سه مجلس و ۱۲ سال فرصت/ کار امیرکبیری انجام شد؟

سرویس سیاسی «فردا»: «یکى از نامهاى داراى افتخار در تاریخ ما - به‌‌ همان اندازه‌یى که واقعیت دارد - امیرکبیر است. امیرکبیر در کشور ما سه سال در رأس دولت بوده است. معلوم مى‌شود سه سال وقت خیلى زیادى است. همه‌ى کارهایى که امیرکبیر انجام داده و همه‌ى خاطرات خوبى که تاریخ و ملت ما از این شخصیت دارد، محصول سه سال است. بنابراین چهار سال، وقت کمى نیست - وقت خیلى زیادى است - به شرط این‌که از همه‌ى این وقت به نحو درست استفاده شود.»

این جملات را مقام معظم رهبری در سال اول تشکیل مجلس هفتم خطاب به نمایندگان آن دوره مجلس گفتند تا آن‌ها را متوجه نکته‌ای بزرگ کنند؛ فرصت خدمتگزاری چهارساله نمایندگان به آن اندازه بلند هست که منشاء تحولاتی بزرگ در کشور شود. حال اینکه چه تعداد از نمایندگان این چهارسال فرصت طلایی را مغتنم می‌دانند و یا خیر بحث دیگری است اما مطالبات اصلی و محوری مردم، نظام و رهبری از نمایندگان ۳ دوره اخیر تا چه حد تحقق یافته است؟

ضرورت کار اصولی به جای تنش زایی

مجلس ششم در شرایطی افتتاح شد که ۳ سال پیش از آن، جناح چپ کرسی ریاست جمهوری را فتح کرده بود و با تصاحب اکثریت کرسی‌های مجلس ششم، به نوعی مجلسی هماهنگ و همسو با خود را شکل داد. مجلس ششم اما از‌‌ همان ابتدا بنای سیاسی کاری و تنش زایی را گذاشت و با اتخاذ رویکرد هزینه سازی برای نظام کوشید تا منافع جریان متبوع خود را پی بگیرد. از این رو دغدغه نمایندگی مردم و پی گیری مطالبات آنان، خیلی زود از برنامه‌های کاری مجلس خارج شد و گروکشی سیاسی جای خود را به کار اصولی داد.

مقام معظم رهبری در مقاطع مختلف، مجلس ششم را دعوت به پرداختن به وظیفه اصلیشان کردند و آن‌ها را از انحراف انذار دادند. از جمله در‌‌ همان ابتدای روی کار آمدن مجلس ششم، ایشان با اشاره به شکل گیری مجلس پس از انقلاب مشروطه فرمودند: «دو آفت بر آن مجلس مسلط شد: یکى تعطیل و توقّف، یکى انحراف. انحراف مجلس هم این بود که نمایندگان به وظیفه نمایندگى خود عمل نکردند.»

اما متاسفانه این انذار‌ها، بر آن مجلس اثربخش نشد و نهایتا با غائله استعفا و قهر سیاسی، دوره مجلس ششم به پایان رسید. از این رو بود که مقام معظم رهبری چند سال بعد با اشاره به عملکرد مجلس ششم، خطاب به نمایندگان دوره هفتم مجلس فرمودند: «شرایطى که قبل از پدید آمدن این مجلس به وسیله‌ى بعضى اشخاصى که از روى غفلت، کارهایى انجام مى‌دادند به وجود آمده بود - رفتن به سمت تحریم انتخابات، رفتن به سمت استعفاى نمایندگان، اعتصاب در مجلس، مقابله‌ مجلس - چیزهاى بد و عجیبى بود و صداى عمومى مجلس، با خیلى از مبانى و اصول نظام مغایرت داشت. در یک چنین فضایى، این مجلس روئید. معناى این چیست؟ مجلس را که کسى نصب نمى‌کند؛ مجلس را مردم انتخاب مى‌کنند؛ معنایش این است که دل این ملت براى‌‌ همان چیزى مى‌تپد که کسانى برنامه‌ریزى کرده بودند که آن را قلعِ ماده کنند؛ دل این ملت براى اصول اسلامى مى‌تپد.»

مبارزه با فساد

«آن روزى که بنده مسأله‌ى مبارزه‌ى با فساد را گفتم، توقعم این بود که مجلس شوراى اسلامى سینه سپر کند و جلو بیاید و در این میدان حرکت کند تا ما دیگر احتیاج نداشته باشیم دنبال کنیم؛ اما متأسفانه این‌طور نشد. آن‌ها نکردند، شما بکنید. البته به قول برادر ظریف و نکته‌سنجمان، با دستمال کثیف نمى‌شود شیشه را تمیز کرد. اگر انسان بخواهد با فساد مبارزه کند، باید در درجه‌ى اول مراقب باشد که فساد دامن خودش را نگیرد. داخل خودتان و درون مجلس مراقب باشید. دست پاک، دامن پاک، زبان پاک و چشم پاک خواهد توانست در حوزه‌ى اقتدار وسیعى که شما دارید، همه چیز را پاک کند.»

این جملات را مقام معظم رهبری در دیدار با نمایندگان مجلس هفتم بیان کرده‌اند و سال‌ها پیش از آنکه فساد‌های اخیر رخ دهد به صورتی موکد، مجلس را نسبت به جدیت در برخورد با فساد ترغیب کرده بودند.

