یک برنامه تلویزیونی برای مخاطبان بی‌خانمان فرهنگی

ویژه برنامه های لحظات افطار ماه مبارک رمضان، علاوه بر اینکه از جمله پرمخاطب ترین برنامه های تلویزیونی به حساب می آیند، بیشترین گوناگونی و تنوع را از نظر جنس و سطح دریافت مخاطبان، دارا هستند؛ تمامی اقشار جامعه، چه باسواد و چه بی سواد و چه عامی و چه فرهیخته، برای اطلاع از زمان شرعی و اتمام فریضه روزه، به تلویزیون پناه می برند. صدا و سیما تا به حال در این ویژه برنامه ها برای مخاطبان عام خود، کم نگذاشته است و در تولید هر برنامه ای سطح سواد و میزان درک و دریافت مخاطبان عام را در نظر گرفته است تا از کمیت مخاطبان رسانه ملی کاسته نشود؛ حتی روحانیان معظمی که در ایام ماه مبارک رمضان در رسانه ملی حضور پیدا می کنند، سطح عامه مخاطبان را در نظر می گیرند و منبرشان با مباحثی که در حوزه های علمیه و در جمع تخصصی طلاب مطرح می گردد تفاوت بسیاری دارد. در چنین شرایطی مخاطبان فرهیخته و دارای تحصیلات عالیه در برابر رسانه ملی به مخاطبان بی خانمانی بدل می شود که کنترل به دست، یکی یکی در پس کوچه های رسانه ملی پرسه می زند و در نهایت چیز دندانگیری هم به چنگ نمی آورد و شبکه ای را در خور مکث و توقف نمی یابد. البته رسانه جمعی در هدف کلی خود از همراهی عامه مردم، گریزی ندارد مگر اینکه شبکه ای به طور خاص عهده دار همراهی مخاطبان فرهیخته و اقشار فرهنگی باشد و علی الظاهر شبکه آموزش این رسالت را بر عهده گرفته است و همراهی قشر فرهیخته را به داشتن مخاطبان بیشمار اما سطحی ترجیح داده است و از این منظر فرهنگیان و فرهیختگان نیز شبکه آموزش را خانه خود می دانند و علیرغم آنچه در سالهای گذشته شاهد آن بودیم، چهره های بی بدیل فرهنگ و ادب نیز به این شبکه خاص اعتماد کرده و به دعوت ایشان برای حضور بیشتر در سیما روی خوش نشان داده اند. "خدا با من است" برنامه ای است که برای مخاطبی خاص تر از برنامه ادبی موفقی چون قند پهلو تولید شده است اما لزوما قرار نیست مخاطب عام هم از آن جا بماند و مسلما مخاطب فرهیخته نیز دست خالی از پای برنامه بلند نمی شود. بلکه مخاطبان فرهیخته سیما، گمشده های سالیان پیش خود را در برنامه "خدا با من است" پیدا کرده اند . سازندگان برنامه "خدا با من است" سعی کرده اند در کنار بالا نگهداشتن سطح علمی برنامه، رگه هایی از طنز را در برنامه داشته باشند؛ البته نوع این طنز با آنچه پیش از این در قند پهلو و لبخند تهران و نظایر آن دیده ایم بسیار متفاوت است. بدون شک پوشیده نیست که ترکیب مباحث معنوی مناسب لحظات ملکوتی افطار با طنزی که لبخند بر لب مخاطب بنشاند ، کار آسانی نیست و هر برنامه ساز کم تجربه ای از عهده آن بیرون نمی آید اما این گروه با جرات و جسارت تمام ، خطر این تجربه را به جان خریده و در ازای این خطر، صید بزرگی نیز به چنگ آورده اند. مزیت اصلی "خدا با من است" بی شک در انتخاب چهره های بی نظیر فرهنگ و ادب و هنر این مرز و بوم است. اگر چه هنوز هم جای خالی قله هایی نظیر استاد علی موسوی گرمارودی، استاد محمود فرشچیان، دکتر دینانی و ..... در این برنامه احساس می شود اما حضور دیگر چهره های برجسته فرهنگی در این برنامه قابل تقدیر است. ساعد باقری در نمایی از برنامه «خدا با من است» به همان شکلی که برنامه قند پهلو در رمضان سال گذشته برای مخاطبان جدی سیما اتفاق بکر و تازه ای بود، امسال هم حضور سید مهدی شجاعی، نویسنده برجسته پرفروش ترین کتابهای آیینی و عاشورایی در حوزه ادبیات داستانی که از قضا در زمینه طنز هم کتابهای پرفروشی دارد و در انتشارات نیستان که مسولیت آن را بر عهده دارد، طنزهای فاخری از چهره هایی نظیر میرشکاک و زرویی نصرآباد و ... را به چاپ رسانده است، برای مخاطبان جدی سیما اتفاقی بکر و تازه است. علاوه بر این حضور چهره برجسته ای چون بهاالدین خرمشاهی که جهان فرهنگی او را به عنوان قرآن پژوه و حافظ شناس برجسته روزگار معاصر می شناسد بر غنای علمی این برنامه افزوده است. حضور استاد احمد عربانی؛ کاریکاتوریست پیشکسوت گل آقا هم از آیتمهای