شلیک اروپا به پای خودش؟!

قطعنامه غیرالزام‌آور پارلمان اروپا که در آن از دولت‌های اروپایی و اتحادیه خواسته شده سپاه پاسداران را در فهرست سازمان‌های تروریستی خود قرار دهند، باید در شورای اروپا مرکب از وزیران خارجه ۲۷ دولت اروپایی تصویب شود، ولی حالا مشخص شده که این شورا دست‌کم در نشست روز دو شنبه خود قصد ندارد تصمیم پارلمان اروپا را در دستور کار قرار دهد. کریستوفر برگر، سخنگوی وزارت خارجه آلمان جمعه شب در یک نشست خبری در برلین هرچند تأیید کرد که آلمان با موضع پارلمان اروپا درباره تعیین سپاه به عنوان یک سازمان تروریستی موافق است و تأکید کرد «چنین اقدامی از لحاظ سیاسی با عقل جور در می‌آید»، ولی این را هم روشن کرد که «قرار گرفتن در فهرست تروریستی اتحادیه اروپا نه فقط با موانع سیاسی بلکه با موانع حقوقی روبه‌رو است». او گفت که برلین به طور مداوم وجود چنین مشکلاتی را «یادآوری کرده است». جدای از دولت آلمان که با قطعنامه پارلمان اروپا موافق است، برخی دولت‌های اروپایی اساساً با قرار دادن سپاه در فهرستی که اروپاییان آن را فهرست سازمان‌های تروریستی می‌خوانند، مخالفند. توبیاس بیلستروم، وزیر امور خارجه سوئد روز پنج‌شنبه، یک روز بعد از رأی پارلمان اروپا به پیشنهاد تروریستی خواندن سپاه، در گفت‌وگوی تلفنی که حسین امیرعبداللهیان، وزیر خارجه ایران با او انجام داد، قطعنامه پارلمان اروپا را «غیرالزام‌آور» خواند و بر اهتمام کشورش در دوره ریاست بر اتحادیه برای گسترش گفتگو‌ها میان اتحادیه اروپا و ایران تأکید کرد. امیرعبداللهیان در این گفتگو از «موضع غیرسازنده پارلمان اروپا» در قبال سپاه پاسداران انقلاب اسلامی شدیداً انتقاد و ابراز امیدواری کرده بود که در دوره ریاست سوئد بر اتحادیه اروپا، روابط اتحادیه و جمهوری اسلامی ایران در مسیر سازنده ادامه یابد. گفته می‌شود فرانسه، آلمان و هلند، سه دولتی هستند که در داخل دولت‌های اتحادیه، تصمیم علیه سپاه را هدایت کرده‌اند، ولی ظاهراً به جز دولت سوئد که تمایل چندانی به حمایت از تصمیم پارلمان اروپا نشان نداده، برخی دولت‌های دیگر نیز درباره حمایت از درخواست قطعنامه پارلمان اروپا تردید دارند، موضوعی که دست‌کم تا زمان تنظیم این گزارش باعث شده که تصمیم‌گیری در این باره در دستور کار نشست روز دو شنبه شورای اروپا، متشکل از وزیران خارجه ۲۷ دولت اروپایی قرار نگیرد. حمیدرضا عزیزی، پژوهشگر بنیاد علم و سیاست آلمان در این خصوص به یورونیوز فارسی گفته است: «ممکن است کشور‌هایی باشند به ویژه در شرق اروپا یا با ارتباطاتی که ایران با آن‌ها برقرار کرده یا به دلیل ملاحظات خود با این ایده همراهی نکنند. به عنوان مثال امیرعبداللهیان ماه گذشته به صربستان سفر کرد و احتمالاً تلاش‌هایی از این دست برای همراه کردن برخی کشور‌ها از سوی تهران در جریان بوده است.»

