آنان که اربعین حسینی را مستند کردند

فارس: سینمای مستند در به تصویر کشیدن مفهوم اربعین حسینی و پیاده‌روی میلیونی شعیان به کربلا از پتانسیل بالایی برخوردار است، پتانسیلی بالقوه که برای بالفعل شدن راه زیادی در پی دارد. پس از سقوط دیکتاتور عراق، حدود یک دهه است که شیعیان جهان در روز اربعین حسینی از سراسر دنیا به زیارت امام حسین (ع) می‌روند و بسیاری از این زائران مسیر نجف تا کربلا را با پای پیاده طی می‌کنند. به اعتقاد بسیاری از آنان که این پیاده‌روی را تجربه کرده‌اند، زحمتی برای طی کردن این مسیر نیست و این راه سراسر رحمت است، رحمتی که حکمت‌هایی چون وحدت هر چه بیشتر امت اسلامی و درک بهتر حماسه حسینی را در درون خود جای داده است. فارغ از مفهوم اربعین حسینی و پیاده‌روی برای زیارت امام حسین (ع)، به تصویر کشیدن این ماجرا نیز خود از اهمیت بالایی برخوردار است و جایگاه خاصی در سینمای مستند داشته است. در ادامه تعدادی از مستندهای که در سینمای ایران این موضوع را به تصویر کشیده‌اند می‌آید؛ شاید بتوان مستند «اربعین» ناصر تقوایی را از نخستین مستندهایی دانست که در اواخر دهه 40 به موضوع عزاداری در بوشهر می‌پردازد. در این فیلم گروهی از مردم فارغ از کار، پرچم‌ها و پارچه‌های سبز و سیاه را بر در و دیوار و خانه‌ها و صحن مسجد نصب می‌کنند. غروب همان روز هیئت عزاداران مسجد دهدشتی بوشهر در دایره‌های تو در تو با نوحه اندوهبار و هیجان‌آور سینه می‌زنند. مستند «پیاده‌روی تا بهشت» ساخته سیداحمد جان‌میرزایی در خصوص زائرانی است که از شهرهای مختلف عراق و بعضی از شهرهای مرزی ایران پیاده به سمت کربلا حرکت می‌کنند. تقریباً 16 میلیون نفر از نقاط مختلف به سمت کربلا می‌روند تا در روز اربعین حسینی در حرم امام حسین (ع) باشند. این پیاده‌روی برای رسیدن به کربلا در روز اربعین طبق روایات، فریضه‌ای ارزشمندی است. در حقیقت قرار است این مستند احوالات روحی و معنوی زائران پیاده را در این سفر روایت کند. «وحید چاووش» از دیگر مستندسازانی است که به مبحث اربعین علاقه ویژه‌ای دارد و تا کنون مستندهای چون «یادداشت‌های یک پیاده» و «شما چه کسی هستید؟» را در این باره ساخته است. وی در مستند «شما چه کسی هستید؟» علاوه بر ارتباط تصویری، ارتباط معنایی نیز لحاظ ‌ کرده است. به عنوان مثال در این فیلم با پیرزنی مواجه می‌شویم که خود با کمک مردم روزگار می‌گذراند، اما به زائران پیاده کربلا التماس می‌کند که در خانه وی مهمان شوند و در مقابل با تاجری صحبت می‌شود که بسیار ثروتمند است و او نیز همانند آن پیرزن تمام دارایی‌اش را با کمال میل در اختیار زائران قرار می‌دهد. در پایان فیلم می‌بینیم که همین خادمان بعد از راهی کردن زائران، خود نیز عازم کربلا می‌شوند. البته مهم‌ترین نکته در مستند «شما چه کسی هستید؟» تلاش برای یافتن پاسخ یک سؤال است، اینکه سیدالشهدا (ع) دارای چه جایگاهی است که افراد حاضر به انجام چنین فداکاری‌هایی تنها برای زائران آن هستند. و «یادداشت‌های یک پیاده» چاووش پیاده‌روری میلیونی اربعین را به تصویر می‌کشد، البته وی امسال نیز راهی کربلای معلی شده تا مستندی دیگر را با نگاهی نو به زائران این راهپیمایی بهشتی بسازد. مستند«الا یا اهل العالم»،‌از دیگر آثار در این رابطه است که پیاده روی جمعی از دانشجویان هنرمند را به همراهی حجت الاسلام علیرضا پناهیان به سمت کربلا به تصویر می‌کشد، در این مستند توضیحات مرحوم حضرت آیت‌الله بهجت دیده می‌شود و بحث معرفی امام زمان(عج) از طریق سید الشهدا (ع) مطرح می‌شود. مستند «پیاده تا آسمان» روایت عاشقی ،عاشقانی است که در اربعین حسینی پیاده خود را به حرم اباعبدالله الحسین (ع) می‌رسانند و مستند «تونل نور»،‌ دیگر اثری است که در آن تلاش شده تا صحنه‌های زیبای این راهپیمایی را در یک کاروان دانشجویی ثبت کند. با این اوصاف به نظر می‌رسد که بازتاب تجمع میلیونی شیعیان جهان در روز اربعین حسینی پتانسیلی بالقوه است که با وجود تلاش‌های کمتر حمایت شده مستندسازان کشورمان هنوز آن طور که باید بالفعل نشده است،‌ این در حالی است که بسیاری از جهانیان در آرزوی فراهم کردن چنین فرصتی برای تحقق اهدافشان باشند.