سودای بازگشت به عثمانی در سر اردوغان؟/ چرا ترکیه به کمک ونزوئلا شتافته است؟

پایگاه خبری تحلیلی فردا:

رفاقتی صمیمی بین رئیس‌جمهور ترکیه رجب طیب اردوغان و همتای ونزوئلایی‌اش نیکولاس مادورو در حال شکوفا شدن است.

با اینکه آنکارا و کاراکاس ۱۰ هزار کیلومتر با هم فاصله دارند، اما دو کشور در حال توسعه‌ی روزافزون پیوند‌ها و روابطشان هستند. بعد از چندین دیدار و بازدید دوطرفه مقامات دو کشور، روابط تجاری بین آن‌ها اوج گرفته است؛ اردوغان و مادورو که در نارضایتی‌شان از غرب با هم مشترک و متحد هستند به نظر می‌رسد که خیلی خوب با هم جفت‌وجور شده‌اند.

با این حال دوستی آن‌ها مایه‌ی تعجب است. ونزوئلای تحت حکومت مادورو از نظر بین‌المللی منزوی شده است، کشوری که از نظر منابع بسیار غنی است، اما با این وجود فقیر و محروم است و بر اثر ابرتورم و قحطی رو به ویرانی گذاشته است. کانادا، ایالات متحده و اتحادیه‌ی اروپا دولت مادورو را به خاطر نقض حقوق بشر و شیوه‌های اقتدارگرایانه مورد تحریم قرار داده‌اند. بسیاری از همسایه‌های ونزوئلا در آمریکای لاتین نیز از مادورو اجتناب می‌کنند.

اورن ویلتس کارشناس مسائل ترکیه و آمریکای لاتین در دانشگاه ایالتی داکوتای جنوبی می‌گوید: «مردم به ونزوئلایی‌هایی که از این کشور فرار می‌کنند کمک می‌کنند، اما دولت‌های آمریکای لاتین مایل نیستند شانه به شانه‌ی مادورو بایستند، زیرا او سمی است. او مردم کشور خودش را غارت می‌کند.»

ترکیه با این وجود مرد قوی ونزوئلا را در آغوش گرفته است. مادورو در مدت دو سال ۴ بار به ترکیه سفر کرده و معاهدات تجاری و توافق‌های همکاری زیادی را با آنکارا امضا کرده است. همچنین در مراسم معارفه‌ی اردوغان شرکت کرده و در برنامه‌های تلویزیونی مورد علاقه‌ی او حاضر شده است.

در سپتامبر انتشار ویدئویی که در آن مادورو و همسرش در یک رستوران مجلل از استیکی که سرآشپز مشهور ترکی نصرت غوکشی آن را تهیه کرده بود لذت می‌بردند، در ونزوئلا خشم زیادی را برانگیخت، زیرا سوء تغذیه در این کشور بسیار گسترده شده است.

شکست سیاست‌های اقتصادی دولت مادورو و سقوط قیمت نفت کشور ونزوئلا را وارد بحران اقتصادی شدیدی کرده است. نرخ تورم سالانه از یک میلیون درصد عبور کرده است و در نتیجه‌ی آن فقر و کمبود شدید مواد غذایی رو به فزونی گذاشته است. بر اساس گزارش‌ها سال گذشته ونزوئلایی‌ها به طور متوسط ۱۱ کیلوگرم وزن خود را از دست داده‌اند.

اردوغان در بازدیدش از کاراکاس در ابتدای دسامبر تحریم‌های غربی را مسئول دانست. (ترکیه هم امسال هدف تحریم‌های آمریکا قرار گرفت و بعد این تحریم‌ها برداشته شد، اما همین مقدار کافی بود که ارزش شکننده‌ی پول ملی این کشور کاهشی شدید پیدا کند.)

اردوغان گفت: «مشکلات سیاسی با تنبیه کردن کل یک ملت حل نمی‌شوند.» او در ادامه افزود «مادورو با حملات خرابکارانه از سوی برخی کشور‌های مشخص و کارشکنی از سوی قاتلان اقتصادی روبرو است.»

اردوغان در کاراکاس متعهد شد که روابط دیپلماتیک و پیوند‌های اقتصادی بین دو کشور را تقویت کند. مادورو در یک انجمن اقتصادی گفت که شرکت‌های ترکی قصد دارند مبلغ ۴.۵ میلیارد یورو در ونزوئلا سرمایه‌گذاری کنند. دو کشور توافقات همکاری در بخش‌های گوناگون از جمله معدن، دفاع و گردشگری امضا کرده‌اند.

