تحلیل نیویورک تایمز از همزمانی پیروزی روحانی و سفر ترامپ

سرویس بین‌الملل فردا؛ رامین خلیلی: درست در همان زمانی که در ایران مردم به خاطر انتخاب مجدد حسن روحانی در خیابان‌ها شادی می‌کردند، دونالد ترامپ در گردهمایی رهبران جهان اسلام از منزوی کردن کشوری گفته بود که باعث دامن زدن به درگیری‌های فرقه‌ای و ترور شده است. این کشور ایران است. این موضوع که ترامپ در اولین سفر خارجی خود به عنوان رئیس جمهور آمریکا به کشورهای عربی خاورمیانه سفر کرده است، نشان‌دهنده بازگشت ترامپ به سیاست‌های سابق آمریکا مبنی بر اتحاد با مستبدان عرب است؛ بدون در نظر گرفتن سوابق حقوق بشری یا بعضی سیاست‌های این کشورها که باعث تضعیف آمریکا می‌شود. این در حالی است که رئیس جمهور سابق آمریکا، باراک اوباما با ایران به توافق هسته‌ای دست یافته بود؛ ولی ترامپ تمایلی به ادامه دادن این سیاست ندارد.

ترامپ و دیگ جوشان خاورمیانه

آمریکا به منظور مبارزه با تروریسم و افراط‌گرایی دوباره به متحدین سابق رو آورده است. هم‌زمانی انتخابات در ایران با برگزاری این اجلاس در عربستان سعودی نشان می‌دهد که رئیس جمهور برای انتخاب شرکا و حفاظت از منافع آمریکا در منطقه کار سختی پیش رو دارد. ایران و عواملش در عراق در کنار آمریکا از دولت مرکزی برای مبارزه با دولت اسلامی حمایت می‌کنند. این در حالی است که در سوریه آنها با یکدیگر مبارزه می‌کنند و در حال حاضر عربستان نیز تلاش‌های آمریکا برای ایجاد صلح در افغانستان را تضعیف می‌کند. «فردریک وری»، عضو ارشد بنیاد کارنگی در برنامه خاورمیانه می‌گوید: «فرقه‌گرایی در این منطقه حاصل یک رقابت ژئوپلیتیکی است و ما ناخواسته در یک طرف این رقابت قرار گرفته‌ایم».

دو صحنه جمع شدن مردم در خیابان برای شادی در خیابان‌های تهران و حضور رهبران عربی در یک اجتماع در ریاض به یک واقعیت در خاورمیانه اشاره می‌کند و آن هم قطع ارتباط بین رهبران و مردم است. دونالد ترامپ در اظهاراتی از قصد خود برای پایان دادن به تعامل با ایران خبر داد و نشان داد امیدی به تغییر از درون این کشور ندارد. اما در ایران بسیاری از مردم علاقه به تغییر دارند. ایرانیان مقیم پایتخت امیدوارند که دوره دوم ریاست جمهوری حسن روحانی برای آنها آزادی چهره‌های مخالف، آزادی اندیشه و رفع محدودیت‌های زندگی روزمره را به ارمغان خواهد آورد. حامیان حسن روحانی در ایران نیز بعد از پیروزی او انتظار دارند که وی با تقویت و گسترش روابط با غرب و همچنین افزایش سرمایه‌گذاری خارجی در ایران اقتصاد بیمار ایران را نجات بدهد.

کسانی که در ایران به حسن روحانی رأی داده بودند، از رأی نیاوردن رقیب وی، سید ابراهیم رئیسی که از توافق هسته‌ای با آمریکا انتقاد کرده بود، بسیار خوشحال بودند و شعار می‌دادند «خداحافظ رئیسی». فاضل میبدی، یک روحانی شیعه ساکن قم اعتقاد دارد که «در حال حاضر روحانی باید آزادی‌های بیشتری در ایران به وجود بیاورد و انحصار موجود در صدا و سیما را از بین برده و آزادی مطبوعات را نیز افزایش بدهد». از نظر او، آقای روحانی برای رسیدن به خواسته‌هایش باید نیروهای قضایی و امنیتی را وادار به تغییر چشم‌انداز بکند و «اگر او نتواند حداقل هفتاد درصد از وعده‌هایش را عملی بکند، آینده تاریکی در انتظار اوست».

وقت عقب راندن ایران رسیده است

چندین دهه است که ایران و عربستان برای رهبری مذهبی در جهان اسلام و حتی فراتر از آن با یکدیگر رقابت می‌کنند. عربستان سعودی، کشوری سلطنتی است که کنترل مقدس‌ترین شهرهای مذهبی جهان اسلام را در اختیار دارد. به همین دلیل خود را رهبر جهان اسلام می‌داند و سعی می‌کند با هزینه کردن پول حاصل از نفت، مذهب و اعتقادات خود را گسترش دهد. ایران نیز بزرگترین کشور شیعه جهان است که توسط روحانیون اداره می‌شود و سعی در صادر کردن تفکرات خود مبنی بر اسلام سیاسی دارد. ایران عربستان را به گسترش تفکرات متعصبانه از اسلام دارد که باعث تقویت تروریسم می‌شود، متهم می‌کند. عربستان نیز ایران را تهدید می‌کند که ایران به صورت غیر مستقیم و با استفاده از عوامل منطقه‌ای قصد تضعیف کشورهای عربی را دارد.

