نگاهی به روابط اقتصادی ایران و هند

ابراهیم جمیلی*- هزاره سوم ویژگیهای خاصی دارد و یکی از این ویژگیها این است که شاهدیم هند و چين با رشد اقتصادي خود، دنيا را متأثر كرده‌اند و پيش‌بيني مي‌شود حجم واردات انرژي اين دو كشور در سال 2030 از حجم واردات ژاپن و آمريكا بيشتر خواهد بود و در سال 2030 ميزان واردات نفت هند 2 برابر ميزان كنوني خواهد بود. زيرا بيشترين رشد در افزايش تقاضاي انرژي در هند است و اين به معناي اين است كه ادامه رشد اقتصادي چين و هند منوط به تأمين كافي منابع انرژي خواهد بود. در اين شرايط امنيت انرژي براي هند يك نياز جدي استراتژيك مي‌شود و روابط ايران و هند نيز استراتژيك خواهد شد. مطالعات نشان مي‌دهد در فاصله سال‌هاي 2006 تا 2030، نزديك به يك هزار و 250 ميليارد دلار بايد در بخش زيرساخت انرژي هند سرمايه‌گذاري شود كه سه چهارم آن در حوزه برق است و اين بازار بسيار بزرگي براي سرمايه‌گذاري در بازار انرژي هند به طور عام و در بخش برق آن به طور خاص محسوب مي‌شود. در زمينه فولاد نيز فرصت‌هاي همكاري مناسب و فراواني وجود دارد و در مجموع زمينه واقع‌بينانه فراواني براي همكاري اقتصادي مشترك ايران و هند بدون مداخله انگيزه‌هاي سياسي وجود دارد و اين دو كشور براي يكديگر بسيار سودآور هستند. هند پس از تجربه سياست‌هاي تمركزگرايانه به اين نتيجه رسيد كه سياست‌هاي بازتري را اعمال كند و در اين زمينه اصلاح‌هاي بسيار خوبي در مقوله‌هاي مختلف انجام داد و نتيجه آن اين شد كه در طول20 سال گذشته هميشه نرخ رشد بالاي 7 درصد داشته و حتي در شرايط بحران جهاني نيز كشورهاي هند و چين به علت تكيه بر بازار داخلي، نرخ رشد 5‌/‌ 5 درصد و يا بالاتر را داشتند كه نشان از توفيق اقتصادي آن‌ها دارد. تجربه هند براي ايران بسيار مهم است و مبادله اين تجربه‌ها لازم و ضروري است، زيرا هند اقتصاد موفقي داشته كه برآورد آن براي كاهش فقر نتيجه ملموسي ارایه كرده و سياست‌هاي آزاد اقتصادي آن به نفع فقرا بوده است. ميزان اشتغال در اقتصاد هند از همه كشورها بالاتر بوده و توانسته است در فاصله زماني سال‌هاي 2000 تا 2005 به‌طور متوسط 11ميليون شغل جديد ايجاد كند كه حاصل يك نگاه با سعه صدر و مبتني بر اقتصاد آزاد بوده است. غير از همكاري‌هاي دو جانبه؛ همكاري ايران و هند در قاعده‌بندي‌هاي نظام جهاني نيز مي‌تواند بسيار مؤثر باشد و اين مسأله به ويژه در گفت‌و‌گوهاي پيوستن به WTO مهم است و اگر ايران در سازمان جهاني تجارت حضور يابد، اين موضع تقويت خواهد شد. يكي از مسایل مهم در اقتصاد جهاني، بحث تحريم‌هاست كه به ضرر همه است، به ويژه براي كشورهايي كه انرژي براي آن‌ها مهم است. در واقع تحريم عليه كشوري كه داراي دومين ذخاير گاز و سومين ذخاير نفت است، مي‌تواند بسيار خطرناك باشد زيرا هرگونه تهديد آن همه مصرف‌كنندگان انرژي را متأثر مي‌كند. اگر تحريم‌هايي اعمال شود كه سرمايه‌گذاري در بازار انرژي را دچار محدوديت كند، عرضه را نيز دچار محدوديت خواهد كرد، بنابراين همه بايد با هرگونه ايجاد محدوديت در سرمايه‌گذاري در بازار انرژي، مقابله كنند. هند و ايران به طور يقين از بازيگران اصلي اقتصاد در آينده خواهند بود و اگر حرف واحد داشته