مرگ تدریجی جنوب خراسان/ ۱۸۵۰ روستا متروکه شدند!/ با رفتن مرز نشینان شرق کشور نا‌امن می‌شود

سرویس اجتماعی فردا؛ محمود مقامی: خراسان جنوبی به عنوان سومین استان پهناور کشور این روزها با خشکسالی هجده ساله دست و پنجه نرم می‌کند.

این استان با جمعیتی بالغ بر 790 هزار نفر و همچنین 333 کیلومتر مرز مشترک با کشور افغانستان با مسئله مهاجرت مردم از روستاها و یا از شهرها به نقاط مختلف کشور مواجه است. کم آبی و خشک شدن قنوات اصلی‌ترین مسئله‌ایی است که سبب شده تا کشاورزی در روستاها نابود شود و دیگر زمینه زندگی در آنجا فراهم نباشد.

خالی از سکنه شدن 1850 روستای خراسان جنوبی

این روزها خبرهای ناگواری از خالی شدن روستاها از سکنه به گوش می‌رسد به‌طوری که استاندار سابق خراسان جنوبی در خردادماه امسال در شورای مدیریت بحران استان اظهار می کند که اکنون 1850 روستای استان به دلیل 17 سال خشکسالی، کمبود آب و نبود اشتغال خالی از سکنه شده است.

این موضوع در حالی است که بحران کم آبی در مناطق شرقی ایران از یک دهه قبل قابل پیش‌بینی بوده است به‌طوریکه برمبنای گزارش‌های دریافتی پروفسور گنجی پدر علم جغرافیای نوین که از نخبگان خراسان جنوبی است طی سال‌های قبل هشدارهای لازم را در خصوص مدیریت آب و بحران آب مسائلی را به مسئولین گوش زد کرده است .

مسئله حائز اهمیت این است که خالی شدن روستاها در حالی به صورت یک دومینوی بزرگ تبدیل شده است که با گذشت سه سال از عمر دولت یازدهم و سفرهای متعدد مسئولان ارشد کشور هنوز حرف از مطالعه و تحقیق در این حوزه می‌زنند و از اقدام و عمل خبری نیست.

آبرسانی سیار به 493 روستا

محمد زهرایی مسئول بسیج سازندگی خراسان جنوبی در جمع خبرنگاران گفته است: افزایش تعداد روستاهایی که به آن آبرسانی سیار می‌شود به 493 روستا رسیده که یک هشدار است و نشان از تأثیرات عمیق خشکسالی بر روستاها است.

وی از رسانه‌های می خواهد که نهضت مطالبه‌گری در زمینه آب‌رسانی به روستاها باید توسط رسانه‌ها و سایر مسئولین پیگیری شود چرا که اگر برای این مسئله فکر اساسی نکنیم در آینده نه چندان دور با روستاهای خالی از سکنه مواجه خواهیم شد و این مهاجرت مشکلات دیگری نیز خواهد داشت.

همچنین در این راستا بسکابادی مدیرعامل شرکت آب و فاضلاب روستایی خراسان جنوبی از تخصیص ۷۰ میلیارد تومان اعتبار برای آبرسانی به روستاهای استان خبر داده بود و تاکید کرده بود از محل این اعتبار تلاش می‌شود مشکل آب ۶۰ روستای استان حل شود.

تامین آب مهمترین اولویت خراسان جنوبی

بحران آب و همچنین تهدید مهاجرت مردم از روستاها به حاشیه شهرها سبب شد تا نمایندگان خراسان جنوبی در مجلس نیز در جریان سفر رئیس جمهور و هیأت دولت به بیرجند در دی ماه سال 93 مهمترین اولویت استان را تأمین آب برشمردند که متأسفانه در جریان این سفر هیچ مصوبه و سخنی در خصوص برنامه‌ دولت برای انتقال آب به خراسان جنوبی مطرح نشد.

حجت الاسلام عبادی نماینده مردم شهرستان‌های بیرجند، درمیان و خوسف در مجلس شورای اسلامی در گفتگو با خبرگزاری تسنیم با‌ بیان اینکه بنده از وزیر نیرو ناراضی بوده و رضایت نخواهم داشت، گفت: وزیر نیرو نباید در پروژه انتقال آب به خراسان جنوبی تعلل کند زیرا کم کاری‌های وزارت نیرو برای ما قابل پذیرش نیست.

