود با ایران را قطع کرده یا کاهش داده‌اند، هزاران بیمار ایرانی جان باخته یا آسیب دیده‌اند، در حالی که امریکا تضمین کرده تجارت انسانی با ایران از تحریم‌ها مستثنا خواهد بود، این شکایت در حال حاضر و پس از آنکه یک‌بار در دادگاه مردود شناخته شد، در مرحله تجدید نظرخواهی است و مدعی می‌شود که تحریم‌های گسترده شبکه بانکی ایران موجب شده که شرکت‌های خارجی نسبت به هرگونه تجارتی با ایران بی‌علاقه یا از انجام آن ناتوان باشند.
محمد فرجی، وکیل انجمن تالاسمی ایران می‌گوید: «دولت امریکا گفته که برای کمک‌های انسانی، استثنا‌هایی را در نظر خواهد گرفت، اما در عمل دیده‌ایم که هیچ استثنایی وجود ندارد. ما تماس‌هایی را با کشور‌هایی که دارو‌ها و تجهیزات پزشکی را صادر می‌کنند، داشته‌ایم و آن‌ها به صراحت گفته‌اند به دلیل تحریم‌ها، قادر به صادرات دارو به ایران نیستیم. بانک‌ها با ما همکاری نمی‌کنند و شرکت‌های مراقبت‌های بهداشتی نیز همچنین. آن‌ها از تحریم‌های ثانویه نگران هستند و این را به صراحت می‌گویند.»
تندرو‌های اسرائیل، برنده تحریم
اسنادی که «اینترسپت» به دست آورده، نشان می‌دهد که برخی شرکت‌ها به دلیل ریسک گرفتارشدن در تله تحریم‌ها یا به دلیل بسته‌شدن مسیر‌های قانونی انجام تجارت با ایران، به طور کلی از تجارت انسانی با ایران منصرف شده‌اند. تماس و نامه‌نگاری میان شرکت‌های بهداشتی اروپایی، بانک‌های خارجی و شریکان ایرانی آن‌ها از سال ۲۰۱۸ آغاز شد. گاه پیام‌های ارسالی بسیار صریح هستند: شرکت‌ها حتی برای ارائه داروهای اضطراری حیاتی هم به دلیل تحریم‌ها، با ایران داد و ستد نمی‌کنند. شدت رویگردانی شرکت‌ها و بانک‌های خارجی از معامله با ایران، نوعی پیروزی برای گروه‌های تندروی حامی تحریم، از جمله گروه‌های طرفدار اسرائیل، گروه «متحد علیه ایران هسته‌ای» و «بنیاد دفاع از دموکراسی» به شمار می‌رود. در نتیجه تلاش این گروه‌ها، امروزه ایران یکی از تحریم شده‌ترین کشور‌های منزوی در جهان است.
نامه‌هایی که بین بانک‌ها، شرکت‌های دارویی و مشتریان ایرانی‌شان رد و بدل شده، دقیقاً نشان می‌دهد که تحریم‌های «فشار حداکثری» امریکا بر نهاد‌های مالی ایران، حتی تراکنش‌های معمولی مربوط به تجهیزات پزشکی برای درمان مجموعه‌ای از بیماری‌ها را هم مسدود کرده است. نامه‌ای در سپتامبر ۲۰۱۸ از سوی یک تولیدکننده دانمارکی محصولات اورولوژی، یعنی شرکت کلوپلاست Coloplast، به توزیع‌کننده ایرانی خود اعلام می‌کند که «هرچند محصولات کلوپلاست در چارچوب تحریم‌های کنترل صادرات امریکا ویا تحریم‌های بین‌المللی ممنوع نشده، اما ما در حال حاضر با شرایطی روبه‌رو هستیم که بانک‌های بین‌المللی از انجام تراکنش‌های مالی با ایران منع شده‌اند و امکان دریافت پول بابت محصولات فروخته شده به ایران وجود ندارد.» (کلوپلاست به درخواست اینترسپت برای اعلام نظر در این زمینه پاسخی نداد.)
