برگزاری مراسم آیین طشت‌گذاری در اردبیل

فارس: در یک آیین دیرین و به حرمت تشنه لبی حضرت سیدالشهدا (ع) و یاران باوفایش مراسم طشت‌گذاری در اردبیل آغاز شد. در این مراسم که در شهر اردبیل قدمتی به درازای تاریخ دارد در فضای داخلی مساجد شهر اردبیل سکوهایی وجود دارد که روی آنها طشت بزرگ مسی و برنزی گذاشته می‌شود که این طشت‌ها نزد عزاداران حسینی از حرمت خاصی برخوردار است و در طول سال روی جایگاه ویژه خود می‌مانند تا سه روز مانده به آغاز ماه محرم در آیینی که خاص عزاداری شهر اردبیل است و به آن طشت‌گذاری گفته می‌شود، مورد استفاده قرار می‌گیرند. شهر اردبیل از دوران قدیم تا چندی پیش صاحب شش محله اصلی بوده که اهالی شهر با تعبیر محلات شش‌گانه از آن یاد می‌کردند. هر محله اصلی یا بزرگ نیز شامل کوچه‌ها و مساجد کوچک‌تری بوده که در زبان محلی به آن خولا (شاخه) گفته می‌شود. عزاداری ماه محرم در اردبیل از دیرباز توسط همین محلات شش‌گانه و شاخه‌های آن انجام می‌گرفته و اکنون نیز به همان ترکیب کهن توسط محلات شش‌گانه و محلات تابعه آن سامان می‌یابد. بیوک جامعی پژوهشگر تاریخ اردبیل و عضو هیئت امنای محلات شش‌گانه با اشاره به این نکته که آیین طشت‌گذاری به مناسبت آغاز روزهای عزاداری شهدای کربلا فقط در شهر اردبیل دارای سابقه تاریخی است در این مورد به خبرنگار فارس گفت:‌ مراسم طشت‌گذاری از 27 ذی‌حجه تا اول ماه محرم یعنی در فاصله سه روز در نزدیک به 200 مسجد اردبیل برگزار می‌شود. وی افزود: ‌اولین طشت‌گذاری رسمی شهر روز 27 ذی‌حجه پس از نماز مغرب در مسجد جامع شهر صورت می‌گیرد و سپس طی روزهای باقی‌مانده تا آغاز ماه محرم بقیه محله‌ها نیز اقدام به برگزاری این مراسم می‌کنند. جامعی نحوه طشت‌گذاری مسجد جامع اردبیل را این‌گونه شرح داد که طشت‌گذاری مسجد جامع شهر توسط عزاداران محله طوی مدیریت می‌شود به طوریکه چند روز مانده به 27 ذی‌حجه تعدادی از زنان این محله اقدام به نظافت مسجد محله و شستشوی تشت‌ها می‌کنند تا این طشت‌ها در گوشه‌ای از مسجد قرار گیرد. وی تصریح کرد: در مسجد جامع اردبیل به نشان شش محله اصلی شهر شش طشت آب وجود دارد که در روز طشت‌گذاری مسجد جامع علاوه بر عزاداران محله طوی و توابع آن ریش سفیدان و رؤسا و هیئت امنای پنج محله دیگر نیز حضور می‌یابند. ‌این پژوهشگر عاشورایی خاطر نشان کرد: بعد از عزاداری حسینیان محله طوی و محله‌های تابع آن تشت هر محله توسط نماینده همان محله با کمک جوانان و در میان غلغله ازدحام جمعیت به دوش گرفته می‌شود و روی سکویی که برای طشت‌ها در مسجد ساخته شده، قرار می‌گیرد. جامعی اضافه کرد: بعد از قرار گرفتن آخرین تشت روی سکوی مورد نظر عزاداران حسینی کوزه‌های آب را بر دوش می‌گیرند و در میان ازدحام عزاداران آب آنها را در درون طشت‌ها خالی می‌کنند. عضو هیئت امنای محله طوی بیان کرد:‌ عزاداران اردبیل علاوه بر آن که برای رفع تشنگی این ده روز عزاداری از آب طشت‌ها می‌نوشند به شفابخش بودن این آب نیز عقیده دارند و آن را به عنوان تبرک به خانه‌ها می‌برند تا بیمارانشان هم از آن آب بنوشند که البته با کم شدن آب باز هم آب تازه‌ای در طشت‌ها ریخته می‌شود. طشت‌هایی که قداست تاریخی دارند این استاد دانشگاه در ادامه سخنان خود ادامه داد: روشن کردن شمع و خواندن دعای فاتحه نیز که دعای خاص آیین طشت‌گذاری است از برنامه‌های سنت طشت‌گذاری اردبیل به شمار می‌آید. نویسنده کتاب آثار و ابنیه‌های تاریخی اردبیل به سند تاریخی طشت‌گذاری اشاره کرد و گفت:‌ سند تاریخی دقیقی در این زمینه به دست نیامده ولی براساس متن قدیمی طشت‌گذاری به صورت تلفیقی با استفاده از سه زبان فارسی، ترکی و عربی نوشته شده است و می‌توان حدس زد آیین طشت‌گذاری ریشه در عصر صفویه داشته است. وی افزود:‌ هر چند در عصر قاجار فقط در مسجد جامع اردبیل این مراسم برگزار می‌شد اما هم اکنون در 200 مسجد اردبیل مراسم طشت‌گذاری برگزار می‌شود و علاوه بر این در سه دهه اخیر برگزاری مراسم طشت‌گذاری به سایر شهرهای استان اردبیل و بیشتر شهرهای آذربایجان‌شرقی، غربی و زنجان نیز تسری یافته است. همچنین اردبیلی‌های مقیم تهران نیز در آستانه ماه محرم اقدام به برپایی آیین طشت‌گذاری می‌کنند در هر حال تا جایی که می‌دانیم قدیمی‌ترین آیین طشت‌گذاری در مسجد جامع اردبیل امروز بعد از نماز مغرب و عشا شروع شده و تا پاسی از شب ادامه می‌یابد. در کنار این مراسم معنوی که زنان و مردان و کودکان و بزرگسالان در آن شرکت می‌کنند اردبیل به صورت رسمی از امروز حال و هوای ماه محرم به خود گرفته و از فردا نیز در تمام محلات اردبیل و مساجد آن آیین تشت‌گذاری انجام می‌شود. این مراسم همراه با مداحی‌ها و نوحه‌سرایی‌های سوزناک است که عده‌ای از اهالی اردبیل نیز برای شفا و درمان بیماران و افراد نیازمند در این مراسم دست به دعا می‌شوند.