انقلاب ایران به روایت اندیشمندان آسیای مرکزی

خبرگزاری فارس: پیروزی انقلاب اسلامی در سی وهفت سال پیش، پیامدهای مستقیم و غیرمستقیمی برای نظام بین‌الملل و عناصر و فرآیندهای درونی آن داشت. همچنان که خروج ایران از اردوگاه غرب و تقابل اساسی با نظام بین‌الملل، تاثیرات عمیقی بر معادلات منطقه‌ای وارد کرد.

به اعتقاد بسیاری از کار‌شناسان، اگرچه قرن بیستم شاهد تحولات و وقایع متنوعی از این جنس و در این سطح بود، اما هیچکدام از این وقایع در چنین گستره‌ای بازتاب نداشت و تاثیرگذار نبوده‌اند.

در اینجا نخستین سوالی که در مقایسه پدیده‌هایی از این دست به ذهن متبادر می‌شود، این است که ویژگی‌های این پدیده چه بوده و تفاوت‌های عمده آن با نمونه‌های مشابه در راستای تاثیرگذاری بر عناصر و فرآیندهای کشور‌ها و حتی نظام بین‌الملل کدامند؟

دفتر منطقه‌ای خبرگزاری فارس برای یافتن پاسخی به این پرسش، با همکاری و مشارکت دفا‌تر فعال خود در منطقه آسیای مرکزی، مبادرت به اخذ نظرات تعدادی از اندیشمندان و کار‌شناسان روس، قرقیز و تاجیک در خصوص درک ابعاد و گستره تاثیرگذاری پدیده انقلاب اسلامی کرد و در قالب برگزاری میزگرد و مصاحبه، نظرات آنان را جویا شد.

در ادامه با مهم‌ترین نقطه نظرات کار‌شناسان حوزه آشنا خواهید شد.

انقلاب ایران روحیه ضد استکباری را تقویت کرد

«بگی‌جان احمداف» رئیس مرکز مطالعات «الخادورا» در این رابطه گفت: هر انقلابی تأثیراتی دارد اما انقلاب اسلامی در ایران تغییرات گسترده‌ای در جهت بیداری اذهان جهانی و تقویت روحیه ضداستکباری ایجاد کرد.

وی ادامه داد: در ضمن، هنگامی که امام خمینی(ره) تأسیس حکومت جمهوری اسلامی را در ایران اعلام کرد، تمام دولت‌های غربی که سیاست‌های استعماری خود را در سراسر جهان پیاده می‌کردند، به شدت نگران شدند زیرا در همه کشورهایی که اکثریت جمعیت آنها مسلمان بودند و به خصوص در منطقه خاورمیانه احساسات مردم برای تأسیس دولت‌های اسلامی قوت پیدا کرد.

احمداف افزود: علاوه براین، پیروزی انقلاب اسلامی و دستاوردهای ایران معاصر، مؤثر و کارآمد بودن حکومت تأسیس یافته بر اساس شریعت را نشان داد و این در حالی است که سایر کشورهایی که مدعی برقراری حکومت اسلامی در سرزمین خود هستند، حکومت‌های آنها بر طبق قرأن و سنت پیامبر عمل نمی‌کند.

به گفته احمد اف، از سوی دیگر، انقلاب اسلامی در ایران ثابت کرد که مفهوم دموکراسی در خود اسلام وجود دارد و رعایت حقوق مذاهب و زنان از ابتدا در ساختار این دین الهی بوده است. در ضمن، کشورهای غربی انتظار داشتند که پس از پیروزی انقلاب اسلامی نمایندگان ادیان دیگر در ایران تحت فشار شدید باشند اما برخلاف انتظارشان، حکومت جدید ایران به همه ادیان موجود در کشور امکان یافتن جایگاه خود را ارائه کرده است.

احمداف در پایان نیز گفت: من معتقدم که امام خمینی(ره) از ابتدا تحولات امروزی از جمله وقایع سوریه، یمن و غیره را پیش‌بینی می‌کرد ضمن آنکه از زمان تأسیس جمهوری اسلامی، ایران همواره امت اسلامی را به وحدت فرا می‌خواند.

انقلاب ایران، به هویت دین در سیاست جانی دوباره داد

«نورعلی دولت» پژوهشگر و روزنامه‌نگار تاجیک، انقلاب اسلامی ایران را رخداد بزرگی دانست که نقش دین در عرصه سیاست را تجدید کرد.

وی با اشاره به شرایط حاکم بر دنیا در دهه 70 قرن بیستم، گفت: شعار انقلاب اسلامی ایران «نه شرقی و نه غربی» بود که معنای ایجاد مسیر جدا از نظام جهان دوقطبی را داشت ولی چون در آن دوران هیچ اتفاق بزرگی بدون ارتباط و وابستگی به یکی از دو بلوک شرق و غرب رخ نمی‌داد، خیلی‌ها بر آن بودند که انقلاب اسلامی زیاد دوام نخواهد آورد.

به گفته دولت، به این دلیل چنین نگاهی وجود داشت که از زمان شروع سرمایه‌داری به این طرف در هیچ یک از انقلاب‌های که به وقوع پیوستند (نظیر انقلاب فرانسه، انگلیس، آمریکا و...) روحانیت نقشی نداشتند و گذشته از آن اهداف دینی هم مطرح نبود.

این پژوهشگر تاجیک ادامه داد: نظام کمونیستی شوروی و همچنین کشورهای غربی بر این نظر بودند که دین جایگاه خود را در تاریخ بشر از دست داده و دیگر به عنوان «اعتقاد خصوصی» مطرح می‌باشد که در زندگی جوامع نقش و تاثیری نخواهد داشت. از اینجا بود که در مورد انقلاب اسلامی ایران نیز این اعتقاد را داشتند که روحانیت از توان مدیریت امور کشور برخوردار نبوده و نتایج انقلاب به نفع توده‌ای‌ها و گروه‌های دیگر سیاسی ایران تمام خواهد شد.

وی ادامه داد: ضمن صحبت از نقش و تاثیر انقلاب اسلامی ایران در عرصه بین‌المللی می‌توان به این نکته اشاره کرد که با پیروزی انقلاب در نظام جهانی تغییر و تحول قابل توجهی به بار آمد و به تدریج پدیده چندجانبه‌گرایی در سیاست خارجی کشور‌ها به واقعیت تبدیل شد.

ایران مبدع نظام حکومتداری بر مبنای شریعت بود

«امان صالح» کارشناس مرکز مطالعات استراتژیک وابسته به‌ دانشگاه قرقیزی- روسی «اسلاویانسکی» نیز گفت: تشکیل حکومت اسلامی در ایران و دستاوردهای زیادی که این کشور در پرتو انقلاب اسلامی کسب کرده است، الگویی موفق از نظام حکومتی مبتنی بر شریعت را به نمایش گذاشته است.

وی اظهار داشت: از تجربه ایران در زمینه پرورش نسل جدید و استفاده از ظرفیت‌های فکری آنان نیز از جمله مواردی است که باید در کشوهای دیگر مورد استفاده قرار گیرد.

صالح در ادامه افزود: اگر جمهوری اسلامی ایران را با نظام دیگر کشورهای اسلامی از جمله پادشاهی‌های عربی مقایسه کنیم، سیاست‌های ایران مستقل و در راستای منافع امت اسلامی بوده و حال آنکه دولتمردان کشورهایی نظیر عربستان و قطر پیاده‌کننده اهداف و سیاست‌های متحدین غربی خود هستند.

وی افزود: تمام این عوامل باعث تنش و درگیری‌ها در سال‌های اخیر در منطقه خاورمیانه شده است و به نظر می‌رسد برخلاف کشورهای دیگر خاورمیانه، تنها سیاست‌های مستقل و اصولی ایران در راستای تقویت امنیت واقعی و ثبات در این منطقه حساس است.

انقلاب علاوه بر مردم ایران به دیگر جوامع مسلمان عزت بخشید

«کانیکه جامان کولوا» استاد علوم اسلامی و مترجم زبان‌های عربی و فارسی گفت:

جشن سی‌وهشتمین سالگرد انقلاب اسلامی ایران برای تمام مسلمانان جهان مبارک و میمون است چرا که این انقلاب علاوه بر مردم ایران به دیگر جوامع مسلمان عزت بخشید.

وی ادامه داد: با اینکه اغلب کشورها و سازمان‌های حقوق بشر غربی ایران را متهم به نقص حقوق زنان می‌کنند، در این کشور طبق شروط دین اسلام، تمام حقوق زنان به خوبی رعایت می‌شود و برای حضور زنان در حوزه آموزش، علوم و حتی سیاست نیز مانعی وجود ندارد.

وی افزود: اگر در مورد انقلاب اسلامی ایران سخن می‌گوییم، نمی‌توان نام امام خمینی(ره) را ذکر نکرد زیرا ایشان از دوران جوانی خود آرزوی تغییر نظام جهانی و حرکت دادن آن به سمت پیشرفت معنوی را داشت و ایشان انسانی فوق‌العاده‌ای بود.