مولنلیکه Mölnlycke، یک تأمین‌کننده سوئدی بانداژ‌های ویژه درمان بیماران مبتلا به یک بیماری نادر پوستی با نام علمی epidermolysis bullosa، همان سال در نامه‌ای به رئیس یک سازمان غیردولتی ایران به نام EBHome که از این بیماران حمایت می‌کند، از این سازمان برای کمک به بیماران ستایش کرد، اما گفت که نمی‌تواند بانداژ‌ها را برای درمان بیماران ایرانی مبتلا به این بیماری ارسال کند. در این نامه آمده بود: «به دلیل تحریم‌های اقتصادی ایالات متحده، شرکت بهداشت و سلامت مولنلیکه فعلاً تصمیم گرفته که هیچ‌گونه تجارتی با ایران انجام ندهد.» شکایت یک سازمان غیردولتی ایرانی در سوئد در سال ۲۰۲۱ به خاطر عواقب انسانی قطع تجارت با ایران علیه این شرکت ثبت مردود شناخته شد. (مولنلیکه به درخواست خبرنگار اینترسپت برای اعلام نظر پاسخی نداد.)
محرومیت از دسترسی به این بانداژ‌های ویژه، شرایط وخیمی را برای بیماران ایرانی فراهم کرده است. این بیماری نادر پوستی، موجب بروز زخم‌ها و تاول‌های دردناک در بدن بیماران می‌شود. بسیاری از افراد مبتلا به این بیماری کودکانی هستند که پوست آن‌ها بسیار حساس است و برای جلوگیری از پاره شدن پوست هنگام تعویض بانداژ، نیاز به بانداژ‌های ویژه زخم دارند. یک متخصص ایرانی، وضعیت شش بیمار نوجوان ایرانی را توصیف کرد که به دلیل عدم دسترسی به بانداژ‌های ویژه تولید شده از سوی مولنلیکه، با خونریزی بیش از حد، عفونت و «درد‌های شدید طاقت فرسا» روبه‌رو شدند. تحریم این نوع ملزومات درمانی، در برخی موارد موجب شده که دولت‌های خارجی به راهکار‌های اضطراری برای اطمینان از تأمین آن‌ها روی آورند. در سال ۲۰۲۰، دولت آلمان و یونیسف همکاری کرده و یک محموله بانداژ‌های ویژه را برای ایران تهیه و تحویل دادند. پزشکان ایرانی همچنین مجبور شده‌اند روی محصولات کپی‌برداری شده، دارو‌ها و امکانات در داخل تکیه کنند که بسیاری از آن‌ها کیفیت پایینی دارند و باعث بروز مشکلات جدی و حتی مرگ بیماران شده‌اند. بیماران تالاسمی، به خصوص، مجبور شده‌اند از محصولی به نام «دسفوناک» استفاده کنند: یک تولید مشابه داخلی که کمتر در درمان بیماری مؤثر است، اما عوارض ناتوان‌کننده‌ای دارد؛ عوارضی که در مصرف محصول اصلی مشاهده نمی‌شود. «اینترسپت» اسناد تماس‌ها و مکاتباتی را که در سال ۲۰۱۸ از سوی طرف‌های ایرانی با شرکت نوارتیس، تولیدکننده دسفرال انجام شده بود، به دست آورد که در آن‌ها این شرکت به نمایندگان ایرانی‌اش اعلام کرده بود به دلیل تحریم‌های بانکی دچار مشکلاتی در انجام تراکنش‌ها شده است. این مشکلات تراکنشی، آغاز پایان دسترسی پایدار به داروهای تالاسمی بود که برای درمان مؤثر بیماران باید به صورت منظم تجویز شوند.
یونس عرب، رئیس انجمن تالاسمی ایران می‌گوید: ما سال‌هاست که در ایران برای کنترل این بیماری مبارزه می‌کنیم و این هدف قابل دستیابی است، اما واقعیت ساده این است که اگر این دسته از بیماران داروهای تنظیم‌کننده آهن مورد نیاز خود را در فرآیند درمان نگیرند، می‌میرند. دست‌کم ۶۵۰ بیمار تالاسمی از سال ۲۰۱۸ که نتوانستیم دارو وارد کنیم، فوت شده‌اند و بیش از ۱۰ هزار بیمار ثبت شده داریم که مشکلات جدی داشته‌اند.» البته نوارتیس، برخلاف شرکت‌های دیگر و با وجود مشکلات پرداخت و دریافت ناشی از تحریم‌های ایالات متحده، روابط خود را با ایران قطع نکرد. یک نماینده شرکت نوارتیس به «اینترسپت» گفت که این شرکت حاضر است تجهیزات پزشکی را به ایران ارسال کند و این کار را از زمان اعمال تحریم‌های «فشار حداکثری» انجام داده، از جمله از طریق یک کانال تجارت انسانی از سوی دولت سوئیس در سال ۲۰۲۰ ایجاد شده است.
