فراکسیون‌های مجلس نمی‌توانند خلأ احزاب را پر کنند

سرویس سیاسی « فردا »: در نبود نظام انتخاباتی مبتنی بر فعالیت‌های حزبی، به‌جای فراکسیون‌های حزبی با تعداد کرسی‌های مشخص پارلمانی، شاهد بروز و ظهور فراکسیون‌های ناشناخته با نام‌های متنوعی هستیم که کمتر از آنچه باید، در آرایش سیاسی نمایندگان ایفای نقش می‌کنند.

با وجود این، همه ساله در آستانه برگزاری انتخابات هیأت رئیسه مجلس، این فراکسیون ها فعال شده و با معرفی نامزدهای پیشنهادی، خودی نشان می دهند و اما پس از برگزاری انتخابات، تنها نامی از آنها باقی می ماند و بس.

طی چند دوره اخیر مجلس شاهد شکل گیری فراکسیون های متنوعی چون رهروان ولایت، اصولگرایان، ائتلاف حزب الله، پیشرفت و عدالت، وفاق و کارآمدی، اصولگرایان تحول خواه، انقلاب اسلامی، جبهه پایداری، خط امام و مستقل ها بوده ایم که گاه زاییده تحولات سیاسی بیرون مجلس و گاه حاصل شکاف های سیاسی در بین نمایندگان بوده اند.

با توجه به فرارسیدن زمان برگزاری دور تازه ای از انتخابات هیات رئیسه مجلس، بار دیگر شاهد فعال شدن فراکسیون های عمده مجلس نهم هستیم. این درحالی است که حمیدرضا فولادگر، نماینده مردم اصفهان در گفت وگو با جام جم، فعالیت فراکسیون های پارلمانی در مجلس نهم را ناکافی ارزیابی کرده و با مقایسه نقش آفرینی فراکسیون های موجود با جایگاه فراکسیون های حزبی در نظام پارلمانی، نقش این فراکسیون ها را در بهبود فرآیند تصمیم گیری در مجلس منوط به پویایی و کنش قاعده مند فراکسیون های موجود می داند.

آقای فولادگر، دلیل شکل گیری فراکسیون ها در مجلس چیست و اصولا تشکل هایی که حول محور نمایندگان در پارلمان شکل می گیرد، چه کمکی به ایفای نقش وکلای مردم می کند؟

دقت کنید مجلس در کنار وظایف قانونگذاری و نظارت، دارای ماهیتی سیاسی است و نمایندگان براساس موضوعات روز جامعه موضعگیری سیاسی دارند، اظهارنظر می کنند و گاهی ضرورت ایجاب می کند به صورت مشترک بیانیه ای صادر کنند. مردم هم همین انتظار را از وکلای خود در مجلس دارند. این موضعگیری ها البته گاهی مانند پرونده هسته ای کشورمان ملی است و مثلا رئیس مجلس به نمایندگی از کل نمایندگان موضع واحدی را اتخاذ می کند و گاهی هم سیاسی و جناحی بوده که ناشی از سلایق متفاوت نمایندگان است. همین سلایق متنوع در مجلس، وجود فراکسیون ها را اجتناب ناپذیر می کند. این فراکسیون ها در دوره هایی فقط «اکثریت / اقلیت» بودند، در برخی دوره ها «اصلاح طلب / اصولگرا» شدند و گاهی هم مثل دوره نهم مجلس، شاهد شکل گیری دو فراکسیون اصولگرا بدون تشکیل فراکسیون اقلیت یا اصلاح طلب هستیم.

تشکیل این فراکسیون ها چقدر از بیرون مجلس اثر می پذیرد و تا چه حدی متاثر از تحولات درونی است؟

بخشی درونی و قسمتی هم بیرونی است. مثلا برخی فراکسیون ها نتیجه رقابت گروه هایی از نمایندگان در جریان انتخاب هیأت رئیسه و برخی هم نتیجه فعالیت جریان های وسیع تر سیاسی در کل جامعه هستند. مثلا وقتی جریانی به نام اصولگرا در کشور وجود دارد، بدیهی است یک فراکسیون مجلس که به این جریان نزدیکی بیشتری دارد به این نام فعالیت پارلمانی می کند. این فراکسیون ها گاهی چنان گسترده عمل می کنند که ترکیب کمیسیون های مجلس نیز متاثر از فعالیت آنها می شود.

