تهران-آنکارا در پی نقشه راه جدید

 وزیر خارجه ترکیه در تهران به سر می برد. این نخستین سفر فیدان به تهران در مقام وزیر خارجه ترکیه است. او را با نزدیک به دو دهه فعالیت‌های امنیتی، اطلاعاتی و دیپلماسی می توان از سیاست گذاران آنکارا در روابط خارجی ترکیه محسوب کرد، اما خبر انتصاب او به عنوان وزیر خارجه ترکیه در ۱۴ خرداد ، خبری جنجالی در داخل ترکیه، منطقه و جهان بود. ایران از اولین کشورهایی بود که از انتصاب فیدان به عنوان وزیر خارجه استقبال کرد. در سه ماه گذشته یادداشت ها، تحلیل ها و گمانه زنی های زیادی درباره نقش فیدان در تغییر یا تداوم برنامه های سیاست خارجی  اردوغان منتشر شده اند. برخی، تفکر و عملکرد هاکان فیدان را در امتداد تحقق برنامه های اردوغان در منطقه و جهان ارزیابی و برخی نیز فیدان را عامل به روز رسانی، اصلاح و تکمیل برنامه های بلند پروازانه رئیس جمهور ترکیه در مناطق پیرامون معرفی می کنند. یکی از جنبه های روایت های رسانه ای درباره فیدان در برخی رسانه های ایرانی و منطقه ای به ویژه رسانه های اسرائیلی، علاقه مندی های وی به ایران بود،اما در مجموع به نظر می‌ رسد یکی از مهم‌ترین پیام‌های سفر  وزیر خارجه ترکیه به ایران این است که تهران از اولویت های منطقه ای آنکاراست. سفر وزیر خارجه ترکیه به تهران را می توان محرک جدید در توسعه مناسبات ایران و ترکیه دانست. این سفر نشان می دهد برقراری روابط گرم و دوستانه میان تهران و آنکارا از اهمیت بالایی برای هر دو کشور برخوردار است. هر چند در این رابطه عناصر مختلفی موثر هستند که الزاما عامل همگرایی نیستند.در واقع بسیاری از ارکان ژئواستراتژی ایران و ترکیه در تعارض با هم قرار دارند. بنیان سیاست ترکیه در قفقاز جنوبی و آسیای مرکزی، در رابطه با عراق و رابطه با سوریه، در رابطه با بسیاری دیگر از کشورهای همجوار ایران، رقابت با تهران است  که از نظر تحلیل گران محدود کننده فرصت های ایران در این مناطق و کشورهاست.حمایت و مشارکت ترکیه در ایجاد کریدور زنگزور (دالان تورانی) یکی از موضوعاتی است که ایران و ترکیه را در قفقاز جنوبی در برابر هم قرار می دهد. هاکان فیدان وزیر خارجه ترکیه نیز از حامیان این پروژه است و آن را رویداد ویژه عصر نو می نامد. این در حالی است که کریدور زنگزور تغییر ژئوپلیتیک ایران را در پی خواهد داشت. ایران به ترکیه به عنوان مسیر ترانزیتی می نگرد، اما طرح های بلندپروازانه ترکیه مترادف با تغییر ژئوپلیتیک ایران و کاهش دسترسی ایران به راه‌های ترانزیتی و ارتباطی به مناطق همجوار در شمال و غرب ایران است.در همین حال کارشناسان درباره آثار فاجعه بار زیست محیطی استراتژی یک جانبه‌گرایانه ترکیه برای احداث سدهای متعدد روی آب های مرزی با ایران و دیگر همسایگان هشدار می دهند. با تمام فهرست بلندبالایی که از تعارض منافع و سیاست های متعارض ایران و ترکیه ذکر می شود، تهران و آنکارا در دهه های گذشته با رویکرد پراگماتیک سطح روابط را دوستانه نگه داشته و در برخی بزنگاه ها نیز از هم حمایت کرده اند. در سیاست گذاری خارجی ترکیه در 20  سال گذشته، یک خط سیر مشخص در برابر ایران قابل مشاهده است که سیاست تعامل-رقابت با ایران بوده است. به طور نمونه به رغم تحریم های غربی، روابط اقتصادی ایران و ترکیه از تنوع بیشتری برخوردار بوده است.سیاست تهران و آنکارا در قبال عراق و سوریه هم به رغم اختلافات موجود، دارای یک نقطه استراتژیک مشترک است که مبتنی بر مقابله با جدایی طلبی کردهاست. در همین خصوص نیز یکی از محورهای اصلی مذاکرات فیدان با مقامات ایران، موضوع رایزنی ها و همکاری های تهران و آنکارا در زمینه کنترل تحرکات فزاینده جدایی طلبان کرد در مرزهای مشترک است.دیروز امیر عبداللهیان وزیر خارجه کشورمان در نشست خبری با همتای ترک خود از تشکیل نشست سه جانبه اقتصادی ایران ، ترکیه و عربستان خبر داد  و گفت:درخصوص مسئله قفقاز قویا معتقد هستیم دوره عبور از تنش به دوره صلح و ثبات فرارسیده است. حضور رژیم صهیونیستی در منطقه نتیجه‌ای جز فتنه‌انگیزی و اختلاف‌افکنی در بین مسلمانان نداشته است.وی گفت: امروز شاهد پیشنهاد طرح ایجاد امنیت مرزی از سوی فیدان وزیر خارجه ترکیه بودم. هاکان فیدان نیز گفت: در چارچوب هشتمین نشست شورای عالی ایران و ترکیه در روزهای آینده پذیرای آقای رئیسی در ترکیه خواهیم بود. همچنین درخصوص گام ها برای افزایش حجم تجارت گفت وگو کردیم. در تجارت مرزی؛ کشاورزی، حمل و نقل  و...موقعیت کشورهای خودمان را مطرح کردیم. در دیدار خودمان درخصوص همکاری ها در موضوع انرژی نیز گفت وگو کردیم و امیدوارم که مسائل را از طریق درک مشترک حل کنیم. واقعیت این است که زمینه های توسعه روابط اقتصادی ایران و ترکیه نیز بسیار گسترده است. ایران و ترکیه از جمله کشورهای همسایه هستند که اقتصاد مکمل دارند. حجم روابط تجاری ایران و ترکیه بیش از ۱۲ میلیارد دلار اعلام شده است. در روابط اقتصادی ایران و ترکیه، نه تنها ظرفیت تجاری و بازرگانی بین دو کشور بالاست، حتی در پروژه های کلان از جمله کریدورهای اقتصادی و طرح های ژئواکونومیکی مطرح ظرفیت بالایی وجود دارد. ترکیه مسیر مبادلات تجاری ایران با اروپاست و ایران نیز مسیری برای برقراری ارتباط ترکیه با شبه قاره هند محسوب می‌شود.

خراسان