چرا تثبیت دولتی نرخ ارز به افزایش آن در بازار آزاد منجر می‌شود؟

 وقتی دولت بدون توجه به بازار آزاد یک قیمت را برای پتروشیمی‌ها و فولادی‌ها (به عنوان بیشترین عرضه کننده) اعلام و تمام ارز ارائه شده در نیما را با یک قیمت اعلام می‌کند، یک فرایند شروع می‌شود. اولا تقاضا کنندگان ارز ناگهان و به صورت غیرواقعی افزایش می‌یابد. چراکه فاصله‌ی بین ارز تثبیت شده و ارز آزاد یا حواله‌ای زیاد است و یک رانت مهم و ارزشمند ایجاد می‌کند. پس فشار تقاضا افزایش می‌یابد. از طرف دیگر عرضه کنندگان ارز خود را به شکلی در سامانه عرضه می‌کنند که خریداری برای آن پیدا نشود. این همان واقعیتی است که امثال یاسر جبرائیلی به آن دقت نمی کنند، چراکه پشت اتاق‌های دربسته نظریه‌پردازی می‌کنند. این اتفاق باعث می‌شود که دولت اصلی‌ترین عرضه کننده در سامانه باشد. یعنی عرضه کاهش می‌یابد و فشار بر دولت برای تامین مالی افزایش می‌یابد.

این فرایند (فشار تقاضا و کاهش یا عدم تامین عرضه) دو نتیجه دارد. یکی اینکه بخشی از تقاضای واقعی ارز به بازار آزاد منتقل می‌شود و طبیعتا افزایش تقاضا و در نهایت افزایش نرخ ارز را به دنبال دارد. دوم اینکه امکان مداخله‌ی بانک مرکزی در بازار را کاهش می‌دهد چراکه هرچه ارز در دست این بانک است باید در سامانه و به قیمت تثبیت شده فروش برود. در این میان فعالین ارز و دشمنان کشور هم با اولین باگ سیستم و از دست رفتن کنترل توسط بانک مرکزی، فشار تقاضا را افزایش داده و قیمت بازار آزاد را افزایش می‌دهند. به این شکل ارز تثبیت شده به جای کاهش یا کنترل قیمت دلار، موجبات افزایش آن را ایجاد می‌کند. سپس کالای اساسی که با ارز تثبیت شده وارد کشور شده، با انواع روش‌ها در بازار آزاد و به قیمت آزاد فروخته می‌شود و عملا به همان قیمت ارز تثبیت نشده به دست مردم می‌رسد. این تجربه‌ای است که در هر دو دولت گذشته بر سر ما گذشته و بازهم عده‌ای بر آن اصرار دارند.