کشف تولد 100ستاره در یک کهکشان

مهر: ستاره شناسان بین المللی با استفاده از تلسکوپهای اسپیتزر و هابل کشف کردند که یکی از دورترین کهکشانهای شناخته شده با ریتم به طور شگفت انگیز بالایی ستاره تولید می کند. این کهکشان که GN-108036 نام دارد درخشان ترین کهکشانی است که تا به این امروز در فاصله ای تا این حد دور شناسایی شده است. پیش از این GN-108036 با استفاده از تلسکوپهای زمینی کشف و حضورش در فاصله 12.9 میلیارد سال نوری تائید شده بود. اکنون این تیم ستاره شناسان بین المللی از اطلاعات جمع آوری شده توسط تلسکوپهای فضایی اسپیتزر و هابل برای اندازه گیری نرخ بالای تولید ستارگان در این کهکشان استفاده کردند. این اندازه گیریها نشان می دهد که تنها در مدت یکسال در حدود 100 ستاره در این کهکشان تولید می شود. برای درک بهتر این نرخ بالای تولید ستاره می توان گفت که راه شیری در حدود 5 برابر بزرگتر و 100 برابر حجیم تر از کهکشان GN-108036 است اما در هر سال 30 برابر کمتر از آن ستاره تولید می کند. در این خصوص مارک دیکنسون، از رصدخانه ملی نجوم نوری در توکسان آریزونا توضیح داد: "این کشف بسیار شگفت انگیز است چراکه مطالعات گذشته نتوانسته بودند این کهکشانهای نورانی را در تاریخ جهان شناسایی کنند. شاید تحقیقاتی از این قبیل برای یافتن کهکشانهایی چون GN-108036 بسیار کم باشند." این تیم بین المللی به سرپرستی "ماسامی اوچی" از دانشگاه توکیو برای اولین بار این کهکشان دور را پس از اسکن منطقه وسیعی از آسمان با تلسکوپ "سوبارو" در قله کوه "مائونا کئا" واقع در جزایر هاوایی شناسایی کرد. سپس رصدخانه "دبلیو. ام کک" در هاوایی با دقت بالایی توانست فاصله این کهکشان از زمین را تائید کند. "یوشیاکی اونو" از دانشگاه توکیو در این باره اظهار داشت: "ما نتایج خود را در مدت دو سال در سه موقعیت مختلف کنترل کردیم و هربار اندازه قبل را تائید کردیم." برپایه این اطلاعات، GN-108036 تنها 750 میلیون سال پس از بیگ بنگ و تشکیل جهان به دنیا آمده و بنابراین برای رسیدن نور این کهکشان به زمین 12.9 میلیارد سال زمان صرف شده است. درحقیقت، آنچه اکنون دیده می شود مربوط به یک گذشته بسیار دور است. ستاره شناسان برای تعیین فاصله یک جرم کیهانی از "انتقال سرخ" آن استفاده می کند. انتقال سرخ، نوعی جابجایی داپلراست که وقتی ستارگان و کهکشانها از ما دور می شوند و جهان را گسترش می دهند به سمت سرخی پرتوهایی که از سوی این اجرام آسمانی ساطع می شوند میل می کند. اجرام با انتقال سرخ بزرگتر، دورتر هستند و بنابراین در زمان عقب تری دیده می شوند. انتقال سرخ GN-108036 برابر با 7.2 است. تاکنون تنها تعداد کمی از کهکشانها با انتقال سرخ بالاتر از 7 شناسایی و تائید شده اند. رصدهای تلسکوپهای اسپیتزر و هابل برای اندازه گیریهای فعالیت شکل گیری ستاره ای بسیار اساسی هستند. ستاره شناسان این تیم بین المللی با دیدن یک انفجار بزرگ تشکیل ستاره ای در این کهکشان بسیار شگفت زده شدند چراکه این کهکشان بسیار کوچک است و در اعصار ابتدایی تاریخ جهان قرار دارد. این کهکشان مربوط به دورانهایی است که در آن کهکشانها در صد میلیون سالهای اولیه پس از بیگ بنگ در حال شکل گیری بودند و ابعاد بسیار کوچکی داشتند. در مدت این عصر، همانطور که جهان پس از انفجار آغازین، گسترده و سرد شد، اتمهای هیدروژن که به کیهان نفوذ می کنند یک مه ضخیم را به وجود آوردند که در نور ماوراء بنفش تیره بود. این دوره، پیش از اینکه ستارگان اولیه و کهکشانها تشکیل شوند و جهان را نورانی کنند، "قرون تاریک" نامیده می شوند. "قرون تاریک" زمانی به پایان رسید که نور کهکشانهای اولیه از این گاز تیره عبور کرد. کهکشانهایی مشابه GN-108036 می توانند نقش مهمی در این حادثه ایفا کنند. در این خصوص "بهرام مبشر"، ستاره شناس دانشگاه کالیفرنیا و از اعضای این تیم پژوهشی بین المللی توضیح داد: "نرخ بالای تشکیل ستاره در کهکشان GN-108036 نشان می دهد که جرم این کهکشان در حدود 750 میلیون سال بعد از بیگ بنگ به سرعت درحال ساخت است. زمانی که جهان تنها حدود 5 درصد از سن فعلی خود را داشت." این دانشمند ایرانی افزود: "بنابراین GN-108036 می تواند یک جد احتمالی کهکشانهای عظیم باشد و بعد به همان شکلی که امروز آن را می بینیم تکامل یافته است." به اعتقاد مبشر، GN-108036 می تواند یک مورد ویژه و بسیار نادر باشد.