درخشش افغانستانی‌ها در جشنواره بین‌المللی شعر فجر
مراسم اختتامیه شعر فجر با تقدیر از برگزیدگان این دوره به کار خود پایان داد.
خبرگزاری تسنیم: آیین اختتامیه یازدهمین جشنواره بین‌المللی شعر فجر با تقدیر از برگزیدگان سه بخش شعر افغانستان، بخش ویژه شعر کودک و نوجوان و بخش شعر بزرگسالان به کار خود پایان داد.
سید رضا صالحی امیری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی در اختتامیه جشنواره که در تالار نور مشهد برگزار شد، شعر را فاقد محدودیت مکان و زمان دانست و خاطرنشان کرد: از این منظر، محمد کاظم کاظمی دبیر علمی جشنواره قبل از اینکه ایرانی یا افغانستانی باشد، یک شاعر اخلاقی و انسانی است.
وی افزود: برای ما همه انسان‌ها از هر ملیتی چه پیر و جوان و زن و مرد مورد تکریم هستند، چون شعر کانون معرفت و فضلیت است و شاعر منعکس‌کننده آن و در چنین فضایی دیگر موارد رنگ می‌بازد.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی از نقش محوری جمهوری اسلامی ایران در وحدت‌بخشی فارسی‌زبانان یاد کرد و ادامه داد: اگر امروز ایران در جهان از اعتبار فرهنگی برخوردار است و جهانیان از تمدن این سرزمین سخن می‌گویند به خاطر نفت و گاز نیست؛ بلکه به خاطر وجود انسان‌های بزرگی است که برای ایران افتخار خلق کرده‌اند، امروز دنیا ایران را با سعدی و حافظ می‌شناسد و از این منظر سرمایه شعر و شاعری فناپذیر نیست.
صالحی امیری خاطرنشان کرد: امام راحل هم به شعر علقه کم‌نظیری داشتند و وقتی به نام سعدی می‌رسیدند در مقابل ایشان تکریم می‌کردند، این فرمایش رهبری که تاثیر شعر بر ذهن مخاطب بسیار ماندگار است، نکته ظریفی است؛ چون تک بیتی از یک شاعر اثر بیشتری از ساعت‌ها حرف زدن یک سخنور دارد. مردم اشعار را تکرار می‌کنند و شعر، ماناترین سرمایه فرهنگی جامعه ایران است.
وی تاکید کرد: شعر، سبب غرور و وحدت ملی ایرانیان شده و فردوسی در این حوزه نقش برجسته‌ای دارد. امروز اگر در این جغرافیا گردهم آمدیم، مدیون شخصیت بزرگی چون فردوسی هستیم که هویت ایرانی را به ما ارزانی داشت.
وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با تاکید بر اینکه شعر درمان دردهای منطقه پر از جنگ و خشونت است، گفت: شعر، دمیدن روح امید در انبوه ناامیدی‌هاست و جامعه خسته امروز جهان و خاورمیانه، غرق در خشونت، بیش از همه به روح لطیف شعر نیاز دارد.
او با گرامیداشت یاد احمد عزیزی گفت: احمد عزیزی درس بزرگی به همه دردمندان داد، او 9 سال صبوری کرد و این از شاخصه‌های یک شاعر است. ایشان سرمایه بزرگ این ملت بوده، هست و خواهد بود. سرمایه‌های ما بعد از مرگ هم ماندگار هستند و از این منظر شاعران بعد از مرگ هم حیات دارند و تداوم‌بخش حیات جامعه خود هستند.
