پاسخ جان کری به سوءتفاهم برجامی دولت روحانی

سخنگوی دولت سابق می‌گوید خروج آمریکا بدشانسی تاریخی ایران بود. علی ربیعی در روزنامه اعتماد نوشت: «شش سال پیش بود که ترامپ از برجام خارج شد. خروج ترامپ از برجام هم یک بدشانسی تاریخی برای ایران بود که بدون تردید تاثیراتی بر روندهای سیاست خارجی، امنیت و به ویژه اقتصاد و فقر در ایران گذاشته است. اولین نکته، حال و روز این روزهای جامعه شهادت می‌دهد چقدر بخشی از ظاهراً نخبگان! و جریان‌های سیاسی بدون درک و شناخت از برجام و تحریم، نظام جهانی، روابط بین‌الملل، اقتصاد و الزامات آن و حتی نگرش‌های مردم نسبت به امید و ناامیدی و... بوده‌اند.... مشکل اصلی دولتمردان امروز این است که چون به دلیل درک نادرست یا غرض سیاسی آثار تحریم را انکار می‌کردند، حتی زبان‌شان هم علیه تحریم و تحریم‌گران نمی‌تواند بچرخد و ظاهراً مسئول نارسایی‌های فعلی هم بی‌دفاع دم دست‌شان است! مسببان وضع موجود! گویا همه تاریخ گذشته مقصرند جز اینها.

دومین نکته، مخالفان و موافقان برجام است. بزرگ‌ترین و مهم‌ترین مخالف خارجی برجام در عرصه بین‌المللی رژیم اسرائیل بود. گفتارها و بیاناتی که بعدها از سوی نتانیاهو منتشر شد و همچنین مواضع و رایزنی‌های انجام شده توسط آنها در آن روزها همگی حاکی از آن است که چگونه پایان امنیتی‌سازی ایران، استراتژی اسرائیل را برهم زد. من تردید ندارم که اسرائیل، بهره‌گیری از تمامی ابزارهای بین‌المللی، فشارها و بده بستان‌ها و همچنین ابزار عملیات روانی و جاسوسی برای تخریب جهت‌گیری به سمت حل مسائل بین‌المللی را همواره در دستور کار خود داشت و در آن زمان به کار گرفت. پس از اسرائیل، بزرگ‌ترین مخالف بزرگ خارجی، عربستان و به تبع آن برخی کشورهای عربی منطقه بودند. از مخالفان خارجی بعدی، باید به لابی‌های اسرائیل در آمریکا اشاره کرد که بیشتر در جناح جمهوری‌خواهان جای داشتند و در فعالیت‌های آنها، نگرانی از نزدیکی دموکرات‌ها به ایران هم دارای کاربرد داخلی برای خودشان بود و هم منافع پیوسته آنها با اسرائیل را هم هدف قرار می‌داد. اتفاقی شگفت که همبسته و همنشینی بسیار عجیبی را رقم می‌زد مواضع مخالفان داخلی ایران با برجام همانند مخالفت اسرائیل و عربستان سعودی بود. متأسفانه برخی در داخل کشور به علت عجز از نیروی تجزیه تحلیل یا منفعت سیاسی برای کسب قدرت در تله برجام‌ستیزی افتاده و حتی کار به آنجا رسید که تحریم‌ها به نوعی عادی‌سازی شد. گفتند سفره مردم را به برجام گره نمی‌زنیم و از آن گره و پیوندی که صهیونیست‌ها از طریق لابی قدرتمند اسرائیل در آمریکا با خروج از برجام ایجاد کرده بودند دچار غفلتی تلخ شدند.

برجام می‌تواند نمایانگر آن باشد که چگونه یک ایران بدون تحریم هم از نظر اقتصادی، هم از نظر اجتماعی و نشاط و پویایی جامعه حتی به لحاظ امنیت ملی، پیوندهای اقتصادی، حضور در اقتصاد جهانی می‌تواند ایرانی مجزا را به تصویر بکشد و حتی امنیت‌آفرینی کند و چگونه تحریم، ایرانی با جامعه‌ای مأیوس و اقتصادی غیرپویا و سخت شدن زندگی مردم را جلوه‌گر می‌کند».

