زنده رود برای چند روزی زنده شد!

روزنامه صبح نو: دوباره شادی و زندگی. این حکایت چند سال اخیر اصفهانی ‌ هاست که هر بار با جاری شدن زاینده ‌ رود، روز و روزگارشان حیاتی تازه می ‌ یابد و روشنایی آب، نور امید را دوباره در شهر جریان می ‌ دهد. اتفاقی که صبح امروز می ‌ افتد و با رسیدن آب در ساعت ‌ های اولیه صبح به پل ‌ های تاریخی اصفهان، دوباره آن را به شادمان ‌ ترین شهر ایران تبدیل می ‌ کند. هرچند گفته می ‌ شود آب رهاشده از سد زاینده ‌ رود، فقط 22 روز گلوی شهر را تازه خواهد کرد و شاید حتی به تالاب تشنه گاوخونی هم نرسد.

«پس از توافق با نظام صنفی کشاورزی و هماهنگی ‌ های صورت گرفته با کمیته پنج ‌ نفره شامل مدیرعامل آب منطقه ‌ ای استان، نماینده استاندار، فرماندار اصفهان، نماینده کشاورزان و نماینده جهاد کشاورزی استان اصفهان، رهاسازی آب به مدت ۲۲ روز برای کشت کشاورزی انجام شد.» این را «معاون حفاظت و بهره ‌ برداری شرکت آب منطقه ‌ ای اصفهان» به خبرگزاری «مهر» گفته است. آقای «علی بصیر پور» البته این را هم گفته است، آبی که یکشنبه از سد زاینده ‌ رود رهاشده است، با تعویقی 48 ساعته به درخواست کشاورزان به ‌ دلیل ساماندهی کف رودخانه و برای باز کردن تعدادی از آب ‌ بندهای باقی ‌ مانده، صبح سه ‌ شنبه یعنی امروز به شهر خواهد رسید تا در طول مسیر 22 روزه خود، زمین ‌ های کشاورزی را سیراب و آن را برای کشت جدید آماده کند تا کشاورزان استان اصفهان تولید محصولاتشان را در کشت دوم پاییزه، با دلگرمی بیشتری دنبال کنند.

جاری در کشاکش حقابه

بررسی گزارش ‌ های وضعیت آب و خشک ‌ سالی بیانگر این است که استان اصفهان بدترین روزهای خشک ‌ سالی را در مقایسه با میانگین 40 سال اخیر تجربه می ‌ کند. شاید از همین ‌ روست که حاشیه ‌ های جاری شدن زاینده ‌ رود، کم ‌ رنگ ‌ تر از متن آن نباشد. از اختلاف تاریخی اهالی چهارمحال و بختیاری با اصفهانی ‌ ها بر سر تقسیم حقابه و تعویق زمان باز شدن سد گرفته تا انتقاداتی که به این شیوه آب ‌ رسانی مطرح شده است.

حوضه زاینده ‌ رود از دو استان اصفهان و چهارمحال و بختیاری تشکیل ‌ شده که 93 درصد از مساحت و 98 درصد از جمعیت تحت پوشش این حوضه در استان اصفهان و هفت درصد از مساحت و 2 درصد از جمعیت تحت پوشش آن در استان چهارمحال و بختیاری قرار دارد. بر اساس تصمیم شورای هماهنگی حوضه آبریز زاینده ‌ رود، قرار بود آب سد زاینده ‌ رود از 28 دی امسال برای کشاورزان شرق اصفهان رهاسازی شود اما به دلیل درخواست کشاورزان و ضرورت ساماندهی مسیر رودخانه این کار به سوم بهمن موکول شد. از سوی دیگر «بصیر پور» دلیل این تأخیر و تعویق را کم بودن بارش ‌ ها می ‌ داند. او گفته است: «امسال به دلیل بحران آب، آب برای کشت پاییزه کشاورزان با تأخیر باز شد و این در حالی بود که هرساله آبان ماه سد زاینده ‌ رود باز و آب برای کشت محصولات کشاورزان شرق اصفهان باز می ‌ شود. باز کردن آب سد زاینده ‌ رود و جاری شدن آب در این رودخانه بستگی به بارش ‌ ها در فصل پائیز داشت و به ‌ دلیل اینکه امسال بارش ‌ ها بسیار کم بود آب با تأخیر چندماهه باز شد.» اشاره او، به بازگشایی آب سد زاینده ‌ رود در سال گذشته است که 15 آبان پارسال برای نخستین بار و البته اول اسفندماه نیز برای دومین مرتبه، آب را در مسیر خشکیده زاینده ‌ رود جاری کرد؛ اما وضعیت بارش سال گذشته با امسال، سبب شد تا این اتفاق با تأخیری حدود سه ماهه انجام شود. در همین حال، خبرگزاری «ایرنا» طی گزارشی درباره چگونگی تقسیم آب زاینده ‌ رود میان کشاورزان نوشته است: «سهم حقابه کشاورزان شرق اصفهان از زاینده ‌ رود حدود 400 میلیون مترمکعب است. سطح زیر کشت غله پاییزه در شرق شهرستان اصفهان حدود 28 هزار هکتار است که این رقم کمتر از یک ‌ سوم از وسعت اراضی در دوران رونق کشت است. آب رودخانه زاینده ‌ رود برای کشت کشاورزان شهرستان اصفهان فروردین امسال به محل سد آبشار در شرق اصفهان رسید تا با توزیع آن بین کشاورزان شرق اصفهان، کشت بهاره در این منطقه آغاز شود.» عضو هیات مدیره نظام صنفی کشاورزی شهرستان اصفهان هم به خبرگزاری «ایرنا» گفته است: «از حدود 100 هزار هکتار زمین ‌ های کشاورزی شرق اصفهان، حدود 35 تا 40 هزار هکتار آماده کشت گندم است که با رهاسازی آب زاینده ‌ رود، کار کشت گندم در این زمین ‌ های کشاورزی هم دنبال خواهد شد.»