محمد کاظم کاظمی، دبیر علمی این دوره جشنواره شعر فجر نیز در بیانیه اختتامیه را در قالب نثر و نظم اینگونه قرائت کرد:
منتظران بهار، بوی شکفتن رسید
مژده به گل‌ها برید، یار به گلشن رسید
با عرض سلام به همه حاضران محترم، برایم مایۀ مباهات است که در جشنواره‌ای که با دهۀ فجر انقلاب اسلامی پیوند دارد در خدمت عزیزان بوده‌ام. اما،
بهار، نامۀ یاران رفته می‌آرد
گُلی که وا کند آغوش، در برش گیرید
درست در آستانۀ برگزاری اختتامیۀ این جشنواره، خبر درگذشت شاعر بزرگ معاصر، احمد عزیزی کام همه را تلخ کرد. یاد این یارِ رفته را گرامی می‌داریم. به قول خود او،
مرگ چیزی پیش پا افتاده نیست
زندگی آنقدرها هم ساده نیست
زندگانی دفتر صد‌برگ ماست
صفحه های آخر ما، مرگ ماست
دربارۀ یازدهمین جشنوارۀ بین‌المللی شعر فجر، باید پیش از همه نگاه وسیع وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی و مسئولان بنیاد شعر و ادبیات داستانی ایرانیان را قدر نهم، که به تبع آن، جشنوارۀ شعر فجر از مرزهای جمهوری اسلامی ایران گذشته رفته و در حال فراگیری همۀ قلمرو زبان فارسی است. در این مسیر، برای بار اول، کشور افغانستان در قسمت رقابتی جشنواره حضور دارد.
ما شاخه‌های توأم سیبیم و دور نیست
باری دگر شکوفه بیاریم توأمان
با هم رها کنیم دو تا سیب سرخ را
در حوض‌های کاشی گلدار باستان
بر نقشه‌های کهنه، خطی تازه می‌کشیم
از کوچه‌های قونیه تا دشت خاوران
پس از تشکیل هیئت علمی جشنواره با حکم وزیر محترم فرهنگ و ارشاد اسلامی، در نشست‌های این هیئت، داوران بخش‌های اصلی «شعر بزرگسال»، «شعر کودک و نوجوان» و «دربارۀ شعر»، و بخش ویژۀ افغانستان با پیشنهاد و تصویب هیئت علمی انتخاب شدند. ملاک انتخاب داوران، از جانبی ذوق سلیم و شناخت آنان از جریان‌های شعر امروز بود و از جانبی انصاف و اعتدال در انتخاب. در عین حال کوشیدیم که تنوع سلایق، گرایش‌های فکری و تعلق به جریان‌های گوناگون ادبی را هم در نظر بگیریم.
آْنگاه طبق روال جشنواره، آثار جمع‌آوری شده ـ که کتاب‌های منتشرشده درسال 1394 بود ـ در اختیار داوران نهاد شد. گفتنی است که در بخش ویژۀ افغانستان، آثار ده سال اخیر شعر این کشور که در ایران و افغانستان منتشر شده بود در داوری گنجانده شد، تا کتاب‌هایی که در سال‌های پیش هم پدید آمده بود، از چشم دور نماند.
اما به قول بیدل
انتخاب جزء و کل در عالم تحقیق نیست
هیچ نتوان کرد از خورشیدِ تابان انتخاب
تعدّد کتاب‌های شعر، به ویژه آثار شاعران جوانی که شعرشان به طرزی ستودنی رشد کرده بود، این انتخاب را دشوار می‌کرد و هم از این روی، شاید تفاوت سطح بسیاری میان آثار انتخاب شده و باقی آثار، موجود نباشد.
