چرا مردم حاضر نیستند دلارهایشان را به بانک بسپارند؟

روزنامه شهروند: چیزی حدود ٢٠ تا ٢٥‌میلیارد دلار ارز در خانه‌های مردم وجود دارد و جالب است بدانید که از این میان مردم تنها ٥ صدم‌درصد از دلارشان را در بانک‌ها سپرده‌گذاری کرده‌اند. بانک مرکزی اعلام کرد که حجم سپرده‌های ارزی مردم در بانک‌ها به ١٠‌میلیون دلار رسیده است. این موضوع در حالی رخ می‌دهد که بنا به گفته بسیاری از مدیران ازجمله غلامرضا شافعی، رئیس اتاق ایران و علی پورابراهیمی، رئیس کمیسیون اقتصادی مجلس چیزی حدود ٢٠ تا ٢٥‌میلیارد دلار در خانه‌های مردم ایران وجود دارد.

البته استقبال سرد مردم از سپرده‌گذاری ارزی چندان بیراه هم نیست و با وجود آنکه دولت اصرار دارد که مردم ارزهایشان را به بانک‌ها تحویل بدهند، بانک مرکزی در اقدامی عجیب سود سپرده‌های ارزی را کاهش داده است. بانک مرکزی در شرایطی سود سپرده‌های دلاری را به ٤‌درصد رسانده است که سود این سپرده‌ها پیش از این تا ٦,١‌درصد می‌رسید.

فقط ١٠‌میلیون دلار خانگی به بانک‌ها رفت بانک مرکزی اعلام کرد که حجم سپرده‌های ارزی مردم به ١٠‌میلیون دلار رسیده است، اما این رقم یک علامت جالب درباره میزان علاقه مردم به سپرده‌گذاری دلارهایشان دارد. برآورد شده است که مردم ایران رقمی نزدیک به نصف پول فروش یک سال نفت در خانه‌هایشان دلار دارند. اگر میانگین فروش نفت در سال‌های اخیر را بین ٣٥ تا ٤٠‌میلیارد دلار در نظر بگیریم، تخمین زده شده است که مردم حدود ٢٠ تا ٢٥‌میلیارد دلار در خانه‌هایشان داشته باشند. با این حساب و با توجه به تاکید‌های مکرر دولت مردم علاقه خاصی ندارند که دلار را از خانه‌هایشان خارج کنند. نوسان در بازار ارز از حدود یک سال پیش شروع شد و در سال جاری به اوج خود رسید. در این جریان تقاضا برای خرید دلار دیگر محدود به نیاز‌های واقعی نیست و جهش‌های ارزی عاملی برای هجوم مردم برای خرید و سرمایه‌گذاری در این بازار شده است؛ به طوری که در چند ماه اخیر به وضوح می‌توان در بازار ارز رفت‌وآمد خانوار‌ها و مردم عادی را مشاهده کرد که نه نیاز وارداتی دارند و نه نیاز واقعی بلکه به منظور حفظ ارزش پولشان و البته سودآوری به خرید اقدام می‌کنند.

در این بین بانک مرکزی به منظور جذب این منابع ارزی به سمت بانک‌ها به اصلاح بخشنامه‌های مربوط به سپرده‌گذاری ارزی اقدام کرد و این اطمینان را به مردم داد که اگر منابع ارزی خود را به بانک‌ها بیاورند، به طور حتم در کنار سود ارزی که به آن پرداخت خواهد شد، مردم هر زمان که بخواهند می‌توانند سپرده‌شان را به صورت ارزی از بانک‌ها بگیرند.

این اتفاق در حالی رخ می‌داد که در سال‌های گذشته اتفاق افتاده بود که بانک‌ها در هنگام سررسید سپرده‌های ارزی به جای ارز، ریال پرداخته و اعتماد مردم را به سپرده‌گذاری ارزی در بانک‌ها خدشه‌دار کرده بودند. بر این اساس از اواخر سال گذشته موضوع سپرده‌گذاری ارزی و بازپرداخت آن به صورت ارز از سوی بانک مرکزی به بانک‌ها اعلام شد و در دو ماه اخیر نیز با اجرایی‌شدن بسته جدید ارزی بانک مرکزی این‌بار خود تضمین سپرده‌ها را بر عهده گرفت و اعلام کرد که بانک‌ها عامل دریافت منابع ارزی از مردم بوده و خود بانک مرکزی است که بازپرداخت و سود ارزی آن را تضمین می‌کند. سود سپرده‌های ارزی کم شد! با وجود آنکه بانک مرکزی بار‌ها اعلام کرد که سپرده مردم را به صورت ارزی برمی‌گرداند یا سود را به صورت ارزی می‌دهد، میزان پرداخت سود به سپرده‌های ارزی جاذبه نسبی خود را از دست داد. در سال‌های ٩٥ و ٩٦ برخی بانک‌ها ازجمله بانک صادرات و بانک کشاورزی سود سپرده‌های ارزی را تا ٦ و ٦,١‌درصد پرداخت می‌کردند، اما بانک مرکزی در نیمه مرداد ٩٧ بخشنامه‌ای صادر کرد و سود سپرده‌های ارزی را به ٤‌درصد کاهش داد. بر اساس این بخشنامه بانک‌ها موظف شدند که سود سپرده‌گیری ارزی را به صورت اسکناس به ارز‌های یورو، درهم امارات و دلار با نرخ سود به ترتیب ۳، ۲ و ۴‌درصد پرداخت کنند. این موضوع در حالی رخ می‌دهد که سود سپرده‌های ریالی در بانک‌ها به صورت رسمی ١٥‌درصد است و برخی بانک‌ها به صورت غیررسمی سود سپرده‌های ریالی را تا ٢٣‌درصد هم پرداخت می‌کنند. با این توضیح سود سپرده‌های ارزی نه‌تن‌ها از گذشته تاکنون جاذبه‌ای نداشته است که حالا با وجود تأکید دولت به خروج دلار از خانه‌های مردم، سود سپرده‌های ارزی کاهش یافته است. ترس از مالیات مانع خروج ارز از خانه‌ها اکنون حدود دو ماه از اجرای این بخشنامه می‌گذرد و آمار بانک مرکزی نشان می‌دهد که حدود ۱۰‌میلیون دلار سپرده ارزی به بانک‌ها آمده است، اما اینکه آیا تمام ماجرای استقبال کم از سپرده‌گذاری ارزی مربوط به تعلل بانک‌ها بوده است، خود جای سوال دارد. اینکه مردم تا چه اندازه حاضرند ارز‌های خود را که در خانه نگه داشته‌اند و ریسک بالای این اقدام که خود می‌تواند خطر بالایی هم از لحاظ امنیتی داشته باشد را پذیرفته‌اند، شاید به مسائل دیگری مربوط باشد که نتوان همه آن را ناشی از عملکرد بانک‌ها دانست. از طرف دیگر گرفتن مالیات از خریداران بزرگ سکه می‌تواند عامل دیگری باشد که صاحبان سپرده‌های ارزی را محافظه‌کار کرده و آن‌ها نگهداشتن ذخایر ارزی‌شان را در خانه به تحویل آن به بانک‌ها و گرفتن سود ترجیح می‌دهند.