گردنه سخت مذاکرات وین

گروه سیاسی فردا: مذاکرات وین در یک گردنه سخت گیر کرده است و گویا دو طرف ماجرا قصدی برای نرمش نشان دادن ندارند. این موضوع از چند روز پیش روشن شده بود چون وزرای خارجه انگلیس، فرانسه و آلمان به طور جداگانه از روند مذاکرات اعلام نارضایتی کردند و به تهران هشدار دادند که پنجره دیپلماسی در حال بسته شدن است پس باید از لحظات باقی مانده کمال استفاده صورت گیرد تا برجام حفظ شود. در مقابل ایران و روسیه نسبت به روند مذاکرات اظهار خوشبینی می کردند. رسانه های خارجی نیز در این مدت روی گفتگوهای برجامی متمرکز بودند و در قالب تحلیل سعی می کردند فکت هایی را نیز به مخاطبات خود ارائه دهند.

جدی شدن لحن اروپایی‌ها و ایران

شب گذشته اما تغییر محسوسی در لحن طرف های حاضر در مذاکرات اتفاق افتاد. طرف‌های اروپایی برجام (انگلیس، فرانسه و آلمان) طی بیانیه‌ای مدعی شدند که اقدامات هسته‌ای ایران بقای برجام را به خطر انداخته است. سه کشور اروپایی در ابتدای این بیانیه اظهار داشتند«از دو سال قبل تاکنون ایران در حال اتخاذ گام‌های بی‌سابقه بوده است و اخیراً سرعت نقض حساس‌ترین بندهای برجام را افزایش داده است. ایران همچنین مانع نظارت آژانس بین‌المللی انرژی اتمی شده و جامعه بین‌الملل را با اطلاعات کمتر درباره برنامه هسته‌ای خود مواجه کرده است. این اقدامات هسته‌ای تنش‌زا صلح و امنیت بین‌المللی و نظام منع اشاعه را تضعیف می‌کند. ایران از توافقاتی که پس از هفته ها مذاکره به دست آمده بود، عقب نشینی کرده و درخواست های جدیدی را مطرح کرده»

این موضوع اروپایی ها بی جواب نماند و علی باقری مذاکره کننده ارشد کشورمان نیز اظهار نارضایتی تهران از روند مذاکرات را اعلام کرد، او یادآور شد «هنوز فرایند جدی مذاکرات برای برداشتن تحریم‌ها شروع نشده است البته چند پیش نویس بین دو طرف رد و بدل شده است، اما آنچه مشخص است از نظر ما این است که هر تحریمی که مغایر با برجام است باید فورا برداشته شود خواه این تحریم‌ها در دوره اوباما اعمال شده باشد یا ترامپ یا بایدن، همه آن‌ها باید برداشته شوند. این موضوع شامل همه تحریم‌هایی می‌شود که مرتبط با برجام می‌شود. آن‌ها هم باید رفع شود.»

چرخش محتاطانه روسیه

اگر موضع ایران و طرف های اروپایی اتفاقی قابل پیش بینی تصور شود، موضع میخائیل اولیانوف نماینده روسیه را به نوعی می توان یک تغییر جهت محتاطانه خواند جایی که او  در پیامی توییتری به اظهارات علی باقری واکنش نشان داد و نوشت «آقای باقری کنی درست می گوید. دیپلماسی یک خیابان دو طرفه است. همه شرکت کنندگان در مذاکرات وین باید این را در نظر داشته باشند. البته من این حرف ها را اول از همه به خودم می گویم. سایر همتایانم در روند مذاکرات بر سر احیای برجام، خودشان در این باره تصمیم خواهند گرفت» اما موضوع جایی بیشتر برجسته تر می شود که او با انتشار عکسی نوشت «اولیانوف مذاکره کننده ارشد روسیه نوشت: مذاکرات وین ادامه دارد؛ نشست غیررسمی سه جانبه روسیه، چین و آمریکا. همانطور که می بینید روس ها در کنار آمریکایی ها نشسته اند. اما هیچ پیامد سیاسی ندارد.»

با نگاهی به موضعگیری های شب گذشته طرف های برجامی این تحلیل در اذهان شکل بگیرد که تا مرگ رسمی برجام چند روزی بیشتر باقی نمانده است اما کارشناسان و صاحب نظران عرصه سیاست خارجی بر این باورند گرچه روند مذاکرات بسیار کُند است و دستیابی به توافق در کوتاه مدت دور از ذهن به نظر می رسد اما جنگ رسانه ای غربی ها برای فشار بر ایران را نباید ملاک ارزیابی قرار داد؛ چراکه آنها می کوشند در دو جبهه بر طرف مقابل اثر بگذارند. نخست آنکه آنها افکارعمومی داخل ایران را هدایت و ثانیا روسیه را از ایران جدا کنند تا تهران تحت تأثیر فشار افکارعمومی داخلی و احساس تنهایی ناشی از فاصله گیری روس ها به پذیرش توافق مدنظر غرب رضایت دهد. امیرعلی ابوالفتح کارشناس مسائل بین الملل معتقد است «اروپایی ها شائبه غنی سازی 90 درصدی ایران را مطرح کردند چون می دانند روسیه و چین هر چند تا به امروز از مواضع ایران دفاع کردند اما وقتی پای اشاعه سلاح های هسته ای به میان بیاید، کاملا در موضع مخالف قرار می گیرند.» از طرفی حسن بهشتی از دیگر کارشناسان حوزه سیاست خارجی نیز بر این باور است که «آمریکایی ها و اروپایی ها در حوزه رسانه مشغول پیاده سازی طرح هایی هستند تا بتوانند افکارعمومی ایران را از آن خود سازند و تیم مذاکره کننده ایران را از طریق فشار افکارعمومی داخل کشور تحت تأثیر قرار دهند، از این رو در فضای رسانه ای می گویند باز بودن پنجره دیپلماسی موقتی است. در واقع آنها می خواهند بدون آنکه هزینه ای بپردازند امتیاز بیشتر بگیرند به همین دلیل از چنین تعابیری در صحنه رسانه استفاده می کنند.»

توافق ایران و آژانس

با وجودی که مقامات تهران بلافاصله بعد از شایعه تلاش ایران برای غنی سازی 90 درصدی، این ادعا را رد کردند، برای اثبات صلح آمیز بودن فعالیت های هسته ای ایران قدم عملی برداشتند و آژانس ️اجازه یافت به جای دوربین‌های آسیب دیده، دوربین‌های جدید در مجتمع «تسا» در کرج نصب کند.

امیرعبداللهیان درباره وضعیت پیش آمده در روند مذاکرات گفت «طرفهای مقابل پذیرفته اند متن‌های پیشنهادی تازه ایران هم روی میز باشد. قرار است از بحث و تلفیق پیش نویس شش دور اول و متن پیشنهادی جدید ایران، یک متن جمع بندی شده واحد به دست آید. شب گذشته به توافق خوبی با آژانس دست پیدا کردیم.»

در مجموع به نظر می رسد ادعای اروپایی ها درباره احتمال بسته شدن پنجره دیپلماسی را نباید جدی گرفت چون راهی جز مذاکره وجود ندارد؛ البته دستیابی به یک توافق در کوتاه مدت قابل پیش بینی نیست و حالا حالاها باید مذاکره انجام شود تا دو طرف به سمت هم حرکت کنند و از بخشی از خواسته‌های خود بگذرند تا به یک تفاهم دو جانبه برسند اما سوال اصلی که مطرح می‌شود، این است که کدام طرف و از کدام بخش از خواسته‌هایش می‌گذرد که پاسخ دادن به این سوال مهم دشوار است.