ادعای امریکا گمراه‌کننده است
به گفته مسئولان این شرکت، مشکلاتی که با تحریم‌ها ایجاد شده، به طور کلی ناشی از ناتوانی مقامات ایرانی در دسترسی به انبوه ارز خارجی این کشور جهت انجام پرداخت‌هاست و کمتر به عدم تمایل شرکت‌ها به همکاری با ایران به دلیل ترس از پیامد‌های قانونی مربوط می‌شود. تحریم‌ها، در حالی که ارز‌های خارجی ایران را کاملاً حذف نکرده، دسترسی ایران به این ارز‌ها را مسدود کرده است. برپایه گزارش صندوق بین‌المللی پول، تحریم‌های امریکا، ذخایر ارزی قابل دسترسی کشور را بین سال‌های ۲۰۱۸ تا ۲۰۲۰ از ۵/۱۲۲ میلیارد دلار به ۴ میلیارد دلار کاهش داده است. این کاهش عظیم در دسترسی به ذخایر ارزی باعث شده که دولت ایران قادر به انجام کار‌های پایه اقتصادی مانند تثبیت ارزش پول ملی یا انجام داد و ستد خارجی، حتی با طرف‌های مشتاق به این کار نباشد. مایکل مئو، سخنگوی نوارتیس می‌گوید: از زمان بازگشت دوباره تحریم‌ها در سال ۲۰۱۸، چالش قابل توجهی که بسیاری از شرکت‌های داروسازی با آن روبه‌رو بوده‌اند، عدم دسترسی دولت ایران به ارز‌های خارجی کشور برای واردات کالا‌های بشردوستانه مانند انواع دارو بوده است. در مورد داروهای تالاسمی به طور خاص، نوارتیس این دارو‌ها را از سال ۲۰۱۹ به طور پیوسته تأمین کرده است و ما آماده بوده و هستیم تا سفارشات مربوط به این دارو‌ها را تأمین کنیم. با این حال برای رسیدن داروهای ما به بیماران تالاسمی در ایران، نوارتیس به تلاش و همکاری وزارت بهداشت و سازمان غذا و داروی ایران برای تخصیص منابع کافی ارز خارجی برای واردات این دارو‌ها از راه‌های تجاری رایج نیاز دارد.
از نگاه آقای عرب، مهم نیست که آیا تحریم‌ها، یا بی‌میلی شرکت‌ها، یا کمبود ذخایر ارزی خارجی، واردات دارو‌ها را ناممکن کرده باشد، چراکه نتیجه‌اش یکسان است: بیمارانی که تحت مراقبت سازمان غیردولتی او هستند، می‌میرند. تحریم‌های اقتصادی دوره ترامپ، به عنوان یک دستاورد برجسته از کارزار «فشار حداکثری» علیه ایران، مورد توجه قرار می‌گرفت. برخی از تحریم‌های اقتصادی علیه ایران به افراد و نهاد‌های خاصی که در سوء‌استفاده از حقوق بشر دست داشته‌اند، تمرکز داشت، اما بسیاری از تحریم‌ها، بخش‌های کلان اقتصاد ایران، از جمله بخش مالی آن را فلج کرد. تحریم‌های گسترده علیه بانک‌های ایران عملاً با قطع کانال‌های مالی، کشور را از تجارت با بقیه جهان جدا کرد؛ از جمله امکان دسترسی به ذخایر ایران در بانک‌های خارجی. دولت امریکا نیز تحریم‌های ثانویه معروف را علیه ایران اعمال کرده به این معنی که هر شرکت خارجی که هنوز شهامت داشته تا در تجارت با بانک‌ها و شرکت‌های ایرانی وارد شود، خود را در معرض مجازات‌های تحریمی قرار داده و از انجام تجارت با امریکا محروم می‌شود - ریسکی که شماری از شرکت‌ها تمایلی به پذیرش آن ندارند. اگرچه دولت امریکا مکرراً اصرار دارد