جنگ قره‌باغ تا کی ادامه خواهد یافت؟

بار دیگر آتش جنگ در قفقاز جنوبی شعله‌ور شد و نیرو‌های دو ارتش جمهوری آذربایجان و ارمنستان در آخرین ساعات شامگاه دو شنبه به روی یکدیگر آتش گشودند. همان‌گونه که انتظار می‌رفت هر دو طرف با صدور بیانیه‌ای طرف مقابل را متهم به شروع درگیری‌ها کرد، هرچند که شدت آتش نیرو‌های جمهوری آذربایجان و کشاندن جنگ به داخل خاک ارمنستان نشان از چیز دیگری دارد. به عبارت دیگر، جمهوری آذربایجان درگیری شدید دوشنبه‌شب را برخلاف جنگ شش هفته‌ای دو سال قبل برای ادعا‌های ارضی خود انجام نداد بلکه به نظر می‌رسد این بار مسئله ورود به خاک ارمنستان و ادعا‌هایی است که برای اشغال بخشی از این کشور دارد.

بی‌تردید نمی‌توان درگیری اخیر را بی‌ارتباط با جنگ اوکراین دانست، چنان که از همان ابتدای حمله روسیه به اوکراین، برخی انتظار حرکت ماشین جنگی جمهوری آذربایجان به سمت خاک ارمنستان را داشتند. علت این انتظار بیش از هر چیز مربوط به دو موضوع می‌شود. نخست اینکه تهاجم روسیه علیه اوکراین و ورود ارتش آن به خاک این کشور خود به خود مجوز یا دست‌کم انگیزه‌ای برای انجام عمل مشابه آن را می‌دهد. دوم اینکه روسیه با درگیر شدن در اوکراین این تصور را برای باکو به وجود آورده که توان حمایت مستقیم نظامی از ارتش ارمنستان ندارد به خصوص اینکه تبلیغات کشور‌های غربی دائماً از ضعف ارتش روسیه و کمبودهایش می‌گفت و این موضوع باکو را بیش از پیش به جنگ با ارمنستان تشویق می‌کرد. در این بین، نباید از نقش رژیم اسرائیل در این جریان و تشویق آن به ادامه جنگ با ارمنستان غافل بود، به خصوص اینکه این رژیم با فرستادن مداوم محموله‌های تسلیحاتی به باکو نقش مستقیمی در این آتش‌افروزی داشته است. لازم به یادآوری است که بنابر نقشه‌های هوانوردی، هواپیمای حامل تسلیحات اسرائیلی درست یک روز قبل از حمله به خاک ارمنستان از تل‌آویو به مقصد باکو به پرواز درآمد.

این نکته روشن است که تفسیر باکو از بیانیه سه‌جانبه روسیه، جمهوری آذربایجان و ارمنستان در نوامبر ۲۰۲۰ مبنای اصلی درگیری دوشنبه‌شب بوده، چرا که باکو بنابر این تفسیر، خود را محق به اشغال خاک ارمنستان و ایجاد کریدور مشهور به کریدور زنگه‌زور بین جمهوری آذربایجان و نخجوان می‌داند. مقامات ارشد جمهوری آذربایجان طی این دو سال بار‌ها این ادعا را مطرح کرد‌ه‌اند و باید گفت که همواره منتظر فرصت هستند تا با اعمال زور به این هدف خود برسند. با وجود اینکه ترکیه به همراه رژیم اسرائیل از مشوقان مهم باکو در این زمینه هستند، اما نباید نقش روسیه را نادیده گرفت، زیرا بنابر پیمان امنیت جمعی، به همراه دیگر کشور‌های عضو این پیمان مسئولیت دفاع از ارمنستان را به عهده دارد. این چیزی است که کابینه ارمنستان در نخستین ساعات شروع حمله آذربایجان به خاک این کشور در دستور کار خود قرار داد و تصمیم گرفت به منظور اجرای پیمان امنیت جمعی، به صورت رسمی از روسیه تقاضای کمک کند. به نظر می‌رسد که باکو نیز قصد محک زدن روسیه را دارد و اینکه آیا روسیه حاضر می‌شود با وجود جنگ در اوکراین و نیاز به نیروهایش در آنجا، واحد‌هایی را برای کمک به ارمنستان اعزام کند. روسیه در حال حاضر ترجیح داده با اقدام دیپلماتیک، از دو طرف درخواست رعایت بیانیه‌های سه‌جانبه در نوامبر ۲۰۲۰، ژانویه و نوامبر ۲۰۲۱ را بکند. امیدواری فعلی مسکو به پاسخ مثبت هر دو طرف و اجرای آتش‌بس است و بر این اساس، مسکو تلاش می‌کند به درگیری بین دو طرف در همین ساعات اولیه خاتمه دهد، اما تجربه درگیری‌های گذشته طی این دو سال و درگیری اخیر نشان داده که این امیدواری مسکو دوامی نخواهد داشت. به عبارت دیگر، مادام که روسیه به عنوان متحد استراتژیک ایروان حضور نظامی قدرتمندی در قفقاز جنوبی نداشته باشد، اغوای باکو به ادامه جنگ و اشغال خاک ارمنستان ادامه خواهد داشت و تا به این هدف خود نرسد جنگ در قفقاز جنوبی پایان نخواهد یافت.

منبع: روزنامه جوان