در ضمن ترکیه کمک‌های غذایی به ونزوئلا می‌فرستد، سازمان توسعه ترکیه (TİKA) تجهیزات پزشکی، حمایت‌های زیرساختی و ... به ونزوئلا ارائه می‌دهد. در حالی که شرکت‌های هواپیمایی غربی عمدتاً پرواز به ونزوئلا را متوقف کرده‌اند، ترکیش ایرلاین هنوز چندین پرواز در هفته به کاراکاس در برنامه‌ی خود دارد.وزارت امور خارجه‌ی ترکیه می‌گوید ترکیه از روی مسائل انسان دوستانه و تمایل به روابط دوستانه این کار‌ها را می‌کند.وزارت امور خارجه در ایمیلی می‌گوید «ادامه‌ی ثبات، شکوفایی، صلح و امنیت در ونزوئلا همان‌طور که برای صلح و ثبات منطقه‌ای حیاتی است برای صلح و ثبات جهانی هم مهم است. ما همچنین نگران دشواری شرایط زندگی مردم ونزوئلا هستیم. برای کمک به بهبود اوضاع ما مشتاقیم که کالا‌های اساسی و غذا را با استفاده از ابزار‌ها و ظرفیت‌هایی که در اختیار داریم برای مردم ونزوئلا فراهم کنیم.»

منافع دوطرفه

برای ونزوئلا منافع روابط نزدیک‌تر با ترکیه واضح است (کم شدن انزوای بین‌المللی و ایجاد فرصت اقتصادی)، اما آنکارا هم از این رابطه سود می‌برد البته به طریقی ظریف‌تر.با عقب‌نشینی‌های واشنگتن از صحنه‌ی جهانی، آنکارا حس می‌کند فرصتی یافته که تأثیر و نفوذش را افزایش دهد و ترکیه را به عظمت سابق خود (دوران عثمانی) برگرداند.ترکیه همین حالا هم از طریق سرمایه‌گذاری و کمک روابط نزدیکی با کشور‌های حوزه‌ی بالکان، خاورمیانه و آفریقا ایجاد کرده و شبکه‌ی متحدان غیر ناتویی خود را گسترده کرده است. ونزوئلا نقش جای پای ترکیه در آمریکای لاتین را بازی می‌کند.

علاوه بر این کمک کردن به کشور‌هایی که از نظر اقتصادی ضعیف‌تر هستند بر روی رأی‌دهندگان در داخل کشور هم تأثیر مثبت می‌گذارد. اسلی آیدین‌تاش‌باش کارشناس روابط خارجه در پارلمان اروپا می‌گوید: «این کمک‌ها دارای یک اثر روانی بوده است و این مفهوم را تبلیغ می‌کند که ترکیه یک قدرت جهانی در حال ظهور است.»و تملق‌های ونزوئلایی‌ها هم بی‌تأثیر نبوده است. مادورو از اردوغان بار‌ها تمجید کرده و او را به عنوان «رهبر جهان جدید چند قطبی» ستوده است. در کاراکاس مادورو به اردوغان نمونه‌ی مشابه اصلی از شمشیر سیمون بولیوار قهرمان استقلال ونزوئلا هدیه داد.مادورو و اردوغان علاوه بر این‌ها تجربیات و ادبیات مشترکی هم دارند: هر دو رهبر احساس بی‌احترامی و حتی تهدید از جانب غرب می‌کنند و تلاش اخیر برای ترور مادورو احتمالاً اردوغان را به یاد کودتای نافرجام سال ۲۰۱۶ علیه خودش می‌اندازد.

رهاورد‌های طلایی

ترکیه ضمناً فرصت‌هایی به معنای واقعی کلمه طلایی در ونزوئلا می‌بیند. ونزوئلا بر روی مخازن عظیم طلا خوابیده است. به خاطر ترس از تحریم‌ها، ونزوئلا به جای اینکه طلاهایش را در سوئیس تصفیه و خالص‌سازی کند شروع به پالایش آن‌ها در ترکیه کرده است و آنکارا به بزرگ‌ترین وارد‌کننده‌ی طلای غیرمالی از ونزوئلا تبدیل کرده است.آمار‌های رسمی دولت ترکیه نشان می‌دهد که ونزوئلا فقط در نه ماه ابتدایی سال گذشته ۹۰۰ میلیون دلار طلا به ترکیه صادر کرده است. این مقدار نشان‌دهنده‌ی افزایشی شدید در تبادلات بین دو کشور است، زیرا در سال ۲۰۱۶ مجموع حجم تبادلات بین دو کشور ۸۴ میلیون دلار بود.ایالات متحده که تحریم‌هایی را بر بخش طلای ونزوئلا وضع کرد بیم آن دارد که واردات ترکیه تحریم‌های بین‌المللی را تضعیف کند. مارشال بیلینگسلی دستیار وزیر خزانه‌داری آمریکا در امور حمایت مالی از تروریسم می‌گوید: «این قضیه به شدت موجب نگرانی ما است.»دولت ونزوئلا اعلام کرده که ترکیه طلا‌ها را بعد از تصفیه برخواهد گرداند، اما سازمان آمار ترکیه هیچ صادرات طلایی را از ترکیه به ونزوئلا در سال جاری نشان نمی‌دهد.