که تجارت کالا‌های بشردوستانه با ایران مشمول «فشار حداکثری» نمی‌شود، اما کارشناسان تحریم‌ها می‌گویند که این ادعایی گمراه‌کننده است. آن‌ها می‌گویند اطمینان از اینکه ایرانیان معمولی همچنان بتوانند غذا و دارو خریداری کنند، بی‌معنی است، زیرا تحریم‌های اعمال شده چنان گسترده هستند که بانک‌ها و کشور‌های خارجی هرگونه معامله‌ای با ایران را به عنوان یک نقض احتمالی تحریم‌ها در نظر می‌گیرند. تایلر کالیس Tyler Cullis، یک وکیل از شرکت فراری و شرکا Ferrari & Associates، که یک مؤسسه حقوقی متخصص تحریم‌های اقتصادی مستقر در واشنگتن است، می‌گوید: «تحریم‌های بانکی، هسته این مشکل است. برخی مؤسسات مالی ایران به دلایل مربوط به تروریسم، سلاح‌های کشتار جمعی و رفتار‌های ضدحقوق بشر تحریم شده‌اند. بعد هم که دولت ترامپ تحریم‌ها را بر کل بخش مالی ایران اعمال کرد.»
با اینکه تحریم‌های امریکا موفق شد طبقه متوسط مردم ایران را درهم شکسته و مانع از دسترسی ایرانیان به نیاز‌های اساسی خود مانند غذا و دارو شود، اما در رسیدن به اهداف واشنگتن ناکام ماند: واداشتن حکومت ایران به تغییر رویکرد خارجی یا گفت‌وگوی دوباره بر سر برجام. ماجرای تحریم‌ها، همان داستان تکراری تحریم‌های اقتصادی علیه کشور‌هایی مانند عراق، کوبا و ونزوئلاست که در آن کشور‌ها هم موفق شد مردم را آزار دهد، اما به تغییری در حکومت‌های این کشور‌ها منجر نشد.
کسی مقابل قلدری امریکا نمی‌ایستد
در حال حاضر، در دادگاه فدرال امریکا در اورگُن Oregon، دادخواست یک گروه از ایرانیان مبتلا به تالاسمی در حال بررسی است که از دولت امریکا و دفتر کنترل دارایی‌های خارجی (OFAC) که تحریم‌ها و مجوز‌های تجاری را اجرا می‌کند، می‌خواهد «اجازه واردات دوباره دارو‌ها و تجهیزات پزشکی ضروری به ایران از طریق مسیر‌های تجاری عادی» را صادر کند. اخیراً این دعوای حقوقی به دلایل شکلی پرونده، در دادگاه رد شد، اما دوباره ماه گذشته درخواست تجدیدنظر داده شده است. وکلایی که در این پرونده فعالیت دارند، اعلام کرده‌اند که آن‌ها تلاش خود را ادامه خواهند داد تا دادگاه‌های امریکا، دولت این کشور را به یافتن راه‌حلی برای رساندن داروهای حیاتی به بیماران در داخل ایران ملزم سازد. دفتر کنترل دارایی‌های خارجی و همچنین کاخ سفید به درخواست‌های خبرنگار اینترسپت برای توضیح در این زمینه پاسخی نداد. توماس نلسون Thomas Nelson، وکیل شاکیان این پرونده می‌گوید: از نظر عاطفی، بیمارانی در حال تحمل عذاب و در آستانه مرگ هستند. صحبت درباره کودکان خردسالی است که به پانسمان‌های پزشکی نیاز دارند و دریافت نمی‌کنند. هیچ کس مایل به ایستادگی در برابر این مصونیت و قلدری دولت امریکا در این زمینه نیست، باید افکار عمومی را از آنچه رخ می‌دهد، آگاه ساخت.
منبع: اینترسپت (ترجمه، معاون مطبوعاتی)
منبع: روزنامه جوان
دیدگاه تان را بنویسید