برجام و ماجرای درخواست تضمینی روسیه و چین

این درخواست با این هدف مطرح شده است که اگر تحریم های هسته ای ایران از سوی آمریکا برداشته شود و ایران نیز تعهدات برجامی خود را بار دیگر اجرا کند، تهران به دلیل همکاری با شرکت های روسی، مجدد تحریم نشود. بی تردید، روسیه و چین، همچون اتحادیه اروپا، به ظرفیت های اقتصادی ایران شامل انواع کالاهای صادراتی و بازار پر کشش 85 میلیون نفری آن چشم دوخته اند. از این رو، هرگونه خدشه مجدد به تجارت خارجی ایران از جانب آمریکا، بار دیگر، به شرکای تجاری ایران نظیر روسیه، چین و اروپا لطمه وارد می کند. از آن جا که آمریکا و اروپا، عزم خود را جزم کرده اند که روسیه را به دلیل جنگ اوکراین در انزوای اقتصادی قرار دهند، قابل پیش بینی است که غرب، ایران را تحت فشار قرار دهد تا همکاری های اقتصادی و نظامی خود با روسیه را قطع کند یا این بار و در صورت تصویب تحریم های ثانویه علیه روسیه ، تحریم های جدیدی را علیه ایران به کار بندد. در این میان، به نظر می رسد روسیه یا چین، ابزار مهمی برای واداشتن واشنگتن به ارائه تضمین های کتبی نداشته باشند. به عبارت دیگر، اگر آمریکایی ها اعلام کنند که کلیه تحریم های هسته ای ایران را برمی دارند و شرکت های اروپایی وارد بازار ایران شوند، روسیه و چین به لحاظ حقوقی نمی توانند مانع شوند مگر این که این بار، این دو کشور برجام را ترک کنند.در این صورت، تصمیم گیرنده نهایی، ایران خواهد بود که در ازای پیشنهاد رفع تحریم های آمریکا، تعهدات برجامی خود را انجام دهد یا از درخواست های روسیه و چین برای دریافت تضمین کتبی از واشنگتن حمایت کند؛ تصمیمی که می تواند احتمال بازگشت آمریکا به برجام و رفع تحریم های هسته ای را از بین ببرد یا به تعویق اندازد. این موضوع از آن نظر اهمیت دارد که ایران باید تصمیم بگیرد به قیمت دلخوری روسیه و چین، با آمریکا و اروپا همراه شود یا به امید اخذ امتیازات بیشتر از غرب، منتظر بماند. شایان ذکر است آمریکا به گونه ای رفتار کرده است که اکنون می توان با قاطعیت گفت پس از بازگشت جمهوری خواهان به قدرت، این کشور مجدد از برجام خارج خواهد شد. به عبارت دیگر، عمر هرگونه توافق احتمالی با آمریکا، چند سال بیشتر نخواهد بود. در این شرایط، مخالفت ایران با درخواست روسیه و چین، به امید دستیابی به توافقی که عمر آن شاید از سه سال بیشتر نباشد، شاید در تعارض با منافع میان مدت ایران قلمداد شود؛ مگر این که آمریکایی ها به نحوی، بر بی اعتمادی شدید جمهوری اسلامی به قول و قرارهای واشنگتن غلبه کنند. این بی اعتمادی از آن نظر حائز اهمیت است که جمهوری اسلامی، هنوز رفتار دولت جورج دبلیو بوش در قرار دادن نام ایران در فهرست کشورهای «محور شرارت» پس از کمک های فراوان تهران در سرنگونی حکومت طالبان در سال 2001 در افغانستان را فراموش نکرده است. اکنون نیز این سوال مطرح است که آیا پس از رفع نگرانی های غرب از تهدیدات ناشی از حمله روسیه به اوکراین، ایران بار دیگر، با تجربه تلخ افغانستان و محور شرارت مواجه خواهد شد؟/خراسان