نقشه‌ راه برای معرفی یک قهرمان ملی

با گذشت پنج سال از شهادت سپهبد قاسم سلیمانی، سردار بزرگ اسلام و قهرمان ملی ایران، همچنان بسیاری از ابعاد زندگی و مبارزات او در سایه تحریفات و روایت‌های نادرست باقی مانده است. درحالی‌که فیلمسازان و رسانه‌های غربی با هدف تخریب چهره این قهرمان، تلاش کردند تا او را فردی تهدیدآمیز و خطرناک در سطح بین‌المللی معرفی کنند، سینمای ایران در چند سال اخیر به‌ویژه در عرصه مستند، تلاش کرده است تا چهره این سردار دلیر را به نمایش بگذارد؛ اما این تلاش‌ها کافی نبوده و هنوز جای کار بسیار است.

در این میان، سینمای مستند ایران به‌عنوان ابزاری قدرتمند و تأثیرگذار در معرفی شخصیت‌های ملی و تاریخ‌ساز، توانسته تا حدودی تصویر واقعی سردار سلیمانی را ترسیم کند. این آثار علاوه بر نمایاندن ابعاد شخصیتی حاج قاسم سلیمانی، در حقیقت در برابر روایت‌های تحریف‌شده‌ای که از سوی رسانه‌های دشمن منتشر می‌شود، به مقابله برخاسته‌اند. مستندهایی همچون «۷۲ ساعت»، «چند قدم آن طرف‌تر»، «پاییز پنجاه سالگی»، «۳۶۰ درجه محاصره» و «دوئل بوکمال» بخشی از تلاش‌های سینماگران ایرانی برای مستند کردن زندگی و مبارزات سردار سلیمانی هستند.

مستند «۷۲ ساعت» به کارگردانی مصطفی شوقی، یکی از مهم‌ترین آثار سینمای مستند درباره حاج قاسم سلیمانی است که به روایت سه روز پایانی زندگی سردار سلیمانی می‌پردازد. این مستند به‌ویژه با استفاده از مصاحبه‌های اختصاصی با شخصیت‌های مهم محور مقاومت همچون سید حسن نصرالله، دبیرکل حزب‌الله لبنان تلاش کرده است تا روایت دقیقی از آخرین روزهای زندگی حاج قاسم به نمایش بگذارد. این مستند به‌طور خاص بر ابعاد انسانی و دینی شخصیت سردار سلیمانی و تصمیمات راهبردی او در روزهای حساس منطقه تمرکز دارد و نقش مهمی در مقابله با تصویرسازی‌های منفی از ایشان دارد.

مستند «چند قدم آن طرف‌تر» ساخته محمد صالحی که زندگی تیم حفاظت سردار سلیمانی را روایت می‌کند، نگاه خاصی به شخصیت حاج قاسم دارد. در این مستند، سختی‌های حفاظت از فردی چون سردار سلیمانی که هم در میدان جنگ فرماندهی می‌کرد و هم در عرصه دیپلماسی حضور داشت، به نمایش گذاشته می‌شود. این اثر به‌ویژه بر روابط نزدیک سردار سلیمانی با تیم حفاظتش، همچون شهید رضا خرمی و شهید وحید زمانی‌نیا، تمرکز دارد و نمایش‌دهنده همدلی و فداکاری‌های این افراد است.

مستند «پاییز پنجاه سالگی» به کارگردانی محسن اسلام‌زاده، از زاویه‌ای متفاوت به زندگی سردار سلیمانی پرداخته است. این اثر با استفاده از گویش کرمانی و روایت سردار شهید محمد جمالی که از هم‌رزمان حاج قاسم در جنوب شرق ایران بود، تصویری متفاوت از زندگی و مبارزات سردار سلیمانی در نبردهای داخلی ایران و مقابله با اشرار شرق کشور و داعش ارائه می‌دهد. این مستند با استفاده از تصاویر آرشیوی و مصاحبه با هم‌رزمان سردار سلیمانی در جنوب شرق ایران، ابعاد ناآشکار شخصیت حاج قاسم را برای مخاطب آشکار می‌کند.

