جراحی به روش بوعلی سینا!

مجله سیب سبز: در گذشته‌های دور که امکانات جراحی وجود نداشت و جراحی به شکل امروزی مقدور نبود، حکمای طب سنتی با یک تیغ و خون‌گیری طبق اصول مشخص، بسیاری از دردها و بیماری‌ها را درمان می‌کردند. حالا هم که طب مدرن همه جور امکاناتی دارد، هنوز راه و رسم حجامت از میان نرفته و هستند کسانی که نسبت به آن علاقه نشان دهند. شاهد این ادعا فعالیت مراکز مختلف حجامت است که مراجعان خاص خودشان را دارند و سرشان شلوغ است. دکتر علیرضا عباسیان، متخصص طب سنتی به کسانی که تمایل دارند بیشتر درباره حجامت بدانند، اطلاعات لازم را دراختیارشان قرار می‌دهد و بر تخصصی انجام گرفتن حجامت تاکید می‌کند. جراحی، آخرین مرحله درمان هر مکتب طبی برای مداوای بیماری‌ها رویکرد و روشی دارد. روش‌های درمان در طب سنتی به سه دسته کلی طبقه‌بندی می‌شود؛ دسته اول روش‌هایی را دربر می‌گیرد که با اصلاح سبک زندگی سعی می‌کنند زمینه مشکل را برچینند تا درمان حاصل شود. اصلاح روش تغذیه و رعایت تدابیر مختلف در این مجموعه می‌گنجند. دسته دوم درمان بیماری‌ها با انواع و اقسام داروهاست. منظور از داروها تنها داروهای گیاهی نیستند، چراکه در طب قدیم غیر از داروهای گیاهی، داروهای معدنی و حیوانی هم به‌کار گرفته می‌شده است. جراحی به روش بوعلی سینا! دسته سوم به «دست‌کاری»ها یا به اصطلاح «اعمال یداوی» اختصاص پیدا می‌کند. همان‌طور که از اسمش برمی‌آید، به کارهایی که جهت درمان با دست صورت می‌پذیرد، دست‌کاری گفته می‌شود. مثلا ماساژ و انواع جراحی‌ها مثل حجامت، زالواندازی و غیره. حکمای طب سنتی در مواجهه با بیماری تاکیدشان بر این بوده که تا حد امکان با اصلاح سبک زندگی بیماری را درمان کنند. اگر کافی نبود، سراغ داروهای ساده می‌رفتند که فقط از یک نوع گیاه یا ماده تهیه می‌شود. در مرحله بع د داروهای ترکیبی که از چند گیاه یا ماده تشکیل می‌شود. درنهایت اگر لازم باشد روش‌های پیچیده‌تری همچون جراحی‌ها ازجمله حجامت به‌کار بسته می‌شود. انواع حجامت دونوع حجامت وجود دارد؛ حجامت خشک یا بدون شَرَط (بدون تیغ) و حجامت با شَرَط (با تیغ). حجامت خشک همان بادکش است که تقریبا همه با آن آشنایی دارند. اما بعضی به اشتباه تصور می‌کنند حجامت با تیغ صرفا در ناحیه پشت یا کمرانجام می‌شود. درحالی که وضعیت بیمار و تشخیص پزشک متخصص محل حجامت را تعیین می‌کند. به‌عبارت دیگر در هر قسمتی یا عضوی از بدن حجامت ممکن است. حجامت در واقع نوعی جراحی به‌خصوص است که طی آن یک نقطه از بدن را با تیغ خراش می‌دهند تا خون و مواد زاید دیگر بدن، خارج شود و درنتیجه بیمار بهبود یابد. اما مساله به این سادگی‌ها هم نیست. حجامت کار بسیار ظریف و دقیقی است که انجام آن به دانش و مهارت فوق‌العاده نیاز دارد. فرض کنید پوست، مثل سه کاغذ نازک باشد که روی هم قرار گرفته‌اند. در طب سنتی توصیه اکید این است که پوست باید طوری خراش داده شود که دو ورق اول بریده شود ولی ورق سوم نه! از همین نکته باریک، می‌شود میزان حساسیت این عمل را درک کرد. خون دادن با حجامت فرق دارد؟ در ظاهر این‌طور به‌نظر می‌آید که در هر دو فرایند اهدای خون و حجامت مقداری خون از بدن خارج می‌شود. تصور عموم بر این است که در هر صورت نتیجه یکسانی حاصل می‌شود و می‌توان بین این دو، یکی را انتخاب کرد. حال آنکه واقعیت چنین نیست. طی عمل خون گرفتن تنها از سیاهرگ‌ها خون گرفته می‌شود ولی در حجامت سازوکار دیگری دخیل است. به این ترتیب که با بادکش کردن در یک نقطه احتقان و پرخونی ایجاد می‌شود سپس با خراش مقداری خون همراه با سایر مواد زاید در کاپ جمع می‌شود. شاید دانستن این نکته جالب باشد که با حجامت مویرگ‌های سیاهرگی، سرخرگی و لنفی خراش داده می‌شوند و مایعی که درون کاپ جمع می‌شود، در حقیقت خون این رگ‌ها به اضافه مایع میان بافتی است. چه کسانی می توانند حجامت کنند؟ - در طب قدیم از روی رنگ صورت به مشکل و ناراحتی پی می‌بردند. مثلا صورت سفید و رنگ پریده نشانه غلبه خلط بلغم، صورت زرد نشانه غلبه خلط صفرا، صورت سیاه و تیره نشانه غلبه خلط سودا و صورت قرمز نشانه غلبه خلط دم بوده است. از میان اینها دموی مزاج‌ها (کسی که صورت سرخی دارد) بیشتر به حجامت نیاز دارند. درواقع با از دست دادن مقداری خون، میزان خون در بدن‌شان تعدیل می‌شود. - افرادی که دچار مشکل فشار خون بالا هستند با از دست دادن خون مشکل‌شان تا حدی بهبود پیدا می‌کند. - افرادی که دچار کلسترول، اوره و تری‌گلیسیرید بالای خون هستند هم حجامت برایشان مفید است. - خانم‌هایی که دچار اختلالات قاعدگی مثل بی‌نظمی در قاعدگی هستند یا در دوران قاعدگی خون زیادی از بدن‌شان دفع می‌شود، می‌توانند حجامت کنند. اما حجامت خشک برایشان بهتر خواهد بود. - افرادی که صورت‌های پرجوشی دارند، می‌توانند با حجامت چانه مشکل‌شان را برطرف کنند. البته در این نوع از حجامت چانه خراش داده نمی‌شود بلکه با استفاده از سوزن در نقاط به‌خصوصی خون دفع می‌شود. ذکر این نکته ضروری است که این نوع حجامت در صورتی که اشتباه انجام شود، نه تنها جوش‌های صورت را برطرف نمی‌کند، بلکه آن را بیشتر و ملتهب‌تر هم می‌کند. - افرادی که دچار گرفتگی‌های عضلانی می‌شوند، می‌توانند از حجامت خشک استفاده کنند. - حجامت در افرادی که به دلایل مختلف در معرض سکته قلبی هستند، می‌تواند از بروز سکته جلوگیری کند. فاکتورهای انعقادی با ایجاد لختگی خون موجب بروز سکته می‌شود. از طرفی همین فاکتورهای انعقادی در بند آمدن خون موثر هستند و به کمک می‌آیند. بعد از هر حجامت بخشی از این فاکتورها خرج بند آمدن خون می‌شوند و از بروز سکته جلوگیری می‌کنند. چه کسانی نباید حجامت کنند؟ حجامت برای بعضی افراد ممنوع است. این ممنوعیت وقتی شدت می‌گیرد که قرار باشد با تیغ انجام شود. - کودکان زیر دو سال - افراد مسن بالای 60سال - خانم‌های باردار - خانم‌ها وقتی در دوران قاعدگی به‌سر می‌برند. - افرادی که دچار بیماری‌های سختی مانند سرطان هستند، به‌خصوص سرطان‌های پیشرفته - افرادی که دچار ضعف عمومی بدن هستند، نباید حجامت کنند. زمان مناسب و نامناسب برای حجامت در طول سال بهترین زمان برای حجامت کردن، فصل بهار است و در فصل بهار ماه‌های اردیبهشت و خرداد زمان مناسب و ایده‌آل حجامت به‌شمار می‌آیند. در مقابل حکمای طب قدیم معتقد بودند در بعضی زمان‌های سال عمل حجامت مفید نیست و حتی ممکن است مضراتی را هم به‌دنبال داشته باشد. آنها این‌طور استدلال می‌کردند که ماه همان‌طور که باعث جزر و مد آب می‌شود، بر فشار خون هم تاثیر می‌گذارد. اوقات دیگری هم هست که فرد نباید آن موقع حجامت کند، مثلا رازی گفته کسانی که در یک روز تخم‌مرغ خورده‌اند نباید همان روز حجامت کنند چون ضررهایی ایجاد خواهد کرد. بادکش در منزل مجاز است؟ آیا واقعا بادکش درمان همه دردهاست؟ بادکش کردن برای همه افراد مفید است؟ یا آن‌طور که مردم گمان می‌کنند، اگر نفعی نداشته باشد، ضرری هم ندارد؟ پاسخ این سوالات منفی است. حجامت خشک یا همان بادکش معروف تنها برای کسانی مجاز است که سابقه هیچ‌گونه بیماری نداشته باشند، آن‌هم نه به شکل مداوم، بلکه به‌صورت مقطعی و جهت گرفتگی عضلات یا تسکین موضعی درد. یعنی افراد سالم فقط ماهی یک‌بار می‌توانند بادکش کنند. غیر از این مورد افراد نباید بنا به میل شخصی این کار را انجام دهند چون به سلامت‌شان آسیب‌های جدی وارد می‌شود. بدن از راه‌های مختلفی مانند ادرار، مدفوع، تعریق، خون قاعدگی در خانم‌ها و اشک مواد زاید را دفع می‌کند. وقتی بادکش می‌شود مواد زایدی که مثلا قرار بوده از راه ادرار از بدن دفع شود، به سمت محل بادکش می‌رود. به این ترتیب مواد زاید در بدن پخش می‌شود و مشکلات قلبی به‌وجود خواهد آمد، بنابراین بهتر است این کارها با مشورت پزشک انجام شود.