گفتند پرتاب نشدن ماهواره‌ها به شما ربطی ندارد!

مهرماه گذشته بود که رهبر معظم انقلاب در دیدار نخبگان علمی جوان به گزارش‌هایی اشاره کردند که حاکی از توقف در طرح‌های کلان مهم مثل هوا فضا و ماهواره است و اظهار داشتند: «این من را نگران می‌کند.» در ادامه هم خطاب به مسئولان گفتند: «من از مسئولان امر به طور جدّی درخواست می‌کنم به این مسائل بپردازند.» نکته مهم دیگر در صحبت‌های رهبر انقلاب به دلسردی جوانان و دانشجویان مربوط می‌شد که در اینباره نیز تصریح کردند: «اینها، هم خسارت علمی است برای ما، هم دانشمند جوانی که در بخش مثلاً هسته‌ای یا در بخش هوافضا یا در بخش نانو یا زیست‌فناوری با امیدواری مشغول فعّالیت است، وقتی‌که این بخش مورد بی‌اعتنایی قرار می‌گیرد و نیمه تعطیل می‌شود، مأیوس می‌شود. من قبلاً هم عرض کرده‌ام که یأس و نومیدی جوانان ما خیلی خطر بزرگی است.»

اکنون در حالی وارد سال ۹۶ شدیم و دولت ماه‌های پایانی فعالیت خود را سپری می‌کند که علاوه بر منطبق بودن واقعیت‌های موجود با بی‌توجهی نسبت به فعالیت‌های هوا فضایی طی چند سال اخیر، نه تن‌ها صفر شدن بودجه پروژه اعزام انسان به فضا، بازنگشتن و تصفیه ۲۰ نفر از بورسیه‌های پژوهشگاه فضایی به کشور چین، از دست دادن نقاط مداری ایران در فضا، اختصاص ندادن بودجه مناسب و واگذار نکردن پروژه بزرگ و سیستمی بی‌پاسخ مانده است، بلکه دلایل بر زمین ماندن و پرتاب نشدن ماهواره‌های تحقیقاتی که مراحل تکمیل خود را پشت سر گذاشته‌اند نیز کم‌کم رونمایی می‌شود. محمد‌مهدی نژاد نوری، استاد دانشگاه و معاون پژوهشی سابق وزارت علوم چند شب پیش در یکی از برنامه‌های تلویزیونی اظهار داشت: «مسئولان می‌گفتند در سال ۹۵ سه پرتاب فضایی داریم، اما یک پرتاب هم نداشتیم که این موضوع باعث دلسردی دانشجویان می‌شود.»

علاوه بر گفته‌های وی، نگاهی به وضعیت این بخش در سال ۹۵ نشان می‌دهد که هیچ یک از وعده‌های مسئولان عملیاتی نشد، چنانچه پرتاب ماهواره سنجشی «شریف ست» از جمله وعده‌هایی بوده که همواره از سوی مسئولان مطرح شده است. ماهواره‌ای که ساخت آن با تمام زحمات و مشکلاتش پنج سال به طول انجامید و در تمام این پنج سال «شریف‌ست» صدایش کردند، آذر ماه ۹۲ بود که دانشگاه شریف با افتخار از رسانه‌ها دعوت کرد تا برای تحویل شریف‌ست به سازمان فضایی به این دانشگاه بروند، اما مراسم رونمایی بدون اعلام دلیل لغو شد و از آن به بعد تن‌ها شاهد وعده و وعید برای پرتاب ماهواره دانشگاه شریف بودیم، چنانچه پرتاب شریف‌ست به ۲۲ بهمن سال ۹۳ موکول شد، بعد از آن به دهه فجر سال ۹۴ و در نهایت پایان سال ۹۵ آخرین وعده مطرح شده بود. وعده و وعید‌هایی که از سال ۹۱ شروع شد، اما در سال ۹۵ هم جامعه علمی کشور شاهد تحقق این وعده‌ها برای پرتاب شریف‌ست نبودند. جالب است که ۱۶ آذر ۹۴ وقتی رئیس‌جمهور برای گرامیداشت روز دانشجو به دانشگاه شریف رفت، یکی از دانشجویان این دانشگاه یک جاکلیدی با نماد شریف‌ست به روحانی هدیه داد و گفت: ماهواره شریف که به جایی نرسید، جاکلیدی اش را با خود حمل می‌کنیم که به یادشان بمانیم. دو ماه بعد همزمان با گرامیداشت روز فضایی، رئیس‌جمهور از یک ماهواره رونمایی کرد به نام ماهواره دوستی که گفتند همان شریف‌ست است، ولی نامش را تغییر داده‌اند که البته صحت این موضوع مورد تردید واقع شد. در ادامه برخی می‌گفتند دولت یازدهم می‌خواهد شریف‌ست را دیرتر پرتاب کند که افتخار پرتاب آن به نام این دولت باشد، بعضی دیگر می‌گفتند دولت یازدهم اصلاً بنایی برای پرتاب ماهواره‌های دانشجویی ندارد، چون در این دولت اعتقادی بر پیشرفت فضایی نیست.

اخیراً رضا روستا آزاد، رئیس سابق دانشگاه صنعتی شریف گفته است: «ماهواره شریف‌سَت روی سکو هم رفت، اما با تهدید امریکا پرتاب نشد!» وی در ادامه گفته است: «باید از اشک و گریه دانشجویان و اساتید در زمانی که جلوی پرتاب این ماهواره را گرفتند، گزارش تهیه می‌کردید؛ از دولت پیگیری کردیم که چرا اجازه پرتاب ندادید، گفتند به شما ربطی ندارد...» حاصل زحمات بیش از ۱۰۰ نفر از نخبگان کشورمان در حالی همچنان گوشه‌ای از سازمان فضایی خاک می‌خورد که مسئولان وزارت ارتباطات و سازمان فضایی کشور در آغاز به کار دولت یازدهم، بار‌ها براین موضوع تأکید داشتند که نباید در مقوله فناوری‌های فضایی، فقط روی پرتاب ماهواره تمرکز کرد. بر همین اساس می‌توان گفت، فرضیه دوم مطرح شده مبنی بر بی‌اعتقادی دولت نسبت پیشرفت فضایی نسبت به موضوع نزدیک‌تر است. در نهایت تأسف باید بگوییم به هم ریختگی تشکیلات فضایی و سردرگمی‌ها و اصطکاک‌های درون سازمانی ایجاد شده همچنان تا روزهای پایانی فعالیت کابینه یازدهم، باعث توقف برنامه فضایی ایران و از هم گسستگی سیاست‌های فضایی در کشور شده است. امری که بعضی از آن به عنوان یک حرکت خواسته و مطلوب دولت یاد می‌کنند، زیرا از یک سو در رأس وزارت ارتباطات و مشاورین ویژه فضایی وزیر ارتباطات و در هرم تصمیم‌گیری در دولت یازدهم اعتقادی به برنامه فضایی وجود نداشته است و از سوی دیگر در میان مطلعان از برنامه فضایی کشور به عنوان اولین قربانی در مذاکرات برجام یاد می‌شود.