یکی دیگر از مستندهای مهم که به فرماندهی سردار سلیمانی در عملیات‌های مختلف پرداخته، «۳۶۰ درجه محاصره» است. این مستند به کارگردانی حامد هادیان، به روایت عملیات نجات آمرلی در عراق می‌پردازد که سردار سلیمانی با تدبیر و شجاعت خود، از سقوط این شهر توسط داعش جلوگیری کرد. این مستند نه‌تنها به عملیات‌های نظامی سردار سلیمانی می‌پردازد، بلکه عمق تفکر و برنامه‌ریزی او را در بحران‌های منطقه‌ای نیز به نمایش می‌گذارد.

اما در کنار این مستندهای معتبر، خلأهایی نیز وجود دارد که لازم است در سال‌های آینده پر شود تا قهرمانی حاج قاسم سلیمانی به‌طور کامل و صحیح به نسل‌های آینده و جهانیان معرفی شود. یکی از این خلأها، عدم حضور گسترده‌تر آثار سینمایی بلند است که در مقایسه با مستندهای تلویزیونی و کوتاه، تأثیر بیشتری بر مخاطب دارند. سینمای ایران باید به‌ویژه در عرصه فیلم‌های بلند و داستانی، قهرمانی حاج قاسم را با داستان‌هایی جذاب‌تر و عمیق‌تر به تصویر بکشد. تولید فیلم‌هایی که بر زندگی و دلاوری‌های این سردار در مبارزات بین‌المللی، دیپلماسی و اقدامات انسان‌دوستانه او تمرکز دارند، می‌تواند به معرفی او در سطح جهانی کمک کند.

همچنین سینماگران باید به جوانب انسانی و اخلاقی شخصیت سردار سلیمانی بپردازند. در بسیاری از مستندها، بر جنبه‌های نظامی و قهرمانانه زندگی او تمرکز شده؛ اما کمتر به جنبه‌های انسان‌دوستانه، روحیه معنوی و دینی او اشاره شده است. سردار سلیمانی نه‌تنها در میدان‌های جنگ با دشمنان مبارزه می‌کرد، بلکه همواره در کنار مردم به‌ویژه در مناطق محروم، حضور داشت و تلاش می‌کرد تا مشکلات آن‌ها را حل کند. ساخت فیلم‌های مستند و داستانی که این ابعاد انسانی شخصیت او را نمایان کنند، می‌تواند در شناخت بهتر و عمیق‌تر از شخصیت حاج قاسم مؤثر باشد.

از دیگر نکات مهم، تقویت تولیدات سینمایی و مستندهایی است که نگاه جهانی داشته باشند. درحالی‌که بسیاری از مستندهای ساخته‌شده در ایران بر مخاطب داخلی متمرکز هستند، نیاز است که آثار متعددی برای مخاطب جهانی تولید شود. این آثار باید به زبان‌های مختلف ترجمه و در جشنواره‌های بین‌المللی سینما، پلتفرم‌های آنلاین و رسانه‌های جهانی منتشر شوند. معرفی سردار سلیمانی در سطح جهانی به‌ویژه در مقابل رسانه‌های غربی که در تلاش‌اند چهره‌ای منفی از او به نمایش بگذارند، ضرورت دارد.

یکی دیگر از مهم‌ترین اقدامات، توجه به تولید آثار فرهنگی در کنار سینما است. آثار مکتوب، همچون کتاب‌های خاطرات، مقالات و همچنین تولیدات هنری در حوزه‌های مختلف، می‌توانند به شناساندن ابعاد مختلف زندگی سردار سلیمانی کمک کنند. باید توجه داشت که سینما تنها یکی از ابزارهای معرفی قهرمانان ملی است و استفاده از دیگر رسانه‌ها و اشکال هنری می‌تواند تأثیرگذاری بیشتری داشته باشد.