به همین خاطر برخی گمانه‌زنی می‌کنند که طلای ونزوئلا در ترکیه نگهداری می‌شود یا به فروش می‌رسد. بیلینگسلی در مورد فروش احتمالی طلا از ترکیه به ایران اظهار نگرانی کرده است. ترکیه به عنوان واردکننده‌ی طلای ونزوئلا همچنین به بخشی از زنجیره‌ی مناقشه برانگیز عرضه‌ی طلا تبدیل شده که شامل تخریب‌های محیط‌زیستی، کار اجباری و کشتار وسیع در ونزوئلا می‌شود.برام ایبوس مشاور آمریکای لاتین گروه بحران بین‌المللی که در زمینه‌ی معادن ونزوئلا تحقیق کرده می‌گوید تقریباً همه‌ی معادن طلای ونزوئلا توسط گروه‌های مسلح، شبه نظامیان و گروه‌های مجرمان کنترل و اداره می‌شوند که در اغلب موارد با نیرو‌های دولتی ونزوئلا دستشان در یک کاسه است. او اضافه می‌کند مردم بومی‌ای که در نواحی معدنی زندگی می‌کنند مرتباً مجبور می‌شوند در اقتصاد معدن کاوی کار کنند.

ایبوس می‌گوید: «کوچاندن‌های خشنی مشاهده می‌شود، زیرا بازیگران مختلفی سعی می‌کنند معادن را کنترل کنند. در کل مناطق معدنی قتل‌عام‌های مکرری رخ می‌دهد.»او می‌گوید پول ناشی از صادرات طلا «آخرش فقط در جیب دولت می‌رود.» کمک‌های بشردوستانه‌ی هم محل مناقشه است: گروه‌های حقوق بشری و منتقدان دولت می‌گویند رژیم مادورو از بسته‌های جیره‌ی غذایی به عنوان ابزار کنترل استفاده می‌کند.ایبوس می‌گوید: «رژیم مادورو از جیره‌های غذایی به عنوان سازوکاری برای کنترل استفاده می‌کند. به این ترتیب که می‌گویند اگر به ما رأی دهید بهتان جیره‌ی غذایی می‌دهیم وگرنه آن را به شما نمی‌دهیم.»

بر اساس گزارش رسانه‌های ونزوئلا حجم قابل توجهی از مواد غذایی درون بسته‌های جیره‌ی غذایی یعنی حدود ۶۹ درصد توسط ترکیه فراهم شده است. ایبوس اضافه می‌کند که تجهیزات پزشکی اهدا شده هم عمدتاً سر از بازار سیاه در می‌آورند.وزارت امور خارجه ترکیه به سؤالات مربوط به مسائل حقوق بشری ونزوئلا، سوء مدیریت اقتصادی دولت مادورو و تجارت طلا پاسخی نمی‌دهد.

وزارت می‌گوید «باید این نکته مورد تأکید واقع شود که همه‌ی تبادلات تجاری میان ترکیه و ونزوئلا شفاف و طبق موازین قانونی داخلی و بین‌المللی انجام شده است.»وزارت امور خارجه با تأکید بر احترام ترکیه به حق حاکمیت ونزوئلا اضافه می‌کند که ترکیه روابطش با ونزوئلا را به عنوان دولتی قانونی مانند دیگر کشور‌ها حفظ می‌کند.بسیاری از کشور‌های غربی با این حال مادورو را به عنوان رهبری قانونی قبول ندارند. اتحادیه‌ی اروپا انتخابات امسال ونزوئلا را به خاطر در نظر نگرفتن «پلورالیسم سیاسی، دموکراسی، شفافیت و حاکمیت قانون» مورد انتقاد قرار داد.اردوغان از دیگر سو جزو اولین رهبرانی بود که پیروزی مادورو را به وی تبریک گفت.

منبع