اختلافات ایران و غرب در مذاکرات برجامی

این مذاکرات با رجوع به تجربه برآمده از برجام باید به گونه‌ای باشد که ضمن اجتناب از اشتباهات قبلی بتواند منفعت اقتصادی، یعنی رفع تحریم‌های ظالمانه را تأمین و در عین حال از پیوند معیشت با مذاکره در داخل نیز جلوگیری کند. از این رو احتمالاً تغییراتی با نحوه و نوع مذاکرات هسته‌ای خواهد داشت که از شواهد و قراین می‌توان این تغییرات را در موارد زیر جست‌وجو کرد: ۱- تغییر در ترکیب تیم مذاکره کننده که با تغییر دولت مقدمات آن فراهم شده و در عین استفاده از تجارب و مشاوره‌های تیم قبلی، رویکردی فعال‌تر و شاید هم تهاجمی پیش خواهد گرفت.

۲- تغییر مسیر از محوریت امریکا به سمت محوریت اروپا و روسیه و چین و حتی بررسی لازم برای مذاکرات برجامی با سایر کشور‌ها که در گذشته نیز صورت گرفته بود.

۳- تغییر در وزن مباحث و دستور‌های مورد مذاکره و پررنگ‌تر شدن مباحث اقتصادی و نفع اقتصادی که پیش از این عمدتاً بر مباحث حقوقی تمرکز داشت.

از سوی دیگر دور جدید مذاکره در حالی در دستور کار قرار گرفته که امریکا همچنان مسیر دوران ترامپ را نسبت به برجام ادامه داده و تاکنون نه تنها عملاً حاضر به تغییر این مسیر ظالمانه و غیر منطقی نبوده بلکه قادر به دادن تضمین برای ماندن در برجام و یا عدم تکرار آنچه در دوره ترامپ بر سر برجام آمد نیز نمی‌باشد. کما اینکه کشور‌های اروپایی نیز نه تنها اقدامی برای جبران نکرده‌اند بلکه هیچ‌گاه به تعهدات خود نیز پایبند نبوده و غالباً به حرف درمانی و دادن وعده‌های توخالی بسنده کرده‌اند، از این رو موارد اختلاف جمهوری اسلامی با طرف‌های غربی که تاکنون حل نشده و ادامه ابهام پیرامون نحوه حل آن می‌تواند مذاکرات برجامی آینده را با ابهام مواجه سازد، عبارتند از: ۱- نوع و چگونگی اجرای تعهدات برجامی و طرف آغاز کننده آن؛ ۲- زمان بندی تعلیق‌ها و آنچه به عنوان غروب فعالیت‌ها نامیده شده و نحوه پیامد اتمام یا پایان آنها؛ ۳- میزان لغو تحریم‌ها و فراهم شدن زمینه و فضای برقراری ارتباطات و تعاملات سایر کشور‌ها با جمهوری اسلامی پس از لغو آنها؛ ۴- پایداری برجام و تضمین بر ماندن در آن و ۵- راست‌آزمایی عملی لغو تحریم‌ها و فراهم شدن زمینه عملی فایده‌مندی جمهوری اسلامی از آنها.

همچنین اختلاف دیگر نیز که بر سرنوشت آینده مذاکرات برجامی سایه انداخته، محدوده نهایی مذاکرات است که از نگاه جمهوری اسلامی تنها به موضوع هسته‌ای و آن هم در چارچوب برجام محدود شده، ولی امریکا و طرف‌های غربی قصد توسعه آن به قدرت موشکی و منطقه‌ای ایران را دارند.

حال آنکه جمهوری اسلامی نه تنها، این موضوعات را به هیچ‌وجه به برجام مرتبط نمی‌داند، بلکه آن‌ها را به امنیت و قدرت دفاعی خود مرتبط دانسته و به هیچ عنوان قابل مذاکره نمی‌داند.

با وجود این، جمهوری اسلامی در پاسخ به درخواست‌های مکرر کشور‌های اروپایی و مدنظر قرار دادن تجارب مذاکرات برجامی از یکسو و میزان تعهد و پایبندی دولت‌های غربی و رفتار‌های آن‌ها در دوران برجام و پس از برجام، یک بار دیگر میزان اعتماد به این کشور‌ها در میز مذاکره را به آزمون گذاشته و مسیر مذاکرات برجامی با گروه ۱+۴ را گشوده است. اما آنچه می‌تواند ضامن تداوم و به نتیجه رسیدن مذاکرات باشد، پایبندی طرف‌های غربی به قواعد و اصول مذاکره از موضع برابر و رعایت حقوق و منافع طرفین است که گویا بی‌توجهی و نقض آن، عادت و رویه آن کشورها به حساب می‌آید./ جوان