اما یکی از مسائل جدی که در این سال‌ها در زمینه‌ معرفی شهید سلیمانی در سینما با آن روبه‌رو هستیم، غفلت سینمای درام از پردازش شخصیت او به‌عنوان یک قهرمان سینمایی است. برخلاف سینمای مستند که در آن تلاش‌هایی برای نمایش ابعاد مختلف زندگی حاج قاسم انجام شده، در سینمای درام و داستانی، کمتر شاهد آثار برجسته‌ای بوده‌ایم که شخصیت حاج قاسم سلیمانی را در مرکز توجه خود قرار دهند.

سینمای درام ایران که همواره در روایت داستان‌های تاریخی و قهرمانانه پیشینه‌ای غنی دارد، باید بیشتر از این بر ساخت آثار داستانی در مورد شخصیت‌های بزرگ و تأثیرگذار تاریخ معاصر ایران مانند سردار سلیمانی تمرکز کند. این غفلت ناشی از عدم توجه کافی به ظرفیت‌های خاص این شخصیت در خلق آثار درام است. حاج قاسم سلیمانی به‌عنوان یک قهرمان تاریخی با ویژگی‌های منحصربه‌فرد، ظرفیت‌های فراوانی برای تبدیل به یک قهرمان سینمایی دارد.

سردار سلیمانی نه‌تنها یک فرمانده نظامی برجسته بود، بلکه در عرصه دیپلماسی و ایجاد شبکه‌های مقاومت در منطقه نیز نقشی کلیدی داشت. او هم در خط مقدم نبرد با دشمنان اسلام بود و هم در پشت صحنه، سیاست‌های پیچیده‌ای را برای حفظ امنیت و آرامش مردم در منطقه پیاده می‌کرد. این ابعاد چندگانه از شخصیت او که هم در عرصه نظامی و هم انسانی فعال بود، می‌تواند سوژه‌ای مناسب برای یک فیلم درام عمیق باشد. علاوه بر این، سردار سلیمانی نه‌تنها در مبارزات گروهی و ملی، بلکه در مبارزات فردی نیز حضوری بی‌نظیر داشت. او فردی بود که همواره در تلاش برای ارتقای اخلاقیات، ایمان و شجاعت در افراد اطرافش بود. داستان‌های انسانی و دل‌نشینی از هم‌رزمان و همراهان او وجود دارد که می‌تواند در قالب فیلم‌های درام و داستانی به زیبایی به تصویر کشیده شود. 

شخصیت سردار سلیمانی به‌طور مستقیم با تحولات جهانی، از جمله مبارزه با تروریسم بین‌المللی و پیشبرد سیاست‌های مقاومت در منطقه مرتبط بود. بسیاری از تصمیمات راهبردی او که در روند جنگ‌های منطقه‌ای تأثیرگذار بود، می‌تواند به‌عنوان یک درام تاریخی و جنگی روایت شود. یکی دیگر از ویژگی‌های بارز شخصیت حاج قاسم سلیمانی که می‌تواند در ساخت آثار درام به خوبی برجسته شود، مواجهه او با بحران‌ها و شرایط سخت است. قهرمانی که در لحظات دشوار به تصمیمات سرنوشت‌ساز می‌رسد و با شجاعت، قدرت تفکر و تدبیر خود، بر موانع غلبه می‌کند، همان ویژگی‌هایی است که در بسیاری از فیلم‌های سینمایی به‌عنوان یک قهرمان به آن پرداخته می‌شود.

بر همین اساس، سینمای ایران باید به‌طور جدی‌تر و گسترده‌تر به شخصیت حاج قاسم سلیمانی بپردازد، هم در عرصه مستند و هم در سینمای درام. این شخصیت، با تمامی ابعاد انسانی، نظامی و دیپلماتیک خود، ظرفیت‌های فراوانی برای تبدیل به یک قهرمان سینمایی دارد. سردار سلیمانی می‌تواند به‌عنوان یک قهرمان واقعی، در نقش‌های مختلفی در آثار سینمایی ظاهر شود؛ از یک فرمانده جنگی و استراتژیست گرفته تا یک شخصیت معنوی و انسانی که در سخت‌ترین شرایط، تصمیمات سرنوشت‌ساز می‌گیرد.

صبح نو