فِراری و پیر کهنه‌کار
داوودنژاد امسال برخلاف روال چند فیلم گذشته‌اش به سراغ بازیگران حرفه‌ای رفته است و محسن تنابنده به عنوان یکی از بازیگران اصلی آن با دو سیمرغ بلورین یکی از گزینه‌های مطلوب جشنواره فیلم فجر برای کسب جایزه محسوب می‌شود.
سرویس فرهنگی فردا- مازیار وکیلی: علیرضا داوودنژاد از کهنه‌کارترین کارگردانان حاضر در جشنواره سی و پنجم فیلم فجر است. سابقه حضور او در سینما به پنجاه سال می‌رسد. پنجاه سالی که نمی‌توان آن را به صورت مشخصی تقسیم بندی کرد. در کارنامه داوودنژاد شاهد آثاری مختلفی هستیم، فیلم‌هایی که نه به لحاظ محتوا و نه به لحاظ ساختار شباهتی به هم ندارند.
کارگردانی که سینما را از سینما یادگرفت
اولین نکته‌ای که درباره داوودنژاد جلب توجه می‌کند غیرآکادمیک بودن اوست. علیرضا داوودنژاد از آن کارگردان‌هایی است که سینما را از خود سینما یادگرفته است. داوودنژاد و بسیاری از هم‌نسلان او سینما را با فعالیت در پشت صحنه سینما یاد گرفته‌اند. این دسته کارگردانان خودآموخته استعداد غریبی در استفاده از عناصر سینمایی و نوشتن و ساخت یک محصول آبرومند دارند. کارهای این کارگردانان شاید دقت و ظرافت کارگردانان آکادمیک را نداشته باشد اما از حس و حال ویژه برخوردار است که این حس و حال را در کمتر اثری از کارگردانان آکادمیک می‌توان ردیابی کرد. نقطه اوج این سبک فیلمسازی در سینمای ایران بدون شک مسعود کیمیایی است که با اتکا به غریزه و هوش ذاتی خود نزدیک به نیم قرن است که یکی از کارگردانان مطرح و بحث‌برانگیز سینمای ایران باقی مانده است.
نگارش فیلمنامه اولین اکشن جدی پس از انقلاب
کارنامه داوودنژاد در سال‌های پیش از انقلاب محدود به نوشتن چند فیلمنامه و ساخت سه فیلم نسبتاً متفاوت و نزدیک به جریان موج نوی آن سال‌هاست. در سال‌های ابتدایی دهه شصت و در سال 1361 داوودنژاد «جایزه» را ساخت که داستان جذابی دارد و طعنه آشکاری به رژیم طاغوت می‌زند. فیلم دوم او در این سال‌ها یک درام سیاسی روانکاوانه است که در آن برخی از غول‌های بازیگری سینمای ایران حضور داشتند. «خانه عنکبوت» رویکرد جذاب و متفاوتی نسبت به سایر آثار انقلابی آن دوران داشت و می‌کوشید با نگاهی روانکاوانه اضمحلال عناصر رژیم گذشته را بررسی کند.
اما مهم‌ترین فعالیت داوودنژاد در دهه شصت نه در عرصه کارگردانی که در عرصه نوشتن فیلمنامه رقم خورد. اولین و شاید جریان‌سازترین فیلم‌نامه‌ای که داوودنژاد نوشت «تاراج» ساخته زنده‌یاد ایرج قادری است. «تاراج» را می‌توان پدرجد فیلم‌های اکشن موادمخدری دانست. فیلم‌هایی که از جمشیدهاشم‌پور یک شمایل ساخت، شمایلی که با تاراج آغاز شد.
ازعروس تا عاشقانه
فیلمنامه پر سر و صدای بعدی که داوودنژاد طرحش را نوشت، «عروس» بهروز افخمی بود. فیلمی به شدت جنجالی و جذاب که یک تحول عمیق را در جامعه ایران بازتاب می‌داد. عروس آن‌قدر جنجالی شد و بازتاب داشت که تا مدت‌ها فضای مطبوعاتی ایران را به تسخیر خود درآورد. اما در آغازین سال دهه هفتاد داوودنژاد بهترین فیلم کارنامه خود را ساخت: «نیاز». نیاز فیلم ساده و به شدت خوش‌ساختی بود از تلاش دو کودک برای دستیابی به یک کار ساده. فیلمی شریف که در پرداخت به شدت کنترل‌شده‌اش رگه‌های پررنگی از شرافت و نوع‌دوستی را می‌توان دید.
بعد از «خلع سلاح» که هیاهوی بسیار برای هیچ بود، داوودنژاد «عاشقانه» را ساخت. فیلمی رمانتیک و احساسات‌گرایانه که سعی می‌کرد قصه یک عشق پرشور را بیان کند. اما فیلم بعدی داوودنژاد یکی از بحث‌انگیزترین فیلم‌های سینمایی بعد از انقلاب بود. «مصائب شیرین» درباره عشق نوجوانی و بحران‌های چنین عشقی در سال‌های نوجوانی است. این فیلم را می‌توان آغاز سینمای فامیلی داوودنژاد هم دانست. ورود و استفاده از اعضای خانواده برای دور زدن ممیزی‌ها و واقعی از کاردرآوردن حس و حال فیلم از برجسته‌ترین تلاش‌های داوودنژاد است که تا به امروز هم ادامه داشته است.
مورد عجیب هشت پا!
