اوراسیا در انتظار تجارت آزاد با ایران

خبرگزاری مهر: فایننشیال‌تایمز از پیوستن ایران به اتحادیه اوراسیا خبر داده و نوشته است: «اتحادیه اقتصادی اوراسیا که در رأس آن مسکو قرار دارد، به منظور عمیق کردن روابط با تهران، نهایی شدن توافق تجارت آزاد با ایران تا پایان سال میلادی جاری را هدف گرفته است. نخست وزیران اتحادیه اقتصادی اوراسیا با مشاهده فرصت برای توسعه به بازار این بلوک، در مارس مصمم شدند مذاکرات با تهران را یک اولویت قرار دهند پدرام سلطانی، نایب رئیس اتاق ایران یک ماه پیش چنین از اهمیت حضور ایران در اوراسیا صحبت کرده بود. پیش از آن نیز در پارلمان بخش خصوصی نشست‌های مختلفی برای بررسی بازار اوراسیا و ملاقات‌هایی با مقامات کشورهای مختلف برگزار شده بود. چرا اتحادیه اقتصادی اوراسیا مهم است؟ روسیه، قزاقستان، بلاروس، قرقیزستان و ارمنستان در سال ۲۰۰۰ اتحادیه اقتصادی اوراسیا را تشکیل دادند اما تا پیش از سال ۲۰۱۴، به ساز و کار صحیحی نرسیدند. پس از ایجاد اتحادیه گمرکی، این اتحادیه اقتصادی جان تازه‌ای گرفت. قانون گمرکی اتحادیه از اول جولای ۲۰۱۰ برای جمهوری قزاقستان و روسیه و در ششم جولای ۲۰۱۰ برای بلاروس لازم الاجرا شد. تا اینکه مرحله بعدی یکپارچگی، با ایجاد فضای واحد اقتصادی (SES) در اول ژانویه ۲۰۱۲ آغاز شد. بالاترین نهاد ناظر بر اجرای مقررات اتحادیه گمرکی و فضای واحد اقتصادی، کمیسیون اقتصادی اوراسیا است که فعالیت خود را از دوم فوریه ۲۰۱۲ شروع کرده است. گفته می‌شود در ۲۹ مه ۲۰۱۴ سران کشورهای عضو اتحادیه گمرکی و فضای واحد اقتصادی، پیمان اتحادیه اقتصادی اوراسیا (EEU) را به امضا رساندند که از اول ژانویه ۲۰۱۵ به مرحله اجرا درآمده است. اسفندیار امیدبخش، یکی از مدیران معاونت بین‌الملل اتاق ایران در این‌باره می‌گوید: «فضای واحد اقتصادی، مرحله عمیق‌تر یکپارچگی اقتصادی است که علاوه بر اتحادیه گمرکی، متضمن هماهنگی سیاست‌های اقتصادی جابه‌جایی آزادانه خدمات، سرمایه و نیروی کار است.» اتحادیه اقتصادی اوراسیا، هفت هدف عمده را دنبال می‌کند. تسهیل تجارت، ایجاد بازار مشترک در حوزه کشورهای مستقل هم سود عضو، حذف تدریجی قوانین گمرکی در داخل اتحادیه، برقراری تعرفه خارجی مشترک در میان کشورهای عضو، هماهنگ سازی تشریفات گمرکی، جابه‌جایی آزاد کالا، سرمایه، نیروی کار و خدمات در مرزهای اوراسیا، برقراری سیاست مشترک درزمینه انرژی، صنعت، کشاورزی و وسایل نقلیه، اهداف این اتحادیه را تشکیل می‌دهند. در حال حاضر، جمهوری اسلامی ایران با هر ۵ کشور عضو اتحادیه اقتصادی اوراسیا دارای موافقتنامه سرمایه گذاری دوجانبه (BIT) است و راه چندانی تا امضای موافقتنامه سرمایه‌گذاری در اوراسیا باقی نمانده است. عضویت در اتحادیه اوراسیا چه نفعی برای ایران دارد؟ تنها روسیه، بزرگ‌ترین کشور اتحادیه اوراسیا بازاری ۱۴۰ میلیون نفری پیش روی تجار ایرانی است. مذاکرات و رفت‌وآمدهای مختلفی نیز میان مقامات دولتی و خصوصی ایران و روسیه طی یک سال اخیر انجام شده است. فایننشیال‌تایمز در جدیدترین گزارش خود نوشته است: «پیشنهادهای تجاری در حالی مطرح می‌شوند که نشانه‌هایی از وخامت روابط ایران با امریکا تحت ریاست جمهوری دونالد ترامپ دیده می‌شود. رئیس جمهوری امریکا هفته گذشته در سفر به عربستان سعودی و رژیم صهیونیستی، ایران را متهم کرد به آتش اختلافات فرقه ای و ترور در منطقه دامن می‌زند. روسیه و ایران از زمانی که تحریم‌های امریکا و اتحادیه اروپا در سال ۲۰۱۴ علیه مسکو وضع شدند، به‌دنبال عمیق کردن روابط‌شان بوده‌اند. دستیابی به توافق تجارت آزاد، پیروزی قابل توجهی برای بلوک نوپای اتحادیه اقتصادی اوراسیا خواهد بود و نشان دهنده تحکیم روابط میان ایران و جمهوری‌های شوروی سابق است.» با بدعهدی طرف‌های غربی، اهمیت گسترش روابط با شرق خود را نشان می‌دهد. غلامحسین شافعی، رئیس اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران جاده ابریشم و اتحادیه اقتصادی اوراسیا را محور برنامه‌های اتاق ایران عنوان کرده و فروردین ماه امسال پس از بازگشت از مسکو گفته بود: «پیگیر هستیم که با کشورهای اوراسیا به تعرفه ترجیحی برسیم. پیوستن ما به تجارت آزاد پنج کشور اوراسیا در توسعه مناسبات اقتصادی ما با کشورهای منطقه جهش محسوب می شود.» تعامل با کشورهای منطقه و اتحادیه‌های منطقه‌ای، حالا بیشتر از همیشه اهمیت خود را نشان داده است. رئیس‌جمهوری در امریکا روی کار آمده که در تمام سخنرانی‌ها و مواضعش به قدرت اقتصادی آسیا، یعنی چین، فشار آورده و تهدید کرده است. از طرف دیگر، ایران را نیز کشوری بسیار منفی جلوه می‌دهد و تلاش آشکاری برای تحکیم اتحاد خود با عربستان و اسرائیل برای تضعیف اقتصادی و سیاسی ایران کرده است. در این شرایط، دو پروژه بهره‌گیری از جاده ابریشم و عضویت در اوراسیا، بیش از گذشته برای فعالان اقتصادی ایرانی اهمیت پیدا کرده است. البته به جز اهمیت از منظر اقتصاد سیاسی، اتحادیه اقتصادی اوراسیا به تعبیر نایب رئیس اتاق ایران بهشتی برای صادرات به حساب می‌آید که می‌تواند رشد اقتصادی و تجاری ایران را سرعت ببخشد.