تودهنی مشترک ایران و عراق به آمریکا

این سفر رسمی و توام با احترام را مقایسه کنید با سفر مخفیانه و در تاریکی ترامپ که ۲۶ فوریه (۱۲ بهمن) وارد عراق شد اما به جای اینکه به بغداد پایتخت برود، به پایگاه نظامی «عین الاسد» در شمال استان مرزی الانبار در غرب عراق رفت. هیچ مقام عراقی به استقبال او نرفت و با او دیدار نکرد. حتی مورد اعتراض هم واقع شد که چرا دزدکی وارد عراق شده است.

سفر آن قدر تلخ و تحقیر آمیز بود که ترامپ، چندین بار به تلخی از آن یاد کرد. او اخیراً گفت «هنگام فرود آمدن در عراق، تمام چراغ‌های هواپیما را پیش از فرود به دلایل امنیتی خاموش کردند. فکر کنید! ما هفت تریلیون دلار در خاورمیانه خرج کردیم و نمی‌توانیم با چراغ‌های روش واردش شویم! چقدر بد است».

ترامپ قبلاً هم گفته بود «خیلی غم‌انگیز است که هفت تریلیون دلار در خاورمیانه هزینه کنی، اما برای رفتن به آنجا ناچار باشی سفرت را تا این حد فوق‌العاده مخفیانه نگه داری و هواپیماها (ی اسکورت) و بزرگترین تجهیزات جهان دور و برت باشند و هر کاری بکنی تا سالم به مقصد برسی. در این سفر نگران ریاست جمهوری و ملانیا بودم.».

برآیند مقایسه این سفرها در بی‌اعتنایی عراق به فشارهای واشنگتن برای تحت تأثیر قرار دادن رابطه راهبردی تهران و بغداد و متوقف کردن پیوندهای دیرینه اقتصادی و تجاری دو کشور معنا می‌شود؛ از سوی دیگر نشان می‌دهد سودای آمریکا برای قفل کردن مناسبات سیاسی و اقتصادی ایران و عراق آن هم با وجود نزدیکی و درهم تنیدگی روابطی که در دوران چند ساله با کمک نیروهای مستشاری ایران با ارتش و نیروهای مردمی عراق در مبارزه با داعش شکل گرفت، راه به جایی نمی‌برد.

تقابل تصاویر دو سفر، در تاریخ منطقه نقش خواهد بست. تفاو ت آنها که ناامنی و ترور به منطقه آوردند و آنها که امنیت و اقتدار را برگرداندند.

سفر رئیس‌جمهور ایران به عراق که بعد از شش سال برای اولین بار صورت گرفت نوید این قصه را می‌دهد که دولت توجه به ظرفیتهای موجود در کشورهای همسایه را به عنوان جایگزین برجامی که بعد از مدت‌ها مذاکره دستارودآن تقریباً هیچ بود در دستور کار قرار داده است. پیشتر هر باری که منتقدان اعلام می‌کردند که غربی‌ها قابل اعتماد نیستند و بایستی دولت دیپلمات رویکرد خود مبنی بر برجامیزه کردن سیاست خارجی و سیاست کلی خود را تغییر دهند، دولتمردان بیان می‌کردند که راهکار و برنامه منتقدان چیست، در حالی که توجه به بازارهای منطقه‌ای و همسایگان و غیرغربی‌ها راهکار و برنامه جایگزنی بوده که همواره طی این سالها منتقدان به دولت نشان می‌دادند و حالا دولت هر چند دیر آن را دریافته است.

امیدواری در سفر رئیس‌جمهور به عراق همراه با فضای سراسر فشار، بی‌اعتمادی و واهمه از خدعه طرف مقابل در برجام تفاوتش از زمین تا آسمان است. حصول نتیجه فوری و سهل‌الوصول بودن آن در این نوع تعامل بین‌المللی به جای مذاکرات پیچیده و روابط هزارتوی مبهم و بی‌ثمر غربی یکی دیگر از تفاوت‌های مهم این دو روابط دیپلماتیک است. چندین ماه است که ایران سرگرم مذاکره با طرف اروپایی است که به اصطلاح روی خوش به ایران نشان می‌دهد اما نتیجه یک کانال ناقص مالی است که حتی عباس عراقچی مذاکره‌کننده ارشد وزارت امور خارجه می‌گوید که نمی‌دانند چیست وچطور کار می‌کند.