اشاره کردید به دوگانه بودن فراکسیون نزدیک به اصولگرایان در مجلس نهم. چرا این شکاف بین نمایندگانی که هر دو از یک طیف بودند ایجاد شد؛ این ناشی از اختلافات درونی بود یا تنوع سلایق بیرونی؟

از همان ابتدا تلاش شد، این شکاف بروز پیدا نکند و اصولگرایان مجلس نهم مثل مجلس هفتم و هشتم در یک فراکسیون واحد ایفای نقش کنند. با وجود این از مجلس هشتم این دوگانگی ایجاد شد و برخی نمایندگان به نام فراکسیون انقلاب، از فراکسیون اصولگرایان جدا شدند. در همین خصوص در مجلس نهم هم فراکسیون رهروان ولایت پس از اختلاف نظر بر سر ریاست مجلس تشکیل شد و این فراکسیون در مقابل فراکسیون اصولگرایان که حامی آقای حدادعادل بودند، از آقای لاریجانی رئیس فعلی مجلس حمایت کرد. البته تنها اختلاف نظر بر سر ریاست مجلس باعث این دوگانگی نبود و اختلاف بر سر برخی مسائل سیاسی هم ایجاد فراکسیون دیگر اصولگرایان مجلس را موجب شد.

با توجه به نقشی که انتخاب هیأت رئیسه مجلس در تشکیل فراکسیون ها دارد، فکر می کنید در انتخابات پیش روی هیأت رئیسه شاهد تشکیل فراکسیون تازه ای باشیم؟

البته موضوع تشکیل فراکسیون اعتدال به گوش می رسد، اما در جریان انتخاب هیأت رئیسه چون رقابتی بر سر رئیس و نواب رئیس وجود ندارد، فکر نمی کنم فراکسیون تازه ای شکل بگیرد. البته برای دبیر و ناظران، فهرست های متفاوتی پیشنهاد می شود، اما گویا فراکسیون اصولگرایان، رقیبی برای رئیس و نایبان فعلی رئیس مجلس معرفی نخواهد کرد.

اگر بخواهید عملکرد فراکسیون های مجلس را در ادوار اخیر ارزیابی کنید، فکر می کنید این فراکسیون ها نقشی در بهبود عملکرد پارلمان داشته اند؟

موفقیت فراکسیون ها بستگی به روش کار آنها دارد. اگر این فراکسیون ها براساس اخلاق، انصاف و به طور قاعده مند ایفای نقش کنند، می توانند کمکی برای تنویر افکار عمومی و اذهان نمایندگان باشند، اما اگر فعالیت آنها بی محتوا و تنها معطوف انتخابات و موقت باشد، نمی شود امیدی به اثرگذاری آنها داشت. این را هم از یاد نبرید فراکسیون های مجلس جایگزین فراکسیون های حزبی شده اند و در خلأ احزاب و در نبود نظام حزبی و نظام انتخاباتی متکی بر احزاب ایفای نقش می کنند. بنابراین اگر این فراکسیون ها دارای مواضع روشن و رفتاری فعالانه در حوزه های سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و دیگر عرصه ها نباشند، نمی توانند تاثیر خاصی بر خروجی مجلس بگذارند.

فکر می کنید فراکسیون های فعلی مجلس ویژگی های یک فراکسیون پارلمانی اثرگذار را دارند؟

همان طور که اشاره کردم، برعکس اصلاح طلبان که به دلیل تعداد اندک برخلاف مجالس قبلی دارای فراکسیون نیستند، اصولگرایان مجلس فراکسیون هایی دارند که جلساتی برگزار می کنند و بیانیه هایی هم می دهند، اما فعالیت آنها اصلا در حد و اندازه های لازم نیست. یعنی نه فعالیت های آموزشی برای اعضای خود دارند، نه کادرسازی می کنند، بنابراین در مجلس نیز از پویایی و فراگیری که لازم است برخوردار نیستند. با وجود این همین فعالیت های محدود صورت گرفته می تواند مفید باشد و اگر حجم برنامه های فراکسیون ها افزایش یابد، می توانیم شاهد اثرگذاری بیشتر آنها در مجلس باشیم.

منبع:‌ جام جم آنلاین