 مخالفان تصمیم در داخل اتحادیه اروپا

تصمیم‌های سیاست خارجی اتحادیه اروپا برای تبدیل شدن به تصمیم یکپارچه باید در داخل شورای اتحادیه اروپا به تصویب برسد. طی کردن چنین پروسه‌ای در داخل اتحادیه اروپا نه تنها مستلزم روند‌هایی قانونی است که دشواری‌هایی به دنبال دارد، بلکه می‌تواند افشا‌کننده برخی اختلاف‌نظر‌ها میان ۲۷ دولت عضو شورا باشد، چیزی که سیاست خارجی مشترک و یکپارچه اتحادیه اروپا در قبال ایران را دچار خدشه کرده و دول اروپایی تا حد امکان سعی دارند از آن احتراز کنند. پیتر استانو، سخنگوی کمیسیونر سیاست خارجی اتحادیه اروپا دیروز با اشاره ضمنی به اختلاف نظر احتمالی موجود در خصوص قطعنامه پارلمان اروپا گفت: «از آنجایی که تصمیم پارلمان اروپا، تصمیم یک نهاد مستقل اتحادیه اروپا است، ما در کمیسیون اروپا امکان زیادی برای اظهارنظر درخصوص آن نداریم، البته تصمیم در این‌باره که مربوط به سیاست خارجی است، برعهده دولت‌های عضو است که در شورای اروپا درخصوص این مسئله تصمیم خواهند گرفت.» سخنگوی جوزف بورل تصمیم‌گیری در این باره را مستلزم طرح آن در شورای اتحادیه از طرف یکی از کشور‌های عضو دانسته و می‌گوید: «کمیسیون اروپا در جایگاه یک نهاد پیشاپیش موضع روشن خود را در این‌باره اعلام و رئیس کمیسیون در این خصوص صحبت کرده است، اما باز تأکید می‌کنم که برای قرار گرفتن سپاه در فهرست گروه‌های تروریستی در ابتدا به تصمیم مقام‌های رسمی یکی از کشور‌های عضو نیاز است تا این موضوع برای بحث به شورا بیاید و پس از گفتگو، تصمیم در این‌باره با اجماع اتخاذ خواهد شد.»‌او همچنین در اظهارنظری که نشان‌دهنده بی‌میلی خود اتحادیه به این تصمیم است، به این نکته اشاره کرده که سپاه «پیشاپیش نیز تحت تحریم چهار رژیم حقوقی اتحادیه اروپا قرار دارد. این چیزی است که باید آن را به خاطر بسپاریم» به گفته استانو، «وقتی که نهادی در پارلمان به عنوان گروه تروریستی شناخته می‌شود، دیگر آن مسئله در سطح اتحادیه اروپا نیست، زیرا در ابتدا یکی از کشور‌های عضو و مقام‌های دولتی آن باید چنین تصمیمی اتخاد کنند.» گفته می‌شود جوزف بورل، کمیسیونر سیاست خارجی اتحادیه اروپا نیز که به نمایندگی از اتحادیه در مذاکرات احیای برجام شرکت کرده، جزو مخالفان قرار دادن سپاه در فهرستی است که اروپاییان آن را فهرست تروریستی می‌خوانند و به همین دلیل در نشست چهار شنبه قبل پارلمان اروپا در استراسبورگ شرکت نکرد. پیش از تصمیم چهار شنبه قبل پارلمان اروپا، حسین امیرعبداللهیان با جوزف بورل تماس تلفنی گرفته، تروریستی خواندن سپاه را «شلیک به پای خود اروپا» خواند و به پارلمان اروپایی هشدار داده بود که به تبعات منفی این رفتار احساسی خود بر اروپا بیندیشد و بر مسیر دیپلماسی، تعامل سازنده و عقلانیت تمرکز کند. امیرعبداللهیان هشدار داده بود: «پاسخ و واکنش ایران متقابل خواهد بود.» در تحولی دیگر که نشانه تردید اروپاییان است، لاورنس نورمن، خبرنگار وال‌استریت‌ژورنال دیروز از قول یک مقام ارشد در داخل اتحادیه اروپا که اشاره‌ای به نام او نشده، نقل کرد: ««فکر می‌کنم ایده خوبی نیست، چون باعث می‌شود شما نتوانید به مسائل دیگر بپردازید.» پیش‌تر، روز دو شنبه نیز یک دیپلمات اتحادیه اروپا به رویترز گفته بود که در نشست روز دوشنبه، شورای اروپا تصمیم ندارد درباره قطعنامه پارلمان اروپا تصمیم بگیرد. او تأکید کرده بود: «اگر قرار است این کار انجام شود باید مبنای حقوقی صحیحی داشته باشد و این چیزی است که در حال بحث است، اما برای دو شنبه آماده نخواهد شد.»

