نيما دهقان: وقتي صحبت‌هاي حاتمی‌كيا را شنيدم تا صبح نخوابيدم

ایسنا: نيما دهقان كه اين روزها نمايش «خاموشي دريا» را اجرا مي‌كند، گفت: سكوت «خاموشي دريا» را انتخاب كردم كه سكوت خود من هم هست. اين كارگردان تئاتر كه صبح امروز ـ 24 مهرماه ـ در نشست خبري نمايشش در تئاتر شهر صحبت مي‌كرد با بيان اين مطلب،ادامه داد: اجراي نمايش«خنكاي ختم خاطره» نشان داد در اين شرايط نمي‌شود به نفع شهدا نمايشي اجرا كرد. وي متذكر شد: هنوز نمي‌دانم چرا اجراي«خنكاي...» در آبادان تعطيل شد اما اعلام مي‌كنم گروه ما حاضر بود اين نمايش را به طور رايگان براي هر سازمان و ارگاني اجرا كند. براي اين نمايش ده‌ها اجرا پيش‌بيني شده بود اما همين‌كه ماجرا مي‌خواست جدي شود شرايطش فراهم نمي‌شد و تنها دليلش توقف اجراي آن در آبادان بود. دهقان با اشاره به صحبت‌هاي اخير ابراهيم حاتمي كيا درباره جنگ افزود: وقتي صحبت‌هاي او را در برنامه‌اي تلويزيوني شنيدم تا صبح نخوابيدم، اينكه هنرمندي مانند او اين گونه نااميدانه درباره مديريت فرهنگي سخن مي‌گويد، فكر مرا به خود مشغول كرده است. اين كارگردان تئاتر در بخش ديگري از اين نشست، فضاي تئاتر كشور را شبيه گلخانه و هنرمندان تئاتر را به مثابه گلهاي اين گلخانه توصيف كرد و توضيح داد: با عوض شدن هر مديري برخي گلها در شرايط بهتري قرار مي‌گيرند و برخي هم در گوشه‌اي مي‌افتند و رشد نمي‌كنند و به اميد روزي هستند كه مسوول گلخانه عوض شود. دهقان ادامه داد: اين شرايط مدتهاست گريبان تئاتر ما را گرفته و هنوز مديري نيامده كه اين گلخانه را به دشتي پهناور تبديل كند. در حالي كه ما نيازمند نظامي مجدانه در تئاترمان هستيم. هرچند بسياري از هنرمندان به جاي هرگونه انتقاد پيشنهاد يا حرفي سكوت را انتخاب مي‌كنند. همانطور كه «خاموشي دريا» سكوت را انتخاب كرده است. او در بخش ديگري از اين نشست درباره انتخاب نمايشنامه «خاموشي دريا» توضيح داد: همانگونه كه «خنكاي ختم خاطره» نمايشي سفارشي بود، «خاموشي دريا» هم سفارشي است اما چون در كشور ما مفهوم سفارشي در ميان هنرمندان بد تلقي مي‌شود معمولا عده‌اي پولي مي‌گيرند و كاري سطحي ارائه مي‌دهند اما من همه تلاشم را مي‌كنم تا كاري با كيفيت اجرا كنم. نيما دهقان با ابراز خرسندي از استقبال تماشاگران از هر دو نمايشش كه به مقوله جنگ مي‌پردازد، اضافه كرد: خوشبختانه مخاطب هر دو نمايش از كارها لذت برده است. اصولا سفارش چيز بدي نيست، 95 درصد از تئاترها و فيلم‌هاي خوب خارجي سفارشي هستند. همه كارگردان‌هاي آمريكايي سفارشي كار مي‌كنند اما نوع سفارش دادن آنها با ما فرق مي‌كند. اين كارگردان خاطرنشان كرد: از آنجا كه نوع سفارش دادن در ايران تا به امروز شكل خوبي نداشته، خروجي كارهاي سفارشي ما خوب نبوده است در حالي كه اگر خوب سفارش بدهيم آثار فاخر توليد مي شود. اما نمي‌شود پشت ميز بنشينيم و انتظار اجراي آثار فاخر داشته باشيم. وي با اشاره به برخي از مشكلاتي كه در مورد كارهاي سفارشي وجود دارد افزود: اشتباهي كه مي‌شود اين است كه اثر هنري را در ماهيت خودش فاخر مي‌دانند، در حالي كه اگر گروه را فاخر بدانند،‌حتما نتيجه كار خوب مي‌شود. دهقان تاكيد كرد: ما بايد به هنرمندانمان، خوب پيشنهاد كار بدهيم و آنها را به كار كردن دعوت كنيم. پيشنهاد دادن كار بدي نيست دست‌كم از شعار دادن بهتر است اما تمام مشكل ما اين است كه اگر اثري خوب باشد فكر نمي‌كنيم كه به خاطر گروه توليد كننده آن است. كارگردان نمايش‌هايي همچون «دو متر در دو متر جنگ» و «مادر مانده» نمايش «خاموشي دريا» را حاصل يك كار گروهي دانست و توضيح داد: موفقيت اين نمايش به دليل علاقه‌ي تمام اعضاي گروه به اجراي اين اثر است.