جامان کولوا اظهار داشت: امام خمینی(ره) همواره بر وحدت جامعه اسلامی تأکید می‌کرد و تاکنون جمهوری اسلامی ایران با برگزاری کنفرانس‌ها و جلسات مختلف به ریاست آیت‌الله تسخیری رئیس مجمع تقریب مذاهب به تلاش‌های خود جهت تقویت روابط مسلمانان ادامه داده است.

برقراری عدالت جهانی مهمترین پیام انقلاب اسلامی است

«الیانا ستارآوا» سردبیر مجله اسلامی «امت» اظهار داشت: انقلاب اسلامی ایران در تاریخ جهان به عنوان یکی از حوادث فوق‌العاده قرن 20 به ثبت رسیده است که پیام آن برای تمام کشورهای اسلامی و مسلمانان جهان برقراری عدالت، از بین بردن نفوذ قدرت‌های جهانی و اجرای سیاست‌های داخلی مستقل هر کشور جهت رسیدن به سعادت مردم آن کشور می‌باشد.

وی ادامه داد: نظم جدیدی که توسط مردم ایران به جامعه جهانی ارائه شد، در مدت 38 سال اخیر علیرغم حجم زیادی از تحریم‌های اقتصادی بین‌المللی شدید، مؤثر بودن خود را نشان داد چرا که در حال حاضر در هیچ کشور جهان به غیر از ایران چنین نظامی وجود نداد.

ستارا آوا افزود: پیام انقلاب اسلامی ایران نه تنها به مسلمانان جهان بلکه به تمام افراد ستمدیده و آزاده دنیا ارائه شده است ضمن آنکه که دولت ایران یکی از اولین کشورهایی بود که استقلال کشورهای آسیای مرکزی از جمله قرقیزستان را به دلیل اسلامی بودن آنها به رسمیت شناخت.

ستارآوا ضمن اشاره به حمایت ایران از مستضعفان جهان افزود: تجمع‌های زیادی در ایران جهت پشتیبانی از مردم فلسطین برگزار می‌شوند که نشان از عمق دشمن‌شناسی در نظام جمهوری اسلامی دارد ضمن آنکه شاهد ادامه سیاست‌های کمک به مسلمانان و حتی غیرمسلمان و افراد ستمدیده جهان از سوی ایران هستیم.

انقلاب اسلامی آمریکا و غرب را به چالش کشید

«ایگور پانکروتینکو» کار‌شناس سیاسی روس معتقد است، در واقع انقلاب اسلامی ایران بود که برای اولین بار در تاریخ معاصر کشورهای در حال توسعه شرق به صورت واضح و آشکار روش زندگی آمریکایی و سیستم اقتصادی غرب را به چالش کشید. این انقلاب به مردم کشورهای در حال توسعه الگوی مبارزه برای استقلال واقعی سیاسی و اقتصادی را ارائه داد. به همین دلیل است که آن ناراحتی‌های بی‌شمار و مخالفت‌های شدید غرب و وابستگانشان در خاور نزدیک و میانه را به بار آورد.

وی ادامه داد، ایران همچنین پس از پیروزی انقلاب اسلامی راه دشوار و پر پیچ و خمی را پشت سر گذاشت. راهی که در آن هم اشتباهات و هم خون، هم خیانت و هم نمونه‌هایی بی‌نظیر از خودگذشتگی وجود داشت و دارد. شاید می‌شد از برخی از چیز‌ها اجتناب کرد و بعضی از کار‌ها را به صورت دیگر انجام داد. ولی از این منطق نمی‌توان چشم پوشید برای کسانی که برای نخستین بار راه باز می‌کنند، گاهی پیش آمدن سهو و اشتباه امری اجتناب ناپذیر است.

پانکراتینکو گفت: اینکه جایگاهی که ایران امروز در جهان دارد و اینکه در قلب‌های ملت‌های مختلف دنیا جای گرفته است، بهترین تائید بر بیهوده نبودن قربانی دادن‌ها و تحمل سختی‌ها می‌باشد. مردم بزرگ ایران، انقلاب بزرگ اسلامی را به ثمر رساندند و اکنون کشور را وارد مرحله جدید توسعه کرده است که در آن از اقتصاد گرفته تا اکتشافات فضایی و انرژی هسته‌ای و... نقش پیشرو ایران در روابط بین‌المللی امری واضح و مبرهن است.

