بیمه زنان خانه‌دار زیر ذره بین مرکز پژوهش‌های مجلس

دفتر مطالعات آموزش و فرهنگ مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی طی گزارشی، به بررسی وضعیت موجود، ابعاد و چالش های بیمه زنان خانه‌دار پرداخت.

در این گزارش آمده است: با توجه به اهمیت جایگاه خانواده در حفظ و انسجام اجتماعی تأکیدات فراوانی در اسناد بالادستی نظام جمهوری اسلامی ایران مبنی بر تحکیم و تعالی این نهاد مهم بیان شده است. از طرفی، با توجه به اهمیت نقش زنان در حفظ و تعالی جامعه و نهاد خانواده توجه به مطالبات آنان ضروری به نظر می‌رسد. زنان خانه دار حدود 62 درصد از جمعیت زنان (به طور کلی) و حدود 80 درصد از جمعیت زنان متأهل را تشکیل می‌دهند. قطعاً چنین جامعه آماری وسیعی برنامه ریزی های جزئی ناظر به ابعاد مختلف را می‌طلبد.

در این گزارش تصریح شده است: ایده بیمه اجتماعی زنان خانه دار یکی از برنامه هایی است که مبتنی بر مطالبات زنان در زمینه حمایت های اجتماعی مطرح شده و بیش از 20 سال از اولین اقدامات در این راستا می‌گذرد. با این حال از سال 1378 تاکنون این حمایت با توفیق چندانی روبرو نبوده و زنان خانه دار تنها در قالب بیمه حِرف و مشاغل آزاد با حداقل حمایت دولت می‌توانند از خدمات بیمه ای برخوردار شوند.

در بخش دیگری از گزارش مرکز پژوهش های مجلس خاطرنشان شده است: تفکیک زنان خانه‌دار براساس گروه های سنی نیز نشان می دهد که بیشترین تعداد زنان خانه‌دار شهری و روستایی در گروه سنی 30 تا 34 سال قرار دارند و حدود 6 درصد از زنان خانه‌دار اعلام شده از سوی مرکز آمار را «افراد هرگز ازدواج نکرده» تشکیل می‌دهند.

در ادامه این گزارش، با اشاره به بار مالی بیمه زنان خانه دار بیان شده است: از آنجایی که بار مالی حمایت از حدود 21 میلیون زن خانه دار برای دولت بسیار قابل توجه به نظر می رسد و نمی توان نگاه آرمانی و غیرواقع‌گرایانه در زمینه حمایت حداکثری دولت از زنان خانه‌دار داشت، بر این اساس می توان تفکیک و اولویت‌گذاری برمبنای سن بیمه‌پردازی، تجرد یا تأهل، دهک خانوار و مواردی از این دست در تصمیم گیری یاد شده را وارد کرد. سن بیمه پردازی زنان خانه دار در حال حاضر بین 18 تا 50 سال در نظر گرفته می شود و بنابر سرشماری سال 1395 کل کشور در گروه سنی 54 ـ20 سال زنان خانه دار شهری دارای همسر، حدود 10 میلیون بوده و یک میلیون زن خانه دار شهری بدون همسر هستند. اولویت‌گذاری می تواند هریک از این ملاحظات را لحاظ کند.

در  این گزارش با بیان این نکته که استدلال مدافعان بیمه زنان خانه دار بیشتر حول حمایت از مادری بیان می شود، لذا لحاظ کردن تعداد فرزندان در این تصمیمات و اولویت‌دهی براساس آن نیز ضروری خواهد بود، آمده است: از سویی بنابر قانون برنامه ششم توسعه دولت مکلف به بیمه نمودن زنان خانه دار با حداقل سه فرزند شده است. از حدود 11 میلیون زن خانه دار شهری بازه سنی 20 تا 54 سال، 56 درصد حداکثر دو فرزند و حدود 39 درصد حداقل سه فرزند دارند. بنابر ماده (21) قانون «حمایت از خانواده و جوانی جمعیت»، زنان خانه دار روستایی دارای سه فرزند و بیشتر ذیل صندوق بیمه اجتماعی کشاورزان، روستاییان و عشایر تحت پوشش بیمه قرار خواهند گرفت. بر این اساس برای بخشی از جامعه هدف ما در قانون فوق تدابیری دیده شده است.

در ادامه گزارش مرکز پژوهش ها تاکید شده است: البته در زمینه کار کردن زن بیرون از منزل تغییر نگرشی وسیعی رخ داده و از سال 1353 تاکنون حدود 49 درصد تغییر نگرشی در جهت کاهش مخالفت وجود دارد و در سال های گذشته از مخالفت ها با کار کردن زنان بیرون از منزل کاسته شده است. با این حال نمی توان کتمان نمود که الگوی مرد نان آور ـ زن خانه دار همچنان به عنوان الگوی غالب در کشور ما و حتی جهان به شمار می‌آید.

در این گزارش مهمترین چالش های اجرایی بیمه زنان خانه‌دار مواردی از جمله محدودیت منابع دولت و فقدان اختصاص بودجه و اعتبارات پایدار، عدم اجماع در برنامه‌ریزی و رویه ها، تأکید صرف بر مدل بیمه ای در حمایت از زنان خانه دار، اولویت قائل شدن برنامه ریزان بر حمایت دولت از سرپرستان خانوار و خصوصاً مردان فاقد بیمه اجتماعی در خانواده، فاقد درآمد بودن زنان خانه دار و مانند آن  دانسته شده و آمده است: به طور کلی تصمیم همه جانبه درخصوص بیمه زنان خانه دار با موانع بسیاری روبرو است؛ بنابراین می توان با اولویت‌گذاری صحیح جامعه هدف را واقعی‌تر پیش‌بینی کرد و با توجه به امکانات واقعی دولت ها ملاحظات لازم را در نظر گرفت.

در این گزارش با استفاده از روش تحلیل ثانویه و مطالعه اسنادی، علاوه بر توصیف وضعیت موجود و پرداختن به ابعاد بیمه زنان خانه دار، داده ها و آمارهای مهم مرتبط با آنان و نگرش‌سنجی ها را در این زمینه استخراج کرده و درنهایت با تحلیل دیدگاه صاحبنظران و کارشناسان این حوزه به جمع بندی پرداخته شده است./فارس