در جریال سفر یک‌روزه جهانگیری معاون اول رئیس جمهور در شهریورماه سال گذشته به خراسان جنوبی مهمترین مسئله‌ای که از دولت توسط مسئولین مطالبه شد، تعیین تکلیف برنامه‌ انتقال آب به استان بود، چرا که طی سال‌های گذشته طرح‌های مختلفی از جمله انتقال آب از سد دوستی مشهد، عمان و خیلج فارس و همچنین دریای خزر گفته شد که تمام این برنامه‌ها فقط در مرحله حرف و نهایتا مطالعات بوده و هیچ اقدامی که برای مردم مایه امید باشد، صورت نگرفته است.

قنوات خراسان جنوبی نیز دچار کم آبی شدند

یکی از مهمترین مراکز تامین آب کشاورزی استان قنوات هستند که متاسفانه دچار بحران کم آبی مفرط شده‌اند و بنا بر گزارش‌های مسئولین تاکنون بیش از 600 قنات خراسان جنوبی خشک و سطح آبدهی سال قنوات نیز کاهش حدود 40 تا 50 درصدی داشته است.

حجت الاسلام رئیسی تولیت آستان قدس رضوی و نماینده مردم خراسان جنوبی در مجلس خبرگان رهبری در شورای اداری استان که در اردیبهشت‌ماه سال جاری در بیرجند برگزار شد، با تأکید بر اینکه اکنون زمان آزمون و خطا نیست و باید با عزم عملی و هضم و دور اندیشی کارها انجام شود، اظهارداشت: باید کارهای ماندگاری برای خراسان جنوبی انجام شود و راهی برای برون رفت از مشکلات و خشکسالی و بحران آب اندیشیده شود.

وی در ادامه افزود: درد نبود آب برای خراسان جنوبی کافی است و نباید درد دیگری به آن بیفزاییم.

نابودی برخی از ظرفیت های خاص کشاورزی خراسان جنوبی

در حال حاضر در خراسان جنوبی نزدیک به 500 روستا به صورت تانکر آبرسانی می‌شود که فقط طی سه‌ماهه گذشته بالغ بر دومیلیارد ریال اعتبار در این راستا هزینه شده است که اگر دولت برنامه‌ اساسی برای تأمین آب در استان پیاده نکند، شاهد نابودی بسیاری از ظرفیت‌های خاص کشاورزی از جمله زعفران، زرشک و عناب و بسیاری از منابع طبیعی خواهیم بود.

گزارش‌ها نشان می‌دهد که در اوایل انقلاب 3055 آبادی دارای جمعیت در استان وجود داشته است و در حال حاضر این تعداد به 1700 روستا کاهش یافته است. هم اکنون نیز 905 روستای بالای 20 خانوار وجود دارد که با مشکلات متعددی روبرو هستند.

مهمترین منبع درآمدی عشایر در حال از بین رفتن است

مسئله دیگر علاوه بر خالی شدن روستاها از سکنه تهدید کاهش جمعیت عشایری خراسان جنوبی است.‌ در حال حاضر بیش از 15 هزار و 600 نفر از جمعیت استان را عشایر تشکیل می‌دهند که طی این سال‌ها با فقر مراتع روبرو هستند و عموما دامپروری که اصلی‌ترین منبع درآمدی آنان می‌باشد در معرض نابودی قرار دارد.

دومینوی سخت مهاجرت اجباری از روستاها به دلیل خشکسالی به دغدغه اصلی پیرمرده و پیرزن‌ها و همچنین جوانانی تبدیل شده است که باید در غربت با مشکلات زندگی شهری و حاشیه نشینی آن دست و پنجه نرم کنند افرادی که سالیان سال در آن مناطق زندگی کرده اند و با اقلیم آن مناطق خو گرفته اند امروز باید از روی اجبار به شهرهای پرجمعیت مهاجرت کنند.

انتظار می‌رود دولتمردان علاوه بر اجرای طرح‌های لازم برای جلوگیری از خشکسالی کامل خراسان جنوبی به دنبال ایجاد مشاغل جدید یا به تعبیر امروز(آب مجازی) در بخش روستایی باشند. مطالعات نشان می‌دهد که اگر دولت مصمم به حمایت از روستاها باشد می‌تواند با ایجاد بسترهایی همچون خرید تضمینی صنایع دستی و دیگر مشاغل کوچک تولیدی اشتغال پایداری را در روستاها فراهم آورد.

مسئولان امر بهتر است طرح ها و نظراتشان را از روی کاغذ خارج کنند و به آنها جامه عمل بپوشانند چراکه اگر برای این معظل چاره ای اندیشیده نشود مرزهای ما با خالی شدن از سکنه به تهدید جدی برای کشور تبدیل خواهند شد .