انقلاب اسلامی ایران، الگویی موفق در حکومتداری امروز

«رستم خوش‌مرداف» رئیس رادیو «الماس» قرقیزستان گفت: در بسیاری از جهات انقلاب 2010 در قرقیزستان و انقلاب اسلامی ایران شبیه هم هستند اما اقداماتی که پس از انقلاب انجام شده یعنی جهت‌گیری و برنامه‌ریزی از خود انقلاب بسیار مهمتر می‌باشند چرا که طی 37 سال بعد از پیروزی انقلاب اسلامی، مردم ایران با استفاده از قوانین و ارزش‌های اسلام توانستند به پیشرفت در زمینه‌های مختلف و ایستادگی در مواضع سیاسی خود برسند.

خوش‌مرداف عنوان کرد: انقلاب اسلامی ایران پس از پیروزی موفقیت‌های زیادی در زمینه‌های مختلف از جمله، آموزش و علم، توسعه بخش بهداشت و درمان و غیره را کسب کرد که کشورهای اسلامی منطقه می‌توانند از ایران به عنوان الگو استفاده کنند.

خوش مرداف ادامه داد: توسعه شاخص‌ها در بخش‌های مختلف ایران علیرغم وجود تحریم‌های شدید اقتصادی بین‌المللی، بسیار جالب است و اگر ایران را با کشورهای دیگر منطقه مقایسه کنیم، آشکار می‌شود که کشورهایی نظیر عربستان سعودی، قطر و غیره می‌خواهند اقتصاد خود را تنها براساس گرفتن مبالغی از ناحیه صادرات نفت و اهمیت ندادن به بخش‌هایی مانند بهداشت، توسعه جامعه و غیره تقویت کنند.

انقلاب ایران نظم نوینی را به جهان معاصر معرفی کرد

«سرگئی کاژامیوکین» تحلیلگر سیاسی روزنامه «پراودا» چاپ مسکو گفت: به اعتقاد من ایران یک نمونه منحصر به فرد از ترکیب سنت و نوآوری است. رهبری و دولت جمهوری اسلامی همواره به ارزش‌های مردم خود که در طول قرن‌ها شکل گرفته و ماهیت زندگی آن‌ها را تشکیل می‌دهند، ارج نهاده‌اند چرا که می‌دانند بی‌توجهی به ارزش‌ها و کمرنگ شدن آن‌ها بدون تردید زمینه برای انحطاط اخلاقی و در پی آن نفوذ فرهنگی و سپس توسعه‌طلبی سیاسی غرب را فراهم خواهد کرد. چیزی که در زمان شاه به وفور مشاهده می‌شد.

وی ادامه داد، اتحاد جماهر شوروی دقیقا مواجه با این سرنوشت شده بود؛ پس از سال 1953 رهبران شوروی، هویت فرهنگی و تمدنی خود را‌‌ رها کردند و در جامعه مصرف‌گرایی و ارزش‌های مادی و حرص و آز رواج یافت که در ‌‌نهایت منجر به فروپاشی شد اما با وجود منحصر به فرد بودن نظام سیاسی جمهوری اسلامی و تهدیدات بسیار زیاد علیه آن، هرگز ایران درهای خود را بر روی جهان مسدود نکرد و برخلاف برخی از کشور‌ها پایبندی به شعائر و سنت‌ها نیز موجب محدود شدن آن نشده است.

کاژامیوکین ادامه داد، امروز ایران روند نوسازی مستقل و مختص خود را پیاده می‌کند. اغراق نیست اگر بگوئیم که جمهوری اسلامی به باقی دنیا گزینه و آلترناتیو نظم جدید جهانی را معرفی کرده و طبیعی است که باعث ناراحتی شدید آمریکا و اقمار آن مانند عربستان سعودی، اسرائیل و غیره شده است.

کارشناس روس در ادامه نیز گفت: البته آن‌ها وجود چنین گزینه‌ای را نمی‌خواهند و تحمل دیدن چنین یک کشور مستقل و قوی را ندارند. به این دلیل است که با استفاده از تمام امکانات همیشه به دنبال تضعیف جمهوری اسلامی می‌گردند ولی ناکام می‌مانند چرا که رهبری ایران ضمن ترکیبی از ثبات و استحکام و دیپلماسی ماهرانه موفق به دفاع سربلندانه از منافع ملی خود شده است.

انقلاب ایران خط بطلانی بر فرضیه شکست ناپذیری آمریکا بود

«ذوالفقار اسماعیلیان» کارشناس مسائل سیاسی تاجیک، انقلاب اسلامی ایران را از بزرگ‌ترین رخدادهای تاریخ معاصر دانست که روند تحولات اخیر را تحت تاثیر قرار داده است.

اسماعیلیان با اشاره به تاثیر انقلاب اسلامی در تغییر نوع نگاه ملت‌ها نسبت به اسلام و مسلمانان، اظهار داشت: در زمان جنگ سرد و دو قطبی بودن دنیا هیچ اتفاقی مهمی خارج از اراده شوروی و آمریکا رخ نمی‌داد ولی انقلاب اسلامی ایران به عنوان یک تحول عظیم سیاسی و معنوی به صورت کاملا مستقل به وقوع پیوست و بی‌پایه بودن باور تحلیلگران بین‌المللی در این خصوص که بدون اتکا به یکی از دو قطب حاکم بر دنیا نمی‌توان دوام آورد را ثابت کرد. این موضوع نه تنها مسلمانان بلکه سایر اقوام و ملت‌های جهان را تحت تاثیر جدی قرار داد.

وی پایبندی به اصول و ارزش‌های جامع اسلامی را عنصری مهم در تاثیرگذاری انقلاب برشمرد و ادامه داد: مهم‌ترین پیام انقلاب برای ملت‌های مسلمان و غیر مسلمان این بود و هست که اگر مردم وحدت، یکپارچگی و اعتماد به نفس داشته باشند و پاداش جان‌نثاری‌های خود را برای سربلندی ملت و کشور از خدا بخواهند (طبق شعار امام که «اسلام مزد ندارد»)، هیچ نیرویی حتی قدرت‌های جهانی قادر به شکست آن‌ها نخواهند بود.

وی ادامه داد: این اعتماد و باور بود که روند هویت‌خواهی اسلامی را تقویت کرد و مسلمان بیش از هر زمانی دیگری خواستار استقلال شدند که تحولات سال‌های اخیر جهان اسلام با این موضوع مرتبط می‌باشد. البته برای منحرف کردن مسیر هویت خواهی اسلامی مردم، برنامه‌های زیادی روی دست گرفته شد که ایجاد گروه‌های متعدد افراطی و تروریستی با نام «اسلامی» دقیقا در همین راستا قابل ارزیابی است.

انقلاب ایران عاملی در افزایش سطح اندیشه‌های ملی‌گرایانه

«اسن اوسوب علیف» رئیس مرکز پژوهشی «راه‌حل‌های عاقلانه» گفت: انقلاب اسلامی که در سال 1979 در ایران اتفاق افتاد، در واقع در شرایط مقابله جدی 2 ایدئولوژی کمونیسم و سرمایه‌داری که فضای بین‌المللی را به 2 اردوگاه مقابل تقسیم می‌کردند و برای جذب بیشتر امت جهانی به سمت خود رقابت داشتند، صورت گرفت.

وی ادامه داد، فضای آفریقای شمالی، خاورنزدیک و خاورمیانه که در پی مبارزات آزادی‌‌بخش ملی ضداستعماری به عرصه مبارزه 2 ایدئولوژی مخالف تبدیل شده بود، باعث رشد اندیشه‌های ملی‌گرایانه عربی در مصر، سوریه و عراق می‌شد و در بعضی از کشورها سمت و سوی سوسیالیستی نیز داشت و در دیگر ممالک، رژیم‌های پادشاهی اقتدارگرایی را که با سیستم سیاسی و مالی غرب پیوند قوی داشتند، تقویت‌ می‌کرد.

اوسوب علیف ادامه داد، انقلاب اسلامی ایران به رهبری آیت‌ا... خمینی(ره) برای اولین بار در تاریخ مبارزات جهانی، برای افکار و قلوب مردم مسیر توسعه اسلامی را به عنوان جایگزین ایده‌های کمونیستی و سرمایه‌داری مطرح کرد.

این کارشناس قرقیزی تاکید کرد، انقلاب اسلامی در ایران نه فقط از نظر اندیشه دینی بلکه به لحاظ شرایط سیاسی آن زمان، امکان اندیشیدن نه فقط در مورد مسیر توسعه خود بلکه اثبات عملی تحقق آن در جامعه و مملکت مشخصی که جزئی جدایی‌ناپذیر از جامعه اسلامی است را نشان داد.

وی خاطرنشان کرد، در این رابطه، اتفاقات در ایران باعث رشد فزاینده علاقمندی تمام جهان به اسلام و به میراث فرهنگی و دینی آن شد و شروع جریان فکری در جهت درک این میراث بزرگ را نه فقط به عنوان بخشی از میراث تاریخی بلکه به عنوان بخش مهمی از تحقق مسیر توسعه اسلامی برای تمام کشورهای جهان، تحت تأثیر قرار داد.