دانه مرکبات به جای گندم سبز کنید

سرویس سبک زندگی فردا: تا شب عید هرچه بتوانند می‌فروشند و آنچه باقی می‌ماند یکراست روانه سطل زباله می‌شود. سرنوشت سبزه‌های به فروش نرفته همین است.به نقل از سیمرغ بعد از تحویل سال دیگر به کار کسی نمی‌آیند.

همان‌ها هم که به فروش می‌رسند البته روز ۱۳ فروردین سرنوشتی مشابه پیدا می‌کنند، با این تفاوت که آن‌ها را به آب روان می‌سپارند تا بلا و بیماری را از خانه دور کند.رسم کهن قرن‌هاست پابرجاست. حالا، اما گروه‌هایی در تلاشند شیوه‌ای دیگر را جایگزین رسم پیشین کنند؛ شیوه‌ای که هدر رفت منابع را به حداقل می‌رساند و حتی به زعم آن‌ها به سود محیط زیست است. نه به سبز کردن غلات و حبوبات، از جمله این راهکارهاست. طبق برآورد‌ها هرسال حدود ۶۰ میلیارد ریال با احتساب مواد اولیه و آب شیرین مصرفی، برای تهیه سبزه عید ایرانیان هزینه می‌شود.

بعضی گروه‌های زیست محیطی پیشنهاد می‌دهند جای اینکه گندم و عدس برای سال نو سبز کنیم، می‌توانیم از دانه مرکبات، خرما و بلوط استفاده کنیم که در آن صورت به جای یک ظرف سبزه، نهالی خواهیم داشت که دورانداختنی نیست و می‌تواند به رشد خود ادامه دهد و حتی چند صد سال عمر کند و یادگار خوبی برای آیندگان باشد. این چیزی است که در کانال‌های تلگرامی و سایت‌های این گروه‌های زیست‌محیطی دیده می‌شود.

بعضی‌ها از این شیوه استقبال کرده‌اند و برخی هم آن را نوعی مته به‌خشخاش گذاشتن می‌دانند و معتقدند بین این همه اتلاف و اسراف منابع انرژی، حالا چرا باید به رسم دیرین پیله کنیم و آیا دیواری کوