فلسفه عزاداري سیدالشهدا از منظر آيت‌الله مكارم

خبرگزاری حج: در آستانۀ فرارسيدن ايام سوگواري و عزاداري حضرت ابا عبدالله الحسين(عليه السلام)، لزوم واكاوي چيستي فلسفۀ برپايي مراسم عزا در مصائب حضرت سيد الشهدا(عليه السلام) بيش از پيش احساس مي­گردد، از اين رو در اين نگاشته مهمترين مولّفه­ هاي كليدي در اين مسأله با بهره­ گيري از انديشه هاي ارزشمند حضرت آيت الله العظمي مكارم شيرازي(مدظله) به مخاطبان ارائه مي­گردد. تأكيد روايات در برپايي مجلس عزاداري امام حسين(عليه السلام) به يقين تأكيد و توصيه‏ اى كه در روايات نسبت به برپا نمودن مجالس عزا و گريه بر مصائب امام حسين عليه السلام وارد شده است، نسبت به هيچ يك از امامان معصوم عليهم السلام حتّى وجود مقدّس پيامبر اكرم صلى الله عليه و آله وارد نشده است. گويا در اين مسئله سرّى نهفته است كه ائمّه اطهار عليهم السلام اين همه آن را مورد تأكيد و سفارش قرار داده‏ اند.[1] حفظ مكتب اهل بيت عليهم السلام‏ در تبيين چيستي تأكيدات بي شائبۀ ائمۀ معصومين(عليهم السلام) به لزوم برپايي عزاداري امام حسين (عليه السلام) بايد گفت؛ به اعتراف دوست و دشمن، مجالس عزاى امام حسين عليه السلام عامل فوق العاده نيرومندى براى بيدارى مردم است و راه و رسمى است كه آن حضرت آن را به پيروان خود آموخته تا ضامن تداوم و بقاى اسلام باشد.[2] هم چنين اهمّيّت برپايى اين مجالس و رمز تأكيد ائمّه اطهار عليهم السلام بر حفظ آن، آنگاه روشن‏تر مى‏ شود كه ملاحظه كنيم شيعيان در عصر صدور اين روايات به شدّت در انزوا به سر مى‏بردند و تحت فشارهاى گوناگون حكومت امويان و عبّاسيان چنان گرفتار بودند كه قدرت بر انجام كوچك­ترين فعّاليّت و حركت سياسى واجتماعى نداشتند و چيزى نمانده بود كه به كلّى منقرض شوند ولى مجالس عزاى امام حسين عليه السلام آنان را نجات داد و در پناه آن، تشكّل و انسجام تازه‏ اى يافتند و به صورت قدرتى چشمگير در صحنه جامعه اسلامى ظاهر شده و باقى ماندند.[3] به همين دليل، برپايى اين مجالس در روايات به عنوان «احياى امر اهل‏بيت عليهم السلام» تعبير شده است. امام صادق عليه السلام در مورد اين گونه مجالس فرمودند:«إِنَّ تِلْكَ الْمَجالِسَ أُحِبُّها فَأَحْيُوا أمْرَنا؛ اين گونه مجالس (شما) را دوست دارم، از اين طريق مكتب ما را زنده بداريد!».[4]،[5] وحدت امت اسلامي بي شك تأكيد ائمّه اطهار عليهم السلام به ضرورت برگزارى مراسم عزادارى حسينى عليه السلام، بر مبناي «وحدت مردم» استوار مي­باشد، به گونه‏ اى كه امروزه در ايّام شهادتش ميليونها انسان با اختلاف طبقات و نژاد و مذهب در هر كوى و برزن به عزادارى آن حضرت بپاخاسته و گرد بيرق حسينى اجتماع مى‏ كنند. هر ملّتى براى بقا و موفّقيّت خويش محتاج به عامل وحدت و اجتماع است. بدون شك بهترين عامل وحدت پيروان اهل بيت عليهم السلام كه با كمترين زحمت و كمترين هزينه مى‏تواند توده‏ هاى ميليونى را حول يك محور جمع كند، همين مراسم عزادارى حسينى است.[6] احياء اهداف امام حسين(عليه السلام)در ظلم ستيزي بديهي است از جمله اهداف و عوامل برپايي عزادارى، زنده نگه‏داشتن تاريخ امام حسين عليه السلام و هدف او، يعنى مبارزه با ظلم و ذلّت است، لذا بايد عزادارى به گونه اي محقق گردد كه همگان را به اهداف آن پيشواى بزرگ آشنا سازد كه عزادارى، حمايت از مكتب امام حسين عليه السلام در ظلم ستيزى و اعلام برائت و بيزارى از ظالمان از جمله شاخصه­ هاي وجودي برپايي مراسم سوگواري امام حسين(عليه السلام) است. پيوند عاطفه و بصيرت؛ مقوّم مقولۀ استكبار ستيزي بايد اذعان نمود برپايي مراسم سوگواري و عزاداري بر مبناي گريه بيانگر عواطف و عشق به بنيان‏گذار اين مكتب است كه درس شجاعت و ايمان و ظلم ستيزى را به ما آموخت. مگر مى‏شود رابطه عميقِ عاطفى باشد، و قطره‏ هاى اشك در مصائب آنها جارى نشود، لذا گريه‏ ها به‏ خاطر ظلم‏ هايى است كه دشمنان بر آنها روا داشتند و در واقع اعلان جنگ با دشمنان ايشان، و به تعبير ديگر با ظالمان و ستمگران دنياست. علاوه بر اين، صحنه‏ هاى كربلا چنان بوده است كه هر كس كمترين عاطفه­ اى داشته باشد، با شنيدن آن متأثر مى‏شود اين همان رابطه و پيوند عاطفى است.[7] سخن آخر اصل عزادارى كه باعث بيدارى و آگاهى امّت اسلامى و داراى جنبه ظلم ستيزى است در واقع مكتبى است براى پرورش صفات برجسته انسانى، از اين رو بايد گفت عاشورا يك «حادثه» نبود بلكه يك «جريان تاريخى» بود. جريان مبارزه حق و باطل، عدالت و ظلم به نحوي و اين مبارزه در همه اعصار و قرون ادامه دارد و عاشوراى حسينى درس لازم را براى پيروزى حق بر باطل به طرفداران حق مى‏ دهد و شعار«هيهات منا الذّله» بيانگر اين جهاد پرارزش است و ما از اين درس در طول تاريخ استفاده فراوان برده‏ ايم.[8] [1] عاشورا ريشه‏ ها، انگيزه‏ ها، رويدادها، پيامدها ؛ ص66. [2] عاشورا ريشه ‏ها، انگيزه‏ ها، رويدادها، پيامدها، ص: 70. [3] همان. [4] وسائل الشيعة، ج 10، ص 391- 392، ح 2. [5] عاشورا ريشه‏ ها، انگيزه‏ ها، رويدادها، پيامدها، ص: 71. [6] عاشورا ريشه‏ ها، انگيزه‏ها، رويدادها، پيامدها، ص: 72. [7] احكام عزادارى، ص: 31. [8] احكام عزادارى، ص: 32.