تامل برانگیزتر اینکه قرار بود این کانال که در ابتدا به عنوان spv معرفی شد و حالا بطور ناقص به نام «اینستکس» از سوی سه کشور اروپایی رونمایی شده است هنوز کار نمی‌کند و سؤال اینجاست که تعهدات برجامی اروپا از داخل این کانال و دالان تنگ و تاریک قابل عبور است؟ لااقل تجربه مردم ایران درباره انتظارات و وعده‌های غربی‌ها در این چند سال که بطور ملموس و با پوست و استخوان آنرا حس کرده‌اند نشان می‌دهد که چندان نمی‌شود به این موضوع تکیه کرد. در حالی که این رویکرد جدید دولت اگر ادامه پیدا کند و تداوم یابد قطعاً در کوتاه مدت مردم ایران ثمرات آنرا به وضوح خواهند چشید. آنچه در این راستا مهم و اثربخش است پیگیری مداوم این موضوع و ایجاد یک روابط مستمر تجاری و ارتقای آن در بلندمدت است.

از سوی دیگر روابط تجاری دیپلماتیک منطقه‌ای یک حسن کلی بین‌المللی هم دارد و درواقع وام بلاعوضی هم به برجام می‌دهد. با این فعالیت ایران و تامین اقتصادی کشورمان کشورهای غربی به این نتیجه می‌رسند که ایران تمامی تخم مرغ‌هایش را در سبد برجام نچیده است و مهم‌ترین پیام این روابط دیپلماتیک این است که ایران وابسته به غرب نیست و می‌تواند در بازارهای بین‌المللی نیازهای خود را تامین کند.

از سوی دیگر سال‌های طولانی ادعای لیبرال‌ها در ایران این بوده که اقتصاد در حال یارانه دادن به سیاست خارجی است. منظورشان هم این بوده که به دلیل رفتار ایدئولوژیک ایران در سیاست خارجی بویژه برنامه منطقه‌ای، ایران در حال متحمل شدن هزینه‌هایی است که بر دوش اقتصاد کشور سنگینی می‌کند. راه‌حل این گروه همواره این بوده که باید دست و پای ایران را در منطقه جمع کرد و هزینه‌های ادعایی را صرف جلب توجه آمریکایی‌ها و اروپایی‌ها نمود. اما تحولات پس از خروج آمریکا از برجام به خوبی نشان داد که این دگم لیبرالی هم مانند بسیاری ادعاهای دیگر آنها نه تنها پایه و اساسی نداشته بلکه اساساً ضد پیشرفت و توسعه اقتصادی ایران عمل کرده است.

اکنون آمریکا از برجام خارج شده و تحریم‌ها را بازگردانده، اروپا هم همگام با آمریکا در حال افزایش فشار بر ایران از مسیرهایی دیگر است؛ لیکن در این شرایط دشوار آنکه به داد اقتصاد کشور رسیده اتفاقاً محصول استراتژی مقاومتی است که ایران در منطقه تعقیب کرده است.

سفر جهانگیری به سوریه و روحانی به عراق، در حالی که اروپا و آمریکا درها را بسته‌اند، نشان می‌دهد اتفاقاً این مقاومت است که در حال یارانه دادن به اقتصاد ملی است و سیاست خارجی لیبرالی نه در حوزه روابط خارجی و نه اقتصاد، گرهی از کار کشور نگشوده است.

رئیس‌جمهور کشورمان در جریان سفر سه روزه خود به عراق شامگاه دوشنبه در دیدار «محمد الحلبوسی» رئیس‌و جمعی از نمایندگان مجلس عراق، بااشاره به روابط حسنه و رو به گسترش ایران و عراق در زمینه‌های گوناگون، اظهار داشت: پارلمان‌های ایران و عراق، نقش بسیار حائز اهمیتی در توسعه همه‌جانبه روابط دو ملت و دو کشور دارند و بزرگترین حامی روابط دولت‌ها هستند.

رئیس‌جمهور بااشاره به تصمیم دو دولت برای ارایه تسهیلات در راستای ارتباط بیش از پیش تجار و فعالان اقتصادی ایران و عراق، گفت: باید برای گسترش همکاری‌های بانکی دو کشور تلاش کنیم. ایجاد بازارچه‌های مرزی در مرزهای مشترک دو کشور می‌تواند موجب تقویت روابط و همکاری‌های ایران و عراق شود.

محمد الحلبوسی رئیس‌مجلس عراق نیز در این دیدار سفر رئیس‌جمهور اسلامی ایران به عراق را بسیار مهم و نقطه عطفی در روابط رو به توسعه دو کشور دانست و اظهار امیدواری کرد با تلاش مسئولان شاهد عرصه جدیدی در روابط و همکاری‌های ایران و عراق بویژه در زمینه اقتصادی و تجاری باشیم.