«بهشت از آن تو» و خصوصاً «بچه‌های بد» فیلم‌های چندان ارزشمندی نیستند و بیشتر در حال و هوای آن روزهای دولت اصلاحات سیر می‌کنند. با آغاز دهه هشتاد و بعد از چند سال کار نکردن و پرداختن به کارهای جنبی از جمله نویسندگی و تهیه‌کنندگی «دختری در قفس»، داوود نژاد دو مورد از عجیب‌ترین فیلم‌های کارنامه‌اش یعنی «هشت‌پا» و «ملاقات با طوطی» را کارگردانی کرد. فیلم‌هایی که مهم‌ترین خصیصه‌شان نامفهومی و جنبه‌های مبهمشان بود. توضیحات داوود نژاد هم بیش از آن‌که مواضع این دو فیلم را روشن کند بر جنبه‌های تاریک و مبهم آن می‌افزود.
بعد از این دو فیلم، داوود نژاد با «هوو» و داستان عجیب مردی که در شرایطی پیچیده با سه زن ازدواج می‌کرد، به عصر کمدی‌های سبک اواسط دهه هشتاد پا گذاشت. «تیغ‌زن» هم منهای حواشی که برای پوستر فیلم پیش آمد فیلم پر سر و صدایی نشد و برای داوود نژاد هم دست‌آوردی به حساب نیامد.
مرهم و شکوفایی دوباره آقای کارگردان
اما دوره شکوفایی دوباره داوود نژاد با «مرهم» آغاز شد. فیلمی بازیگوشانه و جذاب درباره اعتیاد یک دختر جوان به مواد مخدر. فیلمی که خالی از هرگونه شعار و پندآموزی به ماجرای اعتیاد جوانان نگاه می‌کرد و همین زاویه دید نو و جالبش بود که باعث شد مورد توجه منتقدان قرار گیرد و در گیشه هم تا حدودی موفق باشد. بازی متفاوت کبری حسن‌زاده و شمایل جذابی که از یک مادربزرگ مهربان ترسیم می‌کرد مهم‌تر عنصر جذابیت مرهم بود. خصوصاً سکانسی که او به دنبال نوه‌اش میان توزیع کننده‌گان مواد مخدر می‌رود و نوع مواجهه او با جوانان یکی از جذاب‌ترین سکانس‌های چند سال اخیر سینمای ایران را رقم زد.
«کلاس هنرپیشگی» هم یکی از عجیب‌ترین و در عین حال بهترین فیلم‌های داوود نژاد است. فیلم نقطه اوج سینمای خانوادگی داوود نژاد است و او توانسته فیلم را به یک گردهمایی بی‌نقص فامیلی بدل کند. فیلم پر است از صحنه‌های تکان‌دهنده مشاجره و دعوای خانوادگی که از شدت واقع‌گرایی مخاطب را می‌ترساند. خصوصاً صحنه رقبت‌بار و در عین حال طنزآمیز مشاجره پسر لاغراندام خانواده با رقیب عشقی درشت هیکلش.
فیلمسازی با موبایل
«روغن مار» تجربی‌ترین اثر داوود نژاد تا به امروز است. اثری که تنها با دوربین یک موبایل فیلمبرداری شده و حکایت از روحیه نوجو و تجربه‌گرای داوود نژاد دارد. این نوجویی و تجربه‌گرایی و این بازی با فرم‌های مختلف سینمایی از مهم‌ترین تفاوت‌های داوود نژاد با سایر هم نسلانش است. داوود نژاد بر خلاف سایر سینماگران ایران که به سینماگران بدنه مشهور شدند همیشه سعی کرده شکل‌ها، مضامین و فرم‌های مختلف سینمایی را تجربه کند. این نوجویی و استفاده از یک الگو و اسلوب شخصی در فیلمسازی باعث شده داوود نژاد هیچ‌گاه به ورطه تکرار نیفتد و چیزی برای غافل‌گیری مخاطب در چنته داشته باشد. همین نکته باعث می‌شود تا «فِراری» یکی از کنجکاوی‌برانگیزترین پروژه‌های سینمایی جشنواره امسال باشد. فیلمی که خط قصه و ترکیب بازیگرانش نوید یک درام کلاسیک با پیش‌زمینه اجتماعی را می‌دهد که بناست به مسئله شکاف طبقاتی و مصرف‌گرایی بپردازد.
فِراری در مسیر جشنواره
اما چیزی که فیلم‌های داوود نژاد را جذاب می‌کند نه مضامین مورد استفاده در آثارش که نگاه ویژه او به این مضامین است. پس احتمال می‌رود فراری یکی از جذاب‌ترین فیلم‌های امسال جشنواره باشد. فیلمی از یکی از کهنه‌کارترین کارگردانان سینمای ایران که کارنامه هنری‌اش نوسان زیادی را تجربه کرده، نوسانی که ما را در شک و تردید برای داوری در کیفیت نهایی اثر نگه می‌دارد. فِراری اگر شانسی برای کسب جایزه داشته باشد در بخش بازیگری خصوصاً برای محسن تنابنده است. تنابنده با دو سیمرغ بلورین یکی از گزینه‌های مطلوب جشنواره فیلم فجر برای کسب جایزه محسوب می‌شود. اگر بازیگوشی‌های فنی آثار قبلی داوود نژاد در فِراری هم ادامه پیدا کرده باشد، تدوین و فیلمبرداری آن هم شانس کسب جایزه را دارند. فِراری یکی از کنجکاوی‌برانگیزترین پروژه‌های امسال سینمای ایران است. فِراری اگر خوب ساخته شده باشد رونق بخش جشنواره و گیشه سال آینده سینمای ایران خواهد بود.
دیدگاه تان را بنویسید