وقتي به ما سفارش كار دادند عاشقانه كار كرديم اگرچيزي را دوست داشته باشيم بازتاب اين دوست داشتن به مخاطب هم مي‌رسد. كارگردان «خاموشي دريا» در پاسخ به پرسشي درباره احتمال تمديد شدن اين نمايش پاسخ داد: اجراي ما تا روز چهارشنبه چهارم آبان پيش بيني شده است. خوشبختانه در جشنواره تئاتر مقاومت اتفاق خوبي افتاد مبني بر اينكه نمايش‌ها دو هفته اجراي عمومي داشته باشند و بعد به جشنواره راه پيدا كنند. وي در عين حال گفت: البته اين اتفاق خوب سليقه‌اي است و ممكن است سال آينده شكل ديگري داشته باشد. اما تاسف بار است كه بعد از انجام نامه نگاري‌هاي متعدد تئاتر شهر دو سالن «سايه» و «كارگاه نمايش»‌ را به اين رپرتوار ارائه مي‌دهد. به همين دليل است نمايش ايراني كار نمي‌كنم چون براي اين كارها ارزشي قائل نمي‌شوند. دهقان با ارايه توضيحاتي درباره چگونگي نگارش نمايشنامه «خاموشي دريا» يادآور شد: اين نمايش از رماني خارجي اقتباس شده است اما واقعيت اين است نويسنده اين نمايشنامه رضا گوران است كه متن او به لحاظ جهان‌بيني با رمان اصلي بسيار متفاوت است. وي ادامه داد: زماني كه اجراي اين نمايش به من پيشنهاد شد با بچه‌هاي گروه به اين جمع‌بندي رسيديم كه نويسنده‌اي خوب كه قلمي شاعرانه داشته باشد و اين فضاها را بشناسد متن را بنويسد. رضا گوران دوباره رمان را خواند و متن در دل گروه شكل گرفت. از ابتداي كار تا اولين شب اجرا او با ما بود و واقعا متن خوبي نوشت. او با اشاره به دشواري نگارش نمايشنامه «خاموشي دريا» ادامه داد: خيلي سخت است متن مونولوگ بنويسي اما تماشاگر را نگهداري. متن رضا گوران بسيار دراماتيك است كه در فضايي انتزاعي و ميني‌ماليستي نوشته شده و هوشمندي او در چينش كلماتش مشخص است. دهقان در بخش ديگري از اين نشست نمايش «خاموشي دريا» را تجربه‌اي متفاوت در كارنامه كاري‌اش توصيف كرد و گفت: تلاش كرديم درون اثر پر از تنش باشد و تماشاگر را ملتهب كند كه اين بسيار دشوار بود زيرا نمي‌شد در تمرين چنين چيزي را ارزيابي كرد. براي نخستين بار تا دومين روز اجرا نگران بودم كه نتوانم با مخاطب ارتباطي سالم برقرار كنم اما خوشبختانه اين ارتباط برقرار شد. وي ادامه داد: تمام بازيگرها با سكوتشان فضايي پر انرژي و التهاب براي ذهن تماشاگر مي‌سازند و بيشتر ميزانسن‌هاي نمايش در ذهن مخاطب شكل مي‌گيرد. وي درباره شخصيت‌ پردازي سرباز آلماني در اين نمايش با بازي شهرام حقيقت دوست توضيح داد: اين نقش يكي از بازي‌هاي خوب شهرام حقيقت دوست است، من راهكاري كلي به او ارائه دادم اما نبض كار دست او بود. بيشتر موفقيت‌هاي اين نقش مديون انرژي شهرام حقيقت دوست است. البته ما كوشيديم فضاهاي مورد علاقه مخاطبان ايراني را پيدا كنيم. دهقان در پاسخ به پرسشي ديگر درباره كندي بخش آغازين نمايش «خاموشي دريا» متذكر شد: نامش را كندي نگذاريد به هر حال افسري آلماني به خانواده‌اي فرانسوي راه پيدا كرده، طبيعتا حضورش براي اعضاي آن خانواده‌ سنگين است. برخورد تماشاگر هم مانند حس دو بازيگري است كه مقابل او قرار دارند. اين