با ظریف و روحانی تعامل کنید/ امریکا باید ایده «شفافیت» را جایگزین «برچیدن» کند

سرویس سیاسی «فردا»: فرید زکریا تحلیلگر سرشناس امریکایی به دولت امریکا توصیه کرد، ایده شفافیت بیشتر را جایگزین تلاش برای برچیدن برنامه هسته ای ایران در گام نهایی کند.

متن کامل مقاله زکریا که روز جمعه 11 بهمن 1392 (31 ژانویه 2014) در روزنامه واشینگتن پست منتشر شده چنین است:

***

پس از آنکه ایران و قدرت های بزرگ جهان توافقی موقت را در خصوص برنامه هسته ای تهران امضا کردند ، انتظارات بسیار بالا بود. در هفته گذشته، این انتظارات به شدت کاهش یافت زیرا مقامات ایران اظهارات علنی تندی بیان کرده اند و نخست وزیر اسرائیل نیز بر مخالفت خود با تقریبا با هر توافق قابل تصوری تاکید کرد. این شک و سوءظن را چند سناتور سرشناس آمریکایی نیز ابراز کردند. این وضع به معنای غیر ممکن بودن دستیابی به توافق نهایی با ایران نیست ولی به این معناست که تهران و غرب برای رفع اختلاف های فراوان و نیز نحوه برخورد با مانع اصلی پیش روی خود که داخلی است شروع به فکر کردن خلاقانه کنند.

اظهارات مقامات ایران که توجه زیادی را جلب کرد ، سخنان رئیس جمهور و وزیر امور خارجه ایران بود محمد جواد ظریف وزیر امور خارجه ایران به شبکه تلویزیونی سی ان ان گفت بر خلاف آنچه آمریکا مکرر تاکید کرده است ، ایران با برچیدن هیچ چیزی موافق نیست.

فرید زکریا نویسنده مقاله در ادامه نوشت : حسن روحانی رئیس جمهور ایران نیز بعدا در مصاحبه ای در شبکه سی ان ان به من گفت ایران هیچکدام از دستگاههای فعلی سانتریفوژ خود را از بین نخواهد برد. روحانی همچنین به من گفت ایران رئاکتور آب سنگین خود در اراک را تعطیل نمی کند که این یکی از موارد مورد بحث با غرب است.

ایران و آمریکا در مورد توافق نهایی مورد قبول ، اختلاف های بنیادین دارند. بر مبنای مذاکره من با روحانی و مقامات دیگر ایران ، احساس من این است که تهران این دیدگاه را دارد: ایران به جهانیان تضمین ها و شواهدی ارائه خواهد داد که برنامه هسته ای اش غیر نظامی است و نظامی نیست. این به معنای آن است که ایران اجازه سطوح بی سابقه ای از بازدیدهای سرزده از همه تاسیسات خود را خواهد داد. این روند پیش از این آغاز شده است. توافق موقت هسته ای خواستار بازرسی های بین المللی از کارخانه های تولید ، معادن و تاسیسات نورد شده است. این هفته برای نخستین بار تقریبا در یک دهه گذشته ، بازرسان وارد معادن اورانیوم ایران شدند.

در عین حال، مقامات ایران مصمم اند هیچ محدودیتی را در مورد برنامه هسته ای خود نپذیرند. مقامات ایران اغلب در این باره صحبت می کنند که با آنها مانند هر کشور دیگر عضو معاهده منع گسترش سلاح های هسته ای ( ان پی تی ) برخورد شود. از نظر مقامات ایران این به معنای برخورداری از حق نامحدود غنی سازی اورانیوم برای تولید برق است.

در حقیقت، این معاهده به طور مشخص در مورد فعالیت های غنی سازی اورانیوم چیزی نمی گوید. بسیاری از کشورهای دارای نیروگاههای هسته ای ، اورانیوم را غنی سازی نمی کنند ولی کشورهای دیگر این کار را انجام می دهند. این وضع به ایران امکان می دهد به طور منطقی ادعا کند که غنی سازی اورانیوم تاکنون اقدامی مجاز بوده است. تنها معیاری که ان پی تی تعیین می کند این است که همه تولید هسته ای باید برای اهداف صلح آمیز صورت بگیرد.