جذاب این این ویژه برنامه است؛ شاید تا پیش از این برنامه های موفقی نظیر قندپهلو، رادیو هفت یا لبخند تهران و .... صرف نظر از نگاه فاخرشان می توانستند در شبکه هایی مثل نسیم یا شبکه سه و حتی شبکه پنج هم کسب مخاطب کنند اما آیتم استاد عربانی و بخشهای مربوط به طنز مکتوب یا صحبتهای سید مهدی شجاعی در برنامه خدا با من است، با نگاه عمیقی که به مباحث تخصصی و حرفه ای طنز دارد، به شکلی طراحی شده است که به طور ویژه مناسب پخش از شبکه آموزش یا نهایتا شبکه چهارم سیما به عنوان شبکه فرهیختگان است و این موضوع در شکل گیری هویت شبکه ها وتفکیک مخاطبان از یکدیگر نقش بسزایی ایفا می کند. و اما مهمتر از همه اینها حضور مجدد پژوهشگر و محقق برجسته روزگار ما؛ استاد ساعد باقری پس از سالها در سیما، فرصت مغتنمی را برای مخاطبان فرهنگ دوست سیما پدید آورده که به خاطر آن اتفاق مبارک می بایست قدردان طراحان و برنامه ریزان اصلی این برنامه و به طور ویژه قدردان وسعت طبع و توجه علی دارابی به بزرگان و قله های فرهنگ و هنر و برنامه سازان آشنا به حوزه های فرهنگی باشیم. ضمنا سفرنامه مکه و مدینه "قاسم در میقات" به روایت قاسم رفیعا؛ شاعر خوش ذوقی که پیشتر از این کاربلدی و توانمندی خود را در شوخی های توام با احترام ، در موضوعات دینی و مباحث مذهبی با سروده معروف بچه محله امام رضا(ع) نشان داده بود، نیز از آیتمهای دیدنی برنامه است. قاسم این بار با سفرنامه ای منظوم و طولانی با مردم همراه شده است که ضبط آن با در نظر گرفتن شرایط سخت و غیر قابل پیش بینی فیلمبرداری به واسطه تدابیر شدید امنیتی حاکم در عربستان سعودی کاری به شدت سخت و دشوار و در عین حال غیر قابل باور است. قاسم در این سفر معنوی در تجربه ای جدید حداقل در حوزه طنز، بداهه گوییهای خود را با حفظ کامل ظرافتهای ادبی و دینی به رخ مخاطب می کشاند و حظ معنوی سفر زیارتی اش را با مخاطبان برنامه به اشتراک می گذارد. ترکیب مباحث ادبی و مذهبی با درونمایه های طنز بیش از هر چیز دیگری سبب شده است که این برنامه بر خلاف تولیدات مشابه خود از فضاهای به اصطلاح پیرمردی و یا فضاهای به اصطلاح عصا قورت داده دانشگاهی فاصله گرفته و در فضایی متناسب با ذائقه مخاطبان جوان در بین دیگر برنامه های علمی و فرهنگی، جای خود را باز کرده است و بدون شک از این ترکیب، تقلیدهای بسیاری در بین دیگر برنامه سازان سیما نیز صورت خواهد گرفت. به عقیده نگارنده، تولیدی بودن این ویژه برنامه نیز از دیگر مزیتهای آن است. در سالهای اخیر این تصور شکل گرفته است که ویژه برنامه های زمانهای خاص از جمله سال تحویل و اوقات شرعی ماه مبارک رمضان در حالت زنده بیشتر به دل می نشیند حال اینکه برنامه های تولیدی، به لحاظ برخورداری از دقت بیشتر در فرم و دکوپاژ می تواند جذابیتهای بیشتری را پدید آورده و با استفاده مناسبتری از عنصر زمان به کمک تدوین و ویرایش خطاهای احتمالی در جلب رضایت مخاطب موفق تر عمل کند و امکان باز پخش برنامه نیز از دیگر مزیتهای برنامه تولیدی (به سبب همزمانی برنامه با سریالهای پر مخاطب) به شمار می آید. خدا با من است ، نمونه به بلوغ رسیده برنامه هفت و هفت دقیقه است؛ برنامه ای که (امیر قمیشی) طراح و تهیه کننده (خدا با من است ) در سالهای گذشته خودش تهیه و اجرای آن را بر عهده داشت. همچنین خدا با من است را می توان نسخه ساده ولی متفاوت برنامه دو قدم مانده به صبح البته متمرکز بر یک حوزه اثر ماندگار سعید بشیری در دوران مدیریت موفق رضا پور حسین برشبکه چهار و یا یادآوری تازه ای از برنامه کاروان شعر و موسیقی ساخته یوسف مناجاتی دانست که از ترکیبهای صرفا شنیداری فاصله گرفته و از جذابیتهای بصری نیز همراه با نوآوریهایی در فرم و محتوا برخوردار گشته است و بی شک در ارتقای سطح سلیقه و رشد ذایقه فرهنگی مخاطبان عام در کنار برنامه های موفقی نظیر گفتگوی تنهایی در شبکه چهار سیما نقش بسزایی را ایفا می کند و این مهم را باید مرهون هدف گذاریهای صحیح و دقیق معاونت سیما در رمضان امسال دانست. منبع: خبرآنلاین