شکست مضاعف بایدن/ تغییر رویکرد ایران، مهم‌ترین عامل
. کشورهای غربی و در رأس آن امریکایی‌ها تصور می‌کنند که اجرای سناریوهایی برای فشار به تهران می‌تواند مسیر را برای زیاده‌خواهی‌های حداکثری آنها فراهم آورد؛ حال آنکه باید تا کنون تفاوت دیپلماسی فعال دولت سیزدهم را با دیپلماسی مماشات‌گرایانه سابق در ایران بخوبی درک کرده باشند.
امریکا و کشورهای غربی خود را در تنگنای اقتصادی و امنیتی تصور می‌کنند؛ تنگنایی که راه برون رفت از آن از پذیرش خواسته‌های مشروع ایران می‌گذرد. کشورهای غربی در حالی همزمان با تبعات جنگ اوکراین نظیر بحران انرژی، افزایش کم‌سابقه نرخ تورم و قیمت سوخت دست و پنجه نرم می‌کنند که مدعی اند برنامه هسته‌ای کشورمان برای آنها نگران کننده است و از سوی دیگر همچنان مسیر ناسازگاری را در مذاکرات در پی‌گرفته‌اند. کشورهای غربی و در رأس آن امریکایی‌ها تصور می‌کنند که اجرای سناریوهایی برای فشار به تهران می‌تواند مسیر را برای زیاده‌خواهی‌های حداکثری آنها فراهم آورد؛ حال آنکه باید تا کنون تفاوت دیپلماسی فعال دولت سیزدهم را با دیپلماسی مماشات‌گرایانه سابق در ایران بخوبی درک کرده باشند.
آخرین سناریو؛ سفر به منطقه
شاید سفر جو بایدن به منطقه را بتوان یکی از این سناریوها ارزیابی کرد؛ سناریویی که همزمان در پی یافتن دستاویزی برای برون‌رفت از تنگنای اقتصادی-امنیتی بود، البته این سفر به اذعان تحلیلگران غربی نتوانست به اهداف خود دست یابد و به قول رویترز تبدیل به نمایش شکست امریکا در منطقه شد، چرا که کشورهای غرب آسیا از هرگونه همکاری ضد ایرانی فاصله گرفتند و حتی خبر از برقراری ارتباط و توسعه همکاری‌ها با ایران دادند.
از سوی دیگر مسأله افزایش تولید نفت از طرف برخی دولت‌های عربی نیز به نتایج ملموسی برای امریکایی ها منجر نشد. این درحالی است که پیش از این مقامات اتحادیه اروپا عنوان کرده بودند که بازار رو به بحران انرژی، نیازمند ورود نفت ایران است.با وجود این درحالی کاخ سفید از پذیرش خواسته‌های معقولانه ایران در رفع مؤثر تحریم‌ها و ارائه ضمانت طفره می‌رود که یک سناتور دموکرات امریکایی در گفت‌وگو با رسانه عربی تأکید کرد: «احیای برجام بهترین گزینه برای واشنگتن و منطقه است.» کریس مورفی، سناتور دموکرات امریکایی در گفت‌وگو با شبکه قطری الجزیره گفت: «ما در لحظه حساسی با تهران قرار داریم و این مسأله به دلیل اقدامات ترامپ و تصمیم او برای خروج از توافق هسته‌ای است.» وی تأکید کرد: «ما امیدواریم که هنوز فرصت برای احیای برجام وجود دارد و این امر بهترین چیز برای واشنگتن و منطقه است.»
شرمن: جهان به نفت ایران نیاز دارد
این سخنان سناتور امریکایی درحالی مطرح شد که معاون وزیر امور خارجه امریکا در اظهاراتی ایران را متهم به عدم تصمیم‌گیری درخصوص انجام توافق احتمالی کرد و گفت: من فکر می‌کنم این یک توافق بسیار کارآمد است و ایران فقط باید به آن «بله» بگوید. وندی شرمن همچنین اعلام کرد که جهان به نفت ایران احتیاج دارد و اتحادیه اروپا، فرانسه، آلمان، انگلیس، روسیه و چین همگی خواهان این توافق هستند. احتیاج غرب به کاهش قیمت نفت باعث شده تا این کشورها صراحتاً اعلام کنند که به نفت ایران احتیاج دارند، به عنوان نمونه سه هفته قبل خبرگزاری فرانسه به نقل از دفتر ریاست جمهوری این کشور گزارش داد، پاریس خواستار بازگشت نفت ایران به بازار برای جلوگیری از افزایش قیمت است. این تنگنای انرژی پس از بحران اوکراین حالا به عاملی مهم در روابط ایران و غرب و همچنین دست بالا گرفتن ایران در مذاکرات برای تأمین خواسته‌های تهران تبدیل شده است.
در کنار این مسأله، ابتکار عمل ایران طی یکسال اخیر همچنین باعث شده است تا جریان‌های رادیکال امریکایی از این مسأله عصبانی باشند، به عنوان نمونه «تام کاتن» سناتور شناخته شده امریکایی ادعا کرده است «در یک سال و نیم گذشته، می‌بینید که ایران در حال شلیک موشک به نزدیکی کنسولگری‌هایی است که ما در عراق داریم. آنها به حمایت از تروریسم در سرتاسر منطقه ادامه می‌دهند و به سطح غنی‌سازی اورانیوم نزدیک به گریز هسته‌ای رسیده‌اند.»