 رأی ابطال دادگاه اروپا؟!

یورونیوز روز جمعه در گزارشی که ابعاد و پیچیدگی تصمیم اروپا برای قرار دادن سپاه در فهرست گروه‌های تروریستی را بررسی کرده، نوشته که قطعنامه روز چهار شنبه پارلمان اروپا که با تصمیم روز پنج شنبه آن عملیاتی شد، «نه قرار دادن سپاه در فهرست سازمان‌های تروریستی اتحادیه اروپا، که درخواست این نهاد (پارلمان اروپا) از شورای اتحادیه اروپا و کشور‌های عضو است که سپاه و نیرو‌های تابعه آن از جمله شبه‌نظامیان بسیج و نیروی قدس را به فهرست سازمان‌های تروریستی اتحادیه اروپا اضافه کنند و هرگونه فعالیت اقتصادی و مالی از جمله تجارت با آن را ممنوع کنند. در نتیجه این قطعنامه جنبه الزام‌آور ندارد و حالا باید منتظر ماند و دید که کمیسیون اروپا به ریاست اورزولا فن در لاین که روز دو شنبه جلسه خواهد داشت چه واکنشی در خصوص این قطعنامه پیشنهادی پارلمان نشان خواهد داد.»‌حمیدرضا عزیزی، پژوهشگر بنیاد علم و سیاست آلمان به یورونیوز فارسی می‌گوید: «پیش‌بینی این مسئله قدری سخت است، اما فکر می‌کنم در مرحله نهایی دشوار خواهد بود که در میان کشور‌های اروپایی در این رابطه اجماعی صورت گیرد، به این دلیل که فرانسه و آلمان و هلند هدایتگر این کمپین بوده‌اند.» او پیش‌بینی کرده که اگر در نهایت، اتحادیه اروپا تصمیم به قرار دادن سپاه در سیاهه تروریسم خود بگیرد، «احتمالاً رویکردی مشابه با آنچه جمهوری اسلامی با نیرو‌های نظامی امریکایی در منطقه انجام داد تکرار خواهد شد و از طریق نیرو‌های نیابتی خود تلاش خواهد کرد به نیرو‌های نظامی اروپایی ضربه بزند.» به نوشته یورونیوز، مجموعه این مؤلفه‌ها باعث می‌شود که موضوع قرارگیری سپاه در فهرست نهاد‌های تروریستی اتحادیه اروپا به مقوله‌ای پیچیده و چندبعدی تبدیل شود و به همین منظور شورای وزیران اتحادیه اروپا و کمیسیون با حساسیت بیشتری نسبت به این مسئله می‌نگرند. به نوشته یورونیوز، تازه اگر شورای اتحادیه اروپا نیز در این باره تصمیم بگیرد، «یکی دیگر از نگرانی‌هایی که در میان کشور‌ها و نهاد‌های اروپایی در این خصوص وجود دارد، تردید‌ها درباره بازگشت این تصمیم از سوی دادگاه عالی اتحادیه اروپا است. این امکان وجود دارد که در نهایت دادگاه عالی اتحادیه اروپا با دریافت شکایت کشور دیگر، تصمیم اتحادیه را نقض کند و در نتیجه رخ دادن چنین اتفاقی می‌تواند هزینه‌های سیاسی این کار را برای مجموعه اروپا به شدت افزایش دهد.»

منبع: روزنامه جوان