درباره این تحلیل‌، نکاتی گفتنی است، از جمله این که: آقای ربیعی را به اظهارات اخیر جان کری وزیر خارجه دولت اوباما ارجاع می‌دهیم که در ششمین سالگرد خروج آمریکا از برجام گفت: اقدام ترامپ، ایران را قوی‌تر، و آمریکا را منزوی کرد.

به گزارش نشریه هیل، جان کری، تصمیم ترامپ به خروج یکجانبه آمریکا از برجام را فاجعه‌بار خواند و گفت: «این کار، امنیت آمریکایی‌ها را کاهش داده است. وقتی ترامپ درخواست‌های نزدیک‌ترین متحدان ما را رد کرد و ایالات متحده را از برجام خارج کرد، منطقه خطرناک‌تری ایجاد کرد، ایران را قدرتمند کرد و به جای منزوی کردن تهران، ایالات متحده را منزوی کرد. حتی جمهوری‌خواهانی که با برجام مخالف بودند، از کاخ سفید ترامپ درخواست کرده بودند تا برای حفظ اهرم فشار بر ایران در این توافق باقی بماند، اما ترامپ، هرج و مرج را انتخاب کرد. برجام توافق مؤثری بوده و تصمیم ترامپ برای خروج از آن، باعث تهاجمی‌تر شدن ایران شده است».

معنای این سخن این است که برجام، ایران را ضعیف‌تر و آمریکا را قدرتمند‌تر کرده و اجماعی جهانی علیه ایران با شمشیر همیشه آویزان تهدید تحریم‌ها بر سر ایران آویزان کرده بود تا دائماً فشار بیاورد و باج جدید بخواهد. به همین دلیل هم بود که از همان دولت اوباما، اعمال تحریم‌های جدید مانند تحریم‌‌های ویزا و آیسا و سیسادا – و تدارک ریل‌گذاری تحریم‌های کاتسا در کنگره – برخلاف تعهدات برجامی غرب آغاز شد. عنایت کنید که جان کری می‌گوید حتی جمهوریخواهان هم خواستار حفظ برجام به عنوان اهرم فشار علیه ایران (در کنار مهار و تعطیلی برنامه هسته‌ای ایران) بودند. اما ترامپ که عجول بود و انفعال و میزان وابستگی دولت روحانی به برجام را هم دیده بود، تصور کرد با خروج از برجام می‌تواند باج چند برابری از وی بگیرد. این در حالی بود که فدریکا موگرینی مسئول سیاست خارجی اتحادیه اروپا فاش کرد که از روحانی تضمین گرفته بود حتی اگر ترامپ از برجام خارج شود و تعهدات آمریکا برای تعلیق تحریم‌ها را لغو کند، باز هم ایران در برجام بماند و تعهداتش را(یکطرفه) اجرا کند(!)

نهایتاً این که تبدیل برجام به اهرم فشار دولت‌های آمریکا، نه بدشانسی ایران بود و نه موضوعی غیر قابل پیش‌بینی، بلکه کاملاً از سوی صاحب نظران اقتصادی و حقوقی و دیپلماتیک بارها به دولت روحانی هشدار داده شده بود اما آنها که سرمست از توهم خودساخته پیروزی بودند، حاضر نشدند به نصیحت صاحب‌نظران در اخذ تضمین‌های قوی و انجام پایاپای و متوارن تعهدات گوش بسپارند. بنابراین، دولت هشت ساله را با تحریم‌های دو برابر شده، برنامه هسته‌ای عمدتاً به تعلیق درآمده، کاهش شدید صادرات نفت، اقتصاد شرطی شده، تورم 60 درصد و معدل رشد اقتصادی نزدیک به صفر تحویل دادند./کیهان