دیدگاه آمریکا در مورد توافق نهایی کاملا متفاوت و ناشی از این عقیده است که ایران برای ایجاد اعتماد در این باره که برنامه هسته ای اش صلح آمیز است باید گامهای ویژه ای بردارد.

آمریکا به ایران اجازه غنی سازی میزان اندک و نمادین اورانیوم را تا سطح پنج درصد می دهد. این سطح از غنی سازی اورانیوم برای رسیدن به سطوح تسلیحاتی زمانبر است. ایران فراتر از آن هزاران دستگاه سانتریفوژ فعلی خود را بر می چیند و رئاکتور آب سنگین خود را تعطیل می کند. واشنگتن می خواهد زمان انجام کار میان برنامه غیرنظامی و نظامی را افزایش دهد.

دو طرف باید در مورد نگرانی های اصلی خود بسیار فکر کنند. مقامات ایران باید با این حقیقت کنار بیایند که به دلایلی خوب با کشورشان به شکلی متفاوت رفتار می شود. ایران برنامه هسته ای دارد که مشکوک است و سرمایه گذاری هنگفت برای تولید مقادیر اندکی برق صورت گرفته است. ایران همچنین در گذشته جهانیان را در مورد برنامه هسته ای خود فریب داده است. واشنگتن نیز باید درک کند در حالی که بیشتر از آنکه در مورد بازرسی ها تصور می کرد ، امتیاز بدست آورد، در مورد به عقب باز گرداندن برنامه فعلی ایران، امتیاز کمتری می تواند بدست آورد. اگر آمریکا بتواند تضمین کند یک مدت زمان واقعی انجام کار بین شش ماه تا یک سال در اختیار خواهد داشت ، این دستاورد مهم است. از همه مهم تر ، اگر ایران بازرسان را بیرون کند ، اوضاع بلافاصله تغییر می کند و واشنگتن برای واکنش نشان دادن به شش ماه نیاز نخواهد داشت.

مصالحه های خلاقانه ای وجود دارد که می توانند بسیاری از اختلاف ها را کاهش دهند. کالین کال از دانشگاه جرج تاون و جوزف کارینسیون از موسسه Ploughshares Fund که هر دو در مورد این موضوعات کار می کنند به من گفتند که می توان سانتریفوژها را بدون اینکه از بین برده شود تعطیل کرد. در حقیقت ، ایران بیش از 19800 دستگاه سانتریفوژ نصب شده در اختیار دارد ولی کمتر از نصف آنها عملیاتی هستند. اکنون مصالحه هایی از این دست دیده می شود. ایران همواره گفته بود ذخیره اورانیوم با غنی شدگی بیست درصدی خود را از کشور خارج نمی کند. در عین حال ، ایران اکنون موافقت کرده است با رقیق سازی و اکسید کردن این اورانیوم را خنثی کند. به همین شکل ، ایران می تواند به فعالیت رئاکتور آب سنگین خود ادامه دهد ولی آن را به سامانه آب سبک تغییر دهد.

من با ظریف و روحانی مصاحبه داشته ام و معتقدم این دو نفر افرادی میانه رو هستند که به دنبال همگرایی بیشتر ایران با جهان اند. مثلا روحانی به طور ضمنی به من گفت رهبران جنبش سبز در چند ماه آینده آزاد می شوند. اما من همچنین اطمینان دارم ظریف و روحانی به سبب وجود مخالفان زیاد با محدودیت هایی عمل می کنند.

همین موضوع را می توان در مورد دولت اوباما نیز بیان کرد. بهتر است به جای امیدواری به اینکه در ژنو توافق هایی حاصل می شود ، دو طرف برای دستیابی به توافق نهایی و مصالحه های مربوط به آن، زمینه را در داخل نیز آماده کنند.