نه بر صحرا نظر دارم، نه در گلزار می‌گردم
بهار فرصت رنگم، به گرد یار می‌گردم
تو حرفی نذر لب کن، تا دلی خالی کنم من هم
که بر خود همچو کوه از بی‌صدایی بار می‌گردم
بهار، فرصتی برای گفتگوست، برای همصدایی به جای بی‌صدایی. ما باید پژواک صدای همدیگر باشیم. در این جشنواره چنان که قاعده هم بر این بوده است، همه کتاب‌های سال 1394 که با مجوز وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی منتشر شده بود، بدون هیچ مرزبندی و یا ارجحیت محتوایی به داوری گذاشته شد. از این جهت تنوع صوری و محتوایی و حتی گرایش‌های فکری و سیاسی در آثار محسوس بود. این تنوع را از نظر سن و سال و سابقۀ شعری شاعران هم می‌شد حس کرد، هرچند به گفتۀ ایرج قنبری،
بهار آمد و شمشادها جوان شدند
پرندگان مهاجر ترانه‌خوان شده‌اند
صنوبران جوان روی شانه‌های زمین
دوباره چتر گشودند و سایه‌بان شده‌اند
واقعیت این است که قدرت شعر جوان فارسی همچنان محسوس است و چنان که در نتایج هم خواهید دید، غلبه با شعر دهه‌های اخیر است. این را، هم در شعر ایران می‌شد دید، هم در شعر افغانستان، به ویژه آثار منتشرشده در داخل این کشور.
اما به قول قیصر امین‌پور،
در این چمن که ز گل‌های برگزیده پر است
برای چیدن گل، انتخاب لازم نیست
ما کوشیدیم که در داوری‌ها، امانت‌داری و انصاف رعایت شود. به عنوان دبیر علمی جشنواره که از آغاز تا پایان بر مراحل داوری نظارت داشته‌ام، می‌توانم گفت که تنها ملاک انتخاب، تشخیص هیئت داوران بود و نه هیچ عامل تأثیرگذار دیگر.
اما به عنوان وداعیۀ دبیر علمی امسال این جشنواره
این خرّمی خوش است که سنجاق می‌شود
بر سررسید کهنۀ من، برگی از بهار
تا شعر تازه‌ای بنویسم بر آن ورق
از ما، همین دو بیت بماند به یادگار
سپاسگزار همه مدیران و عوامل اجرایی جشنواره هستم که شرایط یک داوری آزاد و بدون حاشیه را فراهم کردند. امیدوارم که توانسته باشم اسباب رضایت جامعۀ شعری فارسی‌زبان را از مسئولیتی که داشتم، فراهم آورم.
با بیدل شروع کردم و با بیدل ختم می‌کنم
گهی با صبح پیچیدم، گهی با گل جنون کردم
به چاک صد گریبان خویش را از خود برون کردم
نسیم هرزه‌تاز من عرق آورد و شبنم شد
در این خجلت‌سرا کاری که می‌باید کنون کردم
بهار آمد تو هم ای زاهد بی‌درد تزویری
چمن گل، شیشه قلقل، یار مستی، من جنون کردم
در بخش اهدای جوایز برگزیدگان بخش افغانستان «روح‌الامین امینی» با اثر در خواب‌هایم کودک غمگینی است، «سیده تکتم حسینی» با اثر دوشنبه‌های کوهی، «قنبرعلی تابش» با اثر راه ابریشم آزادی، «ابوطالب مظفری» با اثر عقاب چگونه می‌میرد و «عفیف باختری» با اثر صد غزل جوایز این بخش را به خود اختصاص دادند.
در بخش کودک و نوجوان نیز کتاب‌های «قچ قچ» اثر طیبه شادمانی، «وای اگر دم داشتم» از مریم هاشم‌پور و «آوازهای سیب‌زمینی» اثر مهدی مرادی برگزیده شد.
همچنین «کتاب تردید» اثر عبدالحمید ضیایی از نشر هزاره ققنوس و «ولی به این دیری» سروده سمانه کهرباییان از انتشارات فصل پنجم، مشترکاً در بخش شعر بزرگسال برگزیده شدند.
در انتهای جشنواره به زکریا اخلاقی، محمدکاظم کاظمی، فاطمه راکعی، ناصر فیض، عبدالجبار کاکایی، عبدالقاسم حسینی ژرفا و ناصر کشاورز نشان درجه یک هنری که ارزش علمی و پژوهشی آن معادل دکترا است اعطا شد.
دیدگاه تان را بنویسید