آقای «حسین محمدرضایی» با اشاره به تدوین شیوه ‌ نامه اجرای نظارت بر توزیع آب کشاورزی در حوضه آبریز زاینده ‌ رود که چندی پیش به امضای استانداران اصفهان و چهارمحال و بختیاری رسید، این را هم گفته است که بر اساس این تفاهم ‌ نامه نمایندگان صنف کشاورزان دو استان اصفهان و چهارمحال و بختیاری باید در راستای نظارت و پیگیری بر نصب ابزارهای هوشمند برای اندازه ‌ گیری در نقاط مجاز برداشت آب،جلوگیری از برداشت ‌ های مازاد بر مجوز، جلوگیری از تخصیص برداشت ‌ های غیرمجاز، رصد مداوم کیفیت آب و ساماندهی بستر و حاشیه رودخانه زاینده ‌ رود اقدام ‌ های لازم را انجام دهند. محمدرضایی این را هم گفته است: «۷۰۰ میلی ‌ متر بارش در سرچشمه زاینده ‌ رود داشته ‌ ایم. باید ۶۰۰ میلیون مترمکعب آورده داشته باشیم؛ اما به خاطر مسائل آبخیزداری در چهارمحال بختیاری، میزان آب ذخیره ‌ شده کمتر از این میزان است و این روند ذخیره آب با تأخیر مواجه شده است.» اما آیا دوباره، شاهد بازگشایی سد زاینده ‌ رود برای آبیاری مجدد زمین ‌ های کشاورزی طی ماه ‌ های آینده و جبران تأخیرها خواهیم بود؟ پاسخ این سؤال را معاون حفاظت و بهره ‌ برداری شرکت آب منطقه ‌ ای اصفهان این ‌ طور داده است: «تاکنون 260 میلیون مترمکعب، پشت سد زاینده ‌ رود ذخیره ‌ شده است. حجم آب توزیعی و همچنین تعداد روزهای جریان آب در حد 10 درصد امکان تغییر خواهد داشت؛ بنابراین ادامه جریان آب در روزهای باقی ‌ مانده امسال و همچنین فصل بهار سال آینده منوط به بارش ‌ های ماه ‌ های پیش روست.» اما آن ‌ طور که پیش ‌ بینی ‌ ها می ‌ گوید، آب زاینده ‌ رود، در حدی نیست که به تالاب گاوخونی برسد و مثل سال ‌ های گذشته، بخشی از آن را پر کند.

گاوخونی چشم ‌ انتظار است

وصال زاینده ‌ رود و گاوخونی، اتفاقی است که سال گذشته افتاد تا 20 درصد از حجم این تالاب قدیمی سیراب شود؛ اما به نظر می ‌ رسد امسال و با حجم آب آزادشده نباید منتظر تکرار آن باشیم.

تالاب گاوخونی در گذشته به ‌ عنوان یکی از معتدل ‌ ترین مکان ‌ های فلات مرکزی ایران به شمار می ‌ رفت. به ‌ طوری ‌ که 30 سال پیش و در زمستان سال 65 پذیرای حدود 30 هزار قطعه پرنده مهاجر و بومی بود؛ اما تغییر شدید اکوسیستم گاوخونی، سبب شده است که تا دی ‌ ماه گذشته، فقط حدود 500 قطعه پرنده در آبگیرهای این تالاب مشاهده شود. این تالاب اکنون با کمبود آب مواجه شده و چشم ‌ به ‌ راه جریان یافتن آب در دامن خود است.