كارگردان در پاسخ به پرسشي درباره نوع قرارداد اين نمايش عنوان كرد: با جشنواره تئاتر مقاومت قرارداد دارم، قرار بود مركز هنرهاي نمايشي حمايتي انجام دهد اما به حسين پارسايي گفتم مي‌خواهم بودجه نمايش توسط جشنواره مقاومت تامين شود. وي اضافه كرد: حاضرم نمايشم را مجاني اجرا كنم اما دوست ندارم به اين شكل كه انگار نيازمند سوبسيد دولتي هستيم كارمان را اجرا كنيم، چرا كه وظيفه دولت پرداخت سوبسيد به تئاتر است. نيما دهقان درباره حاشيه‌هايي كه در يكي از اجراهايش به دليل حضور تعدادي بچه گربه در سالن پيش آمده بود، توضيح داد: در مورد نظافت و احساس امنيت تماشاگران در تئاتر شهر نيازمند بازنگري هستيم. منظور از امنيت، امنيت جاني نيست، بلكه تميزي و زيبايي اين مجموعه است. اينها مسائلي طبيعي است كه ما به عنوان اشكال از آن ياد مي‌كنيم. او در پاسخ به پرسش ديگري درباره احتمال اجراي دوباره اين نمايش در تماشاخانه‌ي «ايرانشهر» توضيح داد: هر جايي كه شرايطش فراهم شود اجرا مي‌رويم. اما چنين چيزي در تئاتر ما مرسوم نيست. در تمام دنيا كارتان را معرفي مي‌كنيد و براي اجرايش برنامه ريزي مي‌شود اما در شرايط ما بحث يار و ياركشي و باند و باندبازي است. كارگردان‌ نمايش‌هاي «آنفلوآنزاي خوكي» و «كادانس» در اين باره تصريح كرد: تفكر باندبازي همچنان وجود دارد و بدبختانه در حوزه فرهنگ هم هست كه به شدت اثر گذار است. در اين ميان برخي از هنرمندان با سكوت مبارزه مي‌كنند. اين كارگردان تئاتر با اشاره به برخوردهاي مديران هنري ابراز عقيده كرد:برخي از مديران هيچ كاري انجام نمي‌دهند اما خوش برخورد هستند و برخي بر عكس. در حال حاضر در تئاتر ما شرايط بي‌سابقه‌اي به وجود آمده كه به سرعت اقساط قراردادمان را مي‌گيريم اما اوضاع اين همه بد به نظر مي‌رسد زيرا از آغاز برخورد خوبي از سوي مديران جديد صورت نگرفته است. نيما دهقان درباره باز توليد آثار موفق جنگي گفت: با تكرارش موافقم اما واقعيت اين است در كشورهاي پيشرفته كه سالن‌هاي متعدد دارند هميشه گروه‌ها اجراهايشان تازه و آماده است. اما تئاتر شهر ما فضاي محدودي دارد اينجا جاي باز توليد نيست بلكه مكاني است كه سوبسيد دولتي مي‌دهد و بايد نمايش‌هاي جديد در آن اجرا شود. به اعتقاد اين كارگردان تئاتر؛ مي‌توان نمايش‌هاي موفق را در سالن‌هاي ديگر تهران اجرا كرد. وي با اشاره به آسيب‌هاي آثار هنري مربوط به دفاع مقدس توضيح داد: بزرگترين اشتباه عده‌اي اين است كه فكر مي‌كنند براي ايجاد جذابيت در كارهاي دفاع مقدس بايد گافهاي آن را نشان بدهيم. بنابراين متاسفانه آثار ما يا بسيار سطحي و شعاري مي‌شود يا آنقدر تند هستند كه تماما مميزي مي‌شود. كارگردان برنامه تلويزيوني «مجله تئاتر»در پايان اين نشست با اشاره به برخي از حاشيه‌هايي كه در رسانه‌ها براي اين برنامه ايجاد شده است تصريح كرد: هيچ مهم نيست برخي از دوستان در سايت‌هايشان مطالبي را منتشرمي‌كنند و ناگهان پست و مقامي مي‌گيرند اما كينه‌اي كه با اين برنامه دارند كينه خوبي نيست، درست نيست حال كه برنامه‌اي ويژه تئاتر در رسانه ملي پخش مي‌شود عده‌اي براي پست و مقام چنين گزارش‌هاي منتشر كنند. آن هم به اين دليل كه آن برنامه نقد دوستانه‌اي دارد و هيچ موضعي ندارد. دهقان ابراز عقيده كرد: بخشي از بي مهري‌هايي كه به من شده شايد به دليل جايگاهي است كه در برنامه مجله تئاتر دارم.