ایشان درباره نقش مجلس در مبارزه با فساد به ابزار مهم مجلس اشاره کرده و گفته بودند: «دیوان محاسبات را دست کم نگیرید. من در مجالس قبلى مکرر به مسؤولان و دست‌اندرکاران مى‌گفتم دیوان محاسبات را خیلى جدى بگیرید؛ این ابزار بسیار مهمى است. به شما هم این نکته را عرض مى‌کنم. البته بعضى گوش کردند، بعضى هم گوش نکردند؛ اما شما گوش کنید. دیوان محاسبات خیلى مهم است. بودجه‌ى عظیم این ملت، تنها درآمد عمده‌ى عمومى ملت است که در اختیار دستگاه‌ها قرار مى‌گیرد؛ باید مشخص باشد که این بودجه چگونه خرج شد. مسأله‌ى تفریغ بودجه و تشخیص صحت و سقم کارى که انجام گرفته، یکى از مهم‌ترین ابزارهاى نظارتى شماست؛ از این غفلت نکنید. اگر بخواهید از ابزارهاى نظارتى استفاده کنید، همه‌ى تلاش خود را بر این قرار دهید که ارتباط با دستگاه‌هاى اجرایى و تحت نظارتتان، قانونى باشد. بعضى از ارتباطهاى مخدوش، مطلقاً به ضرر شماست. نمى‌خواهیم به کسى یا چیزى یا جمعى اشاره کنیم؛ اما در فرض‌هاى ذهنى مى‌گنجد که بین بخشى از نمایندگان و بخشى از دستگاه‌هاى تحت نظارت، ارتباطاتِ مخدوش و غیرصحیحى به‌وجود بیاید. این، قطعاً نظارت را مخدوش خواهد کرد و قدرت نظارت را خواهد گرفت و توانایى عظیمى که قانون به مجلس داده است، از مجلس سلب خواهد کرد؛ آنگاه مجلس دیگر اثرگذار نخواهد بود.»

شاید بتوان گفت مجلس هفتم علی رغم اینکه نقاط مثبت فراوانی داشت، نتوانست به وظیفه نظارتی خود در خصوص مبارزه با فساد به طور کامل عمل کند و متاسفانه در بخش‌هایی از دستگاه‌ها این تلقی ایجاد شد که می‌توانند بدون حساب و کتاب هر آنچه می‌خواهند با بودجه دستگاه‌شان انجام دهند.

کار تخصصی و کارآمدی

نکته دیگری که همواره از مطالبات رهبری و مردم بوده مسئله کارآمدی و کار تخصصی در مجلس است. شاید بتوان گفت در مجلس ششم تا هشتم در این زمینه به خوبی عمل نشد و بعضا طرح‌هایی به صحن مجلس رسید که ناپخته و یا کاملا مشکل دار بودند. برای نمونه طرح حقوق مادام العمر و وقف دانشگاه آزاد در مجلس هشتم از این دست طرح‌های ناپخته و غیرکار‌شناسی بود. مقام معظم رهبری در دیدار با نمایندگان مجلس هشتم در این زمینه می‌فرمایند:

«کمیسیون‌ها در مجلس خیلى وظیفه و نقش بر عهده دارند. کمسیون‌ها خیلى باید کار کنند. صحن علنى مجلس البته جاى تصمیم‌گیرى است، اما کار بنیانى در کمیسیون‌ها انجام می‌گیرد؛ بلکه حتّى ما در طول این سالهاى متمادى در مجلس کسانى را سراغ داشتیم که قبل از اینکه بیایند توى کمیسیون اظهارنظر کنند، خودشان پیش‌مطالعه می‌کردند، می‌رفتند نگاه می‌کردند، مطالعه می‌کردند، جوانب قضیه را می‌سنجیدند. اینجور کارى خیلى خوب است. آن وقت شما هنگامى که وارد مجلس شدید، وارد صحن شدید، قانون که مطرح شد، موافق و مخالف که صحبت می‌کنند، هر نکته‌اى از سخنان آن‌ها مورد توجه قرار می‌گیرد. اینکه نباشد، آدم خالى‌الذهن باشد، حرف موافق و مخالف مثل این است که یک چیزى دارند توى فضا و هوا می‌گویند؛ تصمیم‌گیرى انسان هم تصمیم‌گیرى متکى به حجت نخواهد بود؛ چه درباره‌ى قانون، چه درباره‌ى بعضى از مصوبات دیگر؛ تعیین اشخاص، وزیر، غیر وزیر. وقتى قبلاً مطالعه شده باشد، انسان با حجت وارد می‌شود. گاهى می‌شود که ده نفر مخالفت می‌کنند، فضا فضاى مخالف است؛ اما شما که موافقید، استدلال دارید، فکر دارید و بر طبق آن اجتهاد و فهمى که از مسئله دارید، عمل می‌کنید؛ این درست است. یعنى می‌خواهم خدمت آقایان و خانم‌ها عرض کنم که کار بررسى در کمیسیون، بلکه قبل از کمیسیون را باید جدى گرفت. لذا حضور در کمیسیون‌ها خیلى مهم است، و حضور سر ساعت و حضور مستمر خیلى اهمیت دارد.» هشدارهای رهبری در خصوص وظایف و کارکردهای مجلس در نظام سیاسی - اجتماعی نشان از اهمیت این نهاد در قانون اساسی و نظر رکن اساسی انقلاب دارد. اهمیتی که وظایف آن را دوچندان می کند. با این وصف باید در خصوص مجلس نهم و انتخابات پیش رو از تجارب گذشته درس گرفت و با بنا نهادن نظمی انقلابی در مسیر انتخاب کاندیداهای انتخابات این هشدارها و توقعات رهبری را نصب العین قرار داد تا مجلسی انقلابی و آرمان گرا با بدنه کارشناسی قوی شکل گیرد