باشند و بتوانند پتانسيل‌هاي خود را مديريت كنند، نفع بيشتري مي‌برند. با اين شرايط، هر دو كشور ايران و هند سهم بزرگي در سرمايه و بازار خواهند داشت و مي‌توانند همكاري‌هاي گسترده‌اي داشته باشند، زيرا ما به شكل‌بندي‌هاي جديدي در همكاري‌هاي آسيايي نياز داريم و بايد به نهادينه كردن ارتباط‌ها در شكل غيردولتي فكر كنيم. روابط ايران و هند همواره با تعاملات هدفمند در طول قرن ها گسترده بوده است. مرز مشترك ميان دو كشور تا سال 1947 ، موجبات اشتراكات فراواني در زبان و فرهنگ و سنت راپديد آورد. به علاوه، منطقة آسياي جنوبي و خليج فارس فراهم آورندة ارتباطات قوي در حوزه هاي بازرگاني، نيرو،فرهنگي و پيوندهاي ميان مردم با مردم است. پيوندهاي اقتصادي و بازرگاني هند و ايران به صورت سنتي از واردات نفت خام ايران شكل گرفت. هند در سال 2009 - 2008 ، حدود 22ميليون تن نفت خام به ارزش تقريبي ده ميليارد دلار از ايران وارد نمود كه بدين ترتيب هند سومين بازار بزرگ نفت خام ايران خواهد بود. طبق آخرین آمار رسمی اعلام شده ؛حجم كلي بازرگاني دوجانبه از آوريل 2008 تا مارس 2009 به 15 / 13ميليارد دلار امريكا بالغ گرديد كه در مقايسه باسال قبل از آن افزايش 49 / 2 درصدي را نشان مي دهد. قسمت اعظم اين بازرگاني دوجانبه شامل واردات فراورده هاي نفتي از ايران است. همچنين صادرات هند به ايران شامل فراورده هاي نفتي،برنج، ماشين آلات، محصولات فلزي، مواد اوليه آهن و فولاد، آهن و فولاد، دارو، مواد دارويي، مواد شيميايي عالي، مواد معدني پردازش شده، نخ و پارچة مصنوعي، چاي، مواد شيميايي آلي، غيرآلي و كشاورزي،فراورده هاي ساخته شده از لاستيك و غيره ميباشد. افزون بر اين، هند و ايران براي تاسيس و ايجاد تعدادي از پروژه هاي نفت و گاز و زيرساخت مشغول مذاكره ا ند. اين دو كشورمذاكرات مستمري در خصوص مسائل اقتصادي و بازرگاني رادر جلسات كميسيون مشترك هند و ايران و شوراي بازرگاني مشترك به انجام مي رسانند. دو كشور ايران و هند در منطقه خاورميانه بسيار مهم اند و در عصر قدرت‌هاي منطقه‌اي و در عصر آسيا مجال و فرصت مناسبي براي دو كشور مهيا است تا به عمق بخشي به روابط خود بپردازند. قاره آسيا از ابعاد مختلف اهميت زيادي دارد، زيرا در مدت 10 سال ذخيره آن 10 برابر شده و 75 درصد انرژي جهان در آسيا است، هم‌چنين بالاترين نرخ سرمايه‌گذاري در سال‌هاي اخير در آسيا بوده است. تمامي شرايط نشان مي‌دهد كه آينده جهان، آينده‌اي آسيايي است و اين مسأله از دو جنبه قابل تأمل است؛ يكي اين‌كه مي‌توان از ظرفيت منطقه براي گسترش روابط و چارچوب‌هاي منطقه‌اي استفاده كرد و ديگر اين‌كه ايران و هند مي‌توانند تبديل به موتور هم‌گرايي آسيا شوند و قدرت و در هم تنيدگي اين دو كشور اين زمينه را فراهم مي‌كند. هند از پايه‌گذاران و قطب‌هاي مهم جنبش عدم تعهد در جهان دو قطبي گذشته بوده است و جمهوري اسلامي ايران نيز مبدع جنبش عدم تعهد واقعي پيش از فروپاشي نظام دوقطبي بوده است و انتظار اين است كه اين دو كشور به يكي از محورهاي اصلي شكل بخشيدن به نظام آينده بين‌الملل براساس سنت‌هاي گذشته خود تبديل شوند. * رییس شورای مشترک بازرگانی ایران و هند و عضو هیات رئیسه اتاق بازرگانی ایران