دونالد ترامپ در سخنرانی روز یکشنبه خود به عنوان مهمان عربستان سعودی از ایجاد یک اتحاد قوی بین کشورهای عربی برای مبارزه با تروریسم، ایدئولوژی افراطی و به عقب راندن ایران صحبت کرد و گفت «از لبنان تا عراق و یمن، ایران سلاح، بودجه، و آموزش تروریست‌ها را بر عهده دارد و باعث ایجاد هرج ومرج و ناامنی در منطقه شده است». ترامپ در جمع ده‌ها تن از سران مسلمانان گفت که ایران دولتی است که آشکارا از قتل‌عام، نابودی اسرائیل، مرگ برآمریکا و نابودی بسیاری از رهبران و ملت‌ها سخن می‌گوید.

ترامپ به سیاست‌های اوباما مبنی بر تحت فشار قرار دادن کشورهای حاشیه خلیج فارس مبنی بر حرکت بیشتر به سمت خودکفایی و همچنین فشار بر ایران برای پذیرش برنامه هسته‌ای اشاره کرد. طرفداران این رویکرد امیدوارند که تعامل با ایران به حرکت بیشتر رهبران ایران به سمت اعتدال و در نهایت اضافه شدن دوباره ایران به سیستم جهانی منجر شود. اما این توافق باعث شد که کشورهای حاشیه خلیج فارس فکر کنند که این توافق نتیجه فعالیت‌های ایران برای بی‌ثبات‌سازی کشورهای عربی است. برای این کشورها بازگشت دوباره آمریکا به متحدان عربی‌اش امیدوارکننده بود. «غسان شربل»، سردبیر روزنامه الشرق الاوسط متعلق به عربستان اعتقاد دارد اگر آمریکا تمایل داشته باشد اکثریت کشورهای عربی و اسلامی تمایل به داشتن روابط نزدیک با آمریکا دارند. کشورهای عربی از ایران به خاطر دخالت غیرمستقیم در کشورهای عربی مانند ایجاد حزب الله لبنان، کمک به حکومت بشار اسد و همچنین کمک به مبارزان در عراق و بحرین نفرت دارند.

تغییر جامعه ایران، دلیل پیروزی روحانی

اما بین خواسته‌های روحانیون سنتی و آرزوهای مردم ایران فاصله زیادی وجود دارد که این تفاوت را می‌توان در شادی مردم ایران بعد از انتخاب دکتر روحانی دید که با رقص و اعتراض قصد شکستن تابوهای سیاسی را داشتند. این انتخابات نشان می‌دهد که جامعه ایران به طور گسترده‌ای تغییر کرده است و تحت تأثیر عوامل مختلفی مانند شبکه‌های ماهواره‌ای، اینترنت، موج مهاجرت به شهرستان‌ها، بیشتر جامعه به ارزش‌های طبقه متوسط پایبندند و این موضوع با ایدئولوژی ضدغربی آقای رئیسی که توسط سازمان‌های دولتی ترویج شده تفاوت دارد.

بسیاری از موفقیت در انتخابات برای انتقاد از سفر دونالد ترامپ به عربستان سعودی استفاده می‌کنند. برای مثال، محمد جواد ظریف در توئیتر سخنان معناداری درباره عربستان سعودی نوشت. حمیدرضا ترقی، یک تحلیلگر سیاسی در ایران می‌گوید: «دونالد ترامپ از ایران به عنوان بهانه‌ای برای فروش سلاح‌های آمریکا به اعراب استفاده می‌کند».

لیبرالیسم، هم‌پیمان با سلفی‌گرایی

متأسفانه در سیاست خارجی، دونالد ترامپ به کشورهایی رو آورده است که کوچکترین اشتراک فرهنگی با آمریکا ندارند و حتی گاهی بر خلاف منافع آمریکا عمل می‌کنند. در حکومت سلطنتی عربستان سعودی، شهروندان از حقوق شهروندی بسیار پائینی برخوردارند و داشتن هر دین دیگری غیر از اسلام ممنوع است. علاوه بر این، عربستان از قدرت نظامی و درآمدهای نفتی خود برای محافظت از حکومت سنی مذهب در بحرین که بر اکثریت شیعه در این کشور حکمرانی می‌کند و همچنین سر پانگه داشتن حکومت عبدالفتاح السیسی در مصر استفاده می‌کند.

«فردریک وری» تصریح می‌کند: «کشورهای حاشیه خلیج فارس بسیاری از مشکلات داخلی خود را به جمهوری اسلامی ایران مرتبط می‌دانند. اما آیا واقعاً ایران دلیل همه شرارت‌های موجود در منطقه است؟ قطعاً نه». سؤالی که دیگران می‌پرسند این است که آیا برای مبارزه با تروریسم با حکومت‌های سلطنتی و مستبد همکاری می‌کنید؟ «مختار عواد»، پژوهشگر برنامه افراط‌گرایی در دانشگاه جورج واشنگتن می‌گوید: «دنیای پیش رویی که ما برای آن می‌جنگیم؛ به اندیشه‌های لیبرال نیاز دارد؛ نه اندیشه‌های سلف

منبع: nytimes