وقتی امریکا حرف جدید ندارد
روز گذشته سخنگوی وزارت امور خارجه امریکا نیز در یک کنفرانس خبری به سؤالاتی درباره پیشرفت‌های اخیر برنامه هسته‌ای ایران پاسخ داد.
به گزارش ایسنا ،به نقل از وبگاه وزارت امور خارجه امریکا، ند پرایس، سخنگوی وزارت امور خارجه درخصوص پیشرفت‌های هسته‌ای ایران مدعی شد: «فکر می‌کنم ما با صراحت گفته‌ایم که از زمان خروج دولت قبلی امریکا از برجام، بر کسی پوشیده نیست که مواد شکافت‌پذیر ایران افزایش پیدا کرده و زمان گریز آن، یعنی زمانی که برای به دست آوردن مواد شکافت‌پذیر کافی جهت تولید یک سلاح هسته‌ای، در صورتی که بخواهد تسلیحات تولید کند، به طور چشم‌گیری کاهش یافته و از حدود یک سال به چند هفته یا کمتر رسیده است.»
او در ادامه گفت: «دلیل اینکه ما هنوز روی تصمیم‌گیری در این باره که آیا می‌توانیم به بازگشتی دوجانبه به پایبندی به برجام بازگردیم یا نه [صبر کردیم]، دقیقاً این است که بازگشتی دوجانبه به پایبندی موجب اعمال دوباره محدودیت‌ها بر برنامه هسته‌ای ایران می‌شود، زمان گریز را طولانی‌تر می‌کند که الان بیشتر از حد کوتاه است و بسیار فراتر از چیزی رفته است که بقیه مایلند شاهدش باشند. این کار همچنین اطمینان می‌دهد که برنامه هسته‌ای ایران بار دیگر مشمول سخت‌ترین مقررات راستی‌آزمایی و نظارتی مذاکره‌شده و تحت نظارت دوباره آژانس بین‌المللی انرژی اتمی قرار می‌گیرد.»
سخنگوی وزارت امور خارجه امریکا همچنین مطرح کرد: «رئیس جمهور متعهد شده است که ایران هیچ گاه به یک سلاح هسته‌ای دست پیدا نکند. ما همچنان بر این باوریم که دیپلماسی مؤثرترین وسیله عمل به این وعده است. همچنان بر این باوریم که بازگشتی دوجانبه به پایبندی به برجام سودمندترین مسیری است که هنوز شدنی است و ما تا زمانی که منافع‌مان ایجاب کند، آن را در پیش خواهیم گرفت.»
اما این اظهارات پرایس به روشنی نشانگر دو مؤلفه مهم در معادلات سیاست‌خارجی بایدن در قبال ایران است؛ اول، تکرار اتهامات برای تأثیر بر جریان داخلی در امریکا و دوم، دست خالی دولتمردان ساکن کاخ سفید. اگر اظهارات مقامات ارشد دستگاه سیاست خارجی امریکا طی چندین ماه گذشته را دنبال کنیم، مشاهده خواهیم کرد که آنها در قبال ایران برنامه مشخصی ندارند؛ یکی از مهم‌ترین علل این اتفاق، تغییر رویکرد در دولت ایران است.
تغییر رویکرد ایران، مهم‌ترین عامل
ایران با شیفت پارادایم از «مذاکره برای لغو تحریم» به «دیپلماسی برای بی‌اثر کردن تحریم» بخوبی نشان داد که با توسعه روابط بویژه با همسایگان و گره زدن منافع مشترک با بازیگران تجاری خرد و متوسط، سهمی بیشتر و بهتر از آنچه قرار بود از طریق برجام به آن دست پیدا کند، به دست خواهد آورد، اگرچه این مسأله هیچ گاه به معنای ترک میز مذاکره با تروئیکای اروپایی نبوده و نیست، اما باید این واقعیت را به درستی درک کرد که تا زمان «بی‌اثر شدن ابزار تحریم»، مذاکره قوی محقق نخواهد شد. کما اینکه مذاکرات اولیه برجام در لوزان و ژنو به پشتوانه دستاوردهای دانشمندان هسته‌ای کشور و رسیدن به سوخت 20 درصد امکان‌پذیر شد.
دولت امریکا نیز به ناچار با شکست سناریو‌های ساختگی مواجه شده است؛ یاران بایدن که پیش از این سعی داشتند با زمینه‌سازی در قطعنامه ضد ایرانی آژانس، مذاکرات دوحه را تحت تأثیر قرار دهند، حالا دست از پا درازتر از منطقه برگشته و می‌بایست پاسخگوی افکار عمومی درون خاک امریکا باشند.
این درحالی است که دیپلماسی منطقه‌ای ایران و اراده حاکم بر سیاست همسایگی در کنار افزایش تجارت با کشورهای اوراسیا، همزمان با بسته‌های پیشنهادی و ابتکار عمل در مذاکرات هسته‌ای همراه بوده اما دولت بایدن حتی از ارائه تضمین در قبال اجرای تعهدات در دوره خودش نیز، عاجز است و بر مواضع ادعایی که از دوران بوش پسر به جای مانده، اصرار می‌کند!
منبع: روزنامه ایران
دیدگاه تان را بنویسید