روحانی همچنین در دیدار با نمایندگان احزاب و گروه‌های سیاسی عراق با اشاره به اینکه بسیار خوشحالیم که دو دولت و دو ملت ایران و عراق در مقاطع حساس در کنار یکدیگر بوده‌اند، گفت: در شرایطی که آمریکا با تحریم‌های ظالمانه به دنبال اعمال فشار و فاصله انداختن میان کشورهای دوست مانند ایران و عراق است، باید در کنار یکدیگر در برابر زیاده‌خواهی آنان ایستادگی کنیم.

رئیس‌جمهور با بیان اینکه ملت و ارتش عراق به خوبی در برابر تروریست‌ها ایستادگی کردند، خاطر نشان کرد: در روزهایی که برخی از کشورها لبخند بر لب داشته و تصور می‌کردند که مردم عراق از تروریست‌های داعش شکست می‌خورند، ملت ایران در کنار مردم عراق بود و توانستیم، با هم بزرگترین شکست را به تروریست‌ها وارد کنیم.

روحانی با بیان اینکه می‌دانیم ریشه مشکلات در منطقه صهیونیسم و آنهایی هستند که می‌خواهند بر ثروت کشورهای منطقه مسلط شوند، گفت: قدرت‌های بزرگ به دنبال منافع خود و اختلاف‌افکنی و مخالفت با رابطه و توسعه کشورها هستند.

در این دیدار نمایندگان احزاب و گروههای سیاسی عراق ضمن مردود دانستن تحریم‌های ظالمانه و غیرقانونی علیه ایران همبستگی خود را با ملت ایران در مقابله با تحریم‌ها اعلام کردند.

روحانی در همایش مشترک تجاری ایران و عراق که در کاخ نخست‌وزیری عراق برگزار شد، با بیان اینکه گسترش روابط میان تجار و فعالان اقتصادی به نفع دو ملت است، گفت: فعالان تجاری و اقتصادی ایران، حتی در روزهای ناامنی و خطر هم در کنار ملت عراق قرار داشتند و در آن شرایط فعالیت‌های اقتصادی خود را قطع نکرده و به آن ادامه دادند.

رئیس‌جمهور با اشاره به اینکه در این مذاکرات درخصوص تعرفه ترجیحی توافق شد، افزود: در زمینه استاندارد کالاها مقرر شد شرکت‌های مورد توافق دو کشور مبنای کار باشند. آمادگی داریم که تجار ایرانی در عراق فعال شده و کالاهای مورد نیاز را تأمین کنند تا بتوانیم به تراز قابل قبولی در تجارت دو کشور دست پیدا کنیم.

دکتر روحانی توافق دو کشور در زمینه تسهیل در شرایط تردد تجار و بازرگانان و مردم دو کشور را مورداشاره قرار داد و گفت: مقرر شد ویزا همچنان میان دو کشور باقی بماند، اما پول ویزا حذف شده و به صورت مجانی ارایه شود که بر این اساس ابتدا جمهوری اسلامی ایران این تصمیم را اعلام کرده و متعاقب آن عراق اعلام خواهد کرد که این امر ضمن تسهیل رفت و آمد مردم دو کشور در زمینه گردشگری و تجارت نیز مؤثر است.

روحانی با تأکید بر اینکه جمهوری اسلامی ایران مصمم به توسعه روابط تجاری و اقتصادی با عراق و افزایش حجم مبادلات از ۱۲ میلیارد دلار به ۲۰ میلیارد دلار است، گفت: تسهیل روابط بانکی و اجرای توافقات در این راستا می‌تواند یک فرصت تاریخی بزرگ برای دو دولت، دو ملت و فعالان اقتصادی بوجود آورد.

حجت‌الاسلام روحانی روز سه شنبه در جمع نخبگان عراق در بغداد، با برشمردن اهداف قدرت‌های سلطه‌گر از کشاندن تروریست‌ها و داعش به منطقه، گفت: ایجاد شکاف و تفرقه میان کشورها و ملت‌های منطقه، ایجاد اختلافات عمیق میان قبایل و مذاهب، توجیه حضور نامشروع خود در منطقه، انهدام عراق و سوریه و برخی کشورهای منطقه و در نهایت معرفی خودشان به عنوان منجی و در نهایت ارائه چهره‌ای خشن از اسلام، از جمله اهداف قدرت‌های سلطه‌گر بود.

رئیس‌جمهور تصریح کرد: ما همچنین اجازه ندادیم قدرت‌های سلطه‌گر بتوانند خود را منجی منطقه معرفی کنند و اکنون همگان می‌دانند در نابودی تروریست‌ها در منطقه، این قدرت‌های غربی هیچ نقشی نداشتند و تنها با هواپیماها و بالگردهای خودشان عملیات نمایشی انجام دادند و قدرتی که توانست تروریست‌ها را از بین ببرد، ملت، ارتش، مجاهدان عراقی و فتوای مرجعیت بود.

