استقبال از ماه صیام

سرویس فرهنگی « فردا »: روزه یکی از ارکان واجب اسلام است که در ماه رمضان بر عموم مسلمانان تکلیف شرعی است،‌ اما خارج از بعد تشریعی و تکلیفی، روزه عبادتی است که در آن انسان با قطع نسبی از عادات روزمره و تمایلات همیشگی نوعی تنبیه و اعراض را در نفس خویش شاهد است و به واسطه همین امر، اندکی بیشتر به سوی معنویت معطوف و مشغول می‌شود.

از این رو برای ورود به این ماه، آداب و قوانینی وضع شده که در عین استحباب برای درک بیشتر و بهتر این ماه گرامی مفید و مثمرثمر است.

اما علت این امر را می توان در قداست و معنویت تامه این ماه دانست، چرا که به تاکید قرآن در سوره بقره آیه 184 در این ماه است که قرآن از آسمان قدر بر زمین و سینه بی کینه محمدی(ص) نازل می گردد و از سوی دیگر این نزول که در شب های قدر انجام پذیرفته شاهد تتزیل مقامات روحانی و معنوی به امر حق تعالی بر ناسوت است که گویی به جای عروج زمینیان به آسمان، اهل آسمان برای نزدیکی به اهل زمین و توجه دادن ایشان به فلاح و سعادت حقیقی نزول اجلال فرموده اند.

از این رو توجه معنوی و باطنی در این ماه باید از هنگام ورود و شروع آن باشد؛ یعنی شخص مسلمان قبل از ورود به ماه مبارک رمضان باید آدابی شرعی (هرچند استحبابی) از جمله غسل و نمازهای مخصوص و اوراد و اذکار توصیه شده در شرع مبین1 را معمول دارد تا برای درک بیشتر و بهتر این ماه و معنویت نهفته در باطن منور آن بهره بگیرد.

یکی از ادعیه نورانی برای استقبال از ماه مبارک، دعای مروی از حضرت سیدالساجدین(ع) در صحیفه مبارکه سجادیه است که در آن حضرت سجاد(ع) از این ماه مبارک با نام شهر اسلام یاد می نمایند و از حق تعالی توفیق روزه داری حقیقی با تمام اعضا و جوارح را خواستارند و دخول در جمع عبادت کنندگان حقیقی و پذیرفته شدگان درگاه احدیت را طلب می نمایند.

حضرت در این دعا می فرمایند: «بار خدایا بر محمد و آل او درود فرست و شناسایی برتری آن را (بر ماه های دیگر) و بزرگ داشتن و حرمت و حقش را و دوری گزیدن از آنچه را منع و حرام کرده ای به ما الهام بنما و ما را بر روزه داشتن آن به وسیله بازداشتن اندام از گناهان و به کار بردن آن اندام در آن ماه به آنچه تو را خوشنود می گرداند یاری فرما تا با گوش هامان بیهوده گوش ندهیم و... .» 2

این آمادگی و تمهید برای ورود به ماه صیام باعث می گردد فهم انسان از معانی حقیقی و مقصود نهایی روزه داری و امساک بیشتر و عمیق تر گشته و به تبع آن بهره مندی وی از نورانیت معنوی آن بیشتر و موثرتر خواهد بود.

ملاصدرا در مبدأ و معاد در منافع بعضی اعمال بر تقرب به سوی حق تعالی می نویسد: «خشوع جوارح و خضوع بدن بعد از تنظیف و نزاهت و تطهیرش همراه با ذکر خداوند تبارک و تعالی با زبان و تحمید و تمجیدش و اعراض از اغراض حسیه و امتناع از آنها به کف حواس و ذکر احوال ملکوت و جبروت و تشبه به آنها و به مقربین از بندگان خالص خداوند موجب عروج قلب و روح به سوی حضرت قدسیه و توجه به حق و مستفیض شدن از عالم انوار [می گردد]».3

از این رو مقصود نهایی عبادات از جمله روزه داری معلوم می شود و این که نهایت منظر انسان مومن از تمسک به این ریاضات چیست و مقصدش به کدام افق متوجه است. چنان که مولوی در غزلیات خویش نیز در قالب ابیاتی این گونه به آن اشاره می نماید:

می بسازد جان و دل را بس عجایب کان صیام / گر تو خواهی تا عجب گردی عجایب دان صیام

گر تو را سودای معراج است بر چرخ حیات / دانک اسب تازی تو هست در میدان صیام

هیچ طاعت در جهان آن روشنی ندهد تو را / چونک بهر دیده دل کوری ابدان صیام

چونک هست این صوم نقصان حیات هر ستور / خاص شد بهر کمال معنی انسان صیام

چون حیات عاشقان از مطبخ تن تیره بود / پس مهیا کرد بهر مطبخ ایشان صیام

چیست آن اندر جهان مهلک تر و خون ریزتر / بر دل و جان و جا خون خواره شیطان صیام4

پا نوشت ها:

1 ـ رک: مسار الشیعه، شیخ مفید؛ همچنین مفاتیح الجنان، شیخ عباس قمی

2 ـ صحیفه سجادیه، ترجمه و شرح علینقی فیض الاسلام

3 ـ مبدأ و معاد، ملاصدرا، تصحیح و مقدمه محمد ذبیحی و جعفر شاه نظری، بنیاد حکمت اسلامی صدرا 1381

4 ـ تارنمای گنجور

منبع: جام جم آنلاین