روحانی همچنین روز سه‌شنبه در دیدار با حیدر العبادی نخست‌وزیر سابق عراق، با ابراز خرسندی از نشاط و فعالیت مسئولان عراقی، در روند توسعه این کشور و توسعه روابط و همکاری‌ها با جمهوری اسلامی ایران، گفت: امروز باید با گسترش ارتباطات میان فعالان سیاسی و احزاب و روابط علمی میان دانشگاه‌های دو کشور و توسعه روابط دو ملت در جهت گسترش بیش از پیش همکاری‌های تهران - بغداد در بخش‌های مختلف از جمله تجاری، اقتصادی و آموزش‌های عالی مشترک تلاش کنیم.

روحانی در دیدار «نوری المالکی» نخست‌وزیر اسبق عراق و رئیس‌ائتلاف دولت قانون و دبیرکل حزب اسلامی دعوت عراق، با بیان اینکه همواره روابط خوبی میان ایران و عراق بوده است، گفت: افراد برجسته و سیاسیون عراق در هر مسئولیتی نقش مهمی در توسعه، امنیت و ثبات این کشور و روابط دوجانبه تهران- بغداد ایفا می‌کنند.

رئیس‌جمهور در دیدار با سید عمار حکیم، رئیس‌جریان حکمت وطنی عراق نیز با با بیان اینکه قدرت‌های بزرگ بویژه آمریکا همواره به دنبال توطئه و برنامه‌ریزی علیه ملت‌های منطقه هستند، تصریح کرد: باید تلاش کنیم تا به وظایف خود در برابر ملت‌های دو کشور به خوبی عمل کنیم.

سید عمار حکیم نیز در این دیدار ضمن ارایه گزارشی از اوضاع اجتماعی، سیاسی و فضای عمومی در عراق، گفت: امروز عراق توانسته است از چالش‌های بزرگ عبور کند و در مسیر بازسازی و توسعه قرار بگیرد و مطمئناً توسعه بیش از پیش روابط و همکاری‌ها با ایران می‌تواند در تسریع این روند، مؤثر باشد.

رئیس‌جریان حکمت وطنی عراق بااشاره به ضرورت تلاش در راستای حفظ وحدت و انسجام گروه‌های مختلف در عراق، گفت: وظیفه خود می‌دانیم تا در برابر فضاسازی‌ها، زیاده‌خواهی‌ها و تبلیغات گسترده مستکبران و قدرت‌های بزرگ علیه جمهوری اسلامی ایران ایستادگی کنیم.

از سوی دیگر «رضا رحمانی» وزیر صنعت، معدن و تجارت که با هدف رایزنی با مقامات عراقی و توسعه مناسبات تجاری و اقتصادی همزمان با دکتر حسن روحانی رئیس‌جمهوری اسلامی ایران به عراق سفر کرده است، با وزرای تجارت و صنعت عراق رایزنی و گفت‌وگو کرد.

این مذاکرات در ادامه تلاش‌ها برای توسعه همکاری‌های صنعتی، تجاری و اقتصادی با کشورهای همسایه و تکمیل مذاکرات و امضای تفاهم نامه گسترش همکاری‌ها و در حاشیه نشست مشترک هیئت‌های عالی رتبه ایران و عراق در کاخ نخست‌وزیری این کشور صورت گرفت.

ادامه این مذاکرات روز دوشنبه منجر به ۲۲ توافق مهم در زمینه‌های گوناگون تجاری و صنعتی منجر شد که می‌تواند علاوه‌بر توسعه بیش از پیش روابط و همکاری‌های تهران - بغداد در این بخش، گامی مهم و تاثیرگذار در روند افزایش تعاملات فی مابین، توسعه تجارت میان ایران و عراق و افزایش‌اشتغالزایی برای جوانان در حوزه‌های مختلف مرتبط با این توافقات قلمداد کند.

وزیر صنعت، معدن و تجارت ایران در حاشیه مذاکرات هیئت‌های دو کشور به همراه وزیر تجارت عراق از هدف گذاری افزایش میزان تبادل تجاری دو کشور تا مبلغ ۲۰ میلیارد دلار خبر داد.

گفتنی است آمریکا به شدت از سفر آقای روحانی به عراق و گرمی روابط دو کشور عصبانی است و مقامات این کشور در اظهارنظرهای خود می‌کوشند به روابط تهران-بغداد تاثیر منفی بگذارند. اظهارات اخیر برایان هوک رئیس گروه اقدام ایران در دولت ترامپ که با بغض و خشم خاصی از روابط ایران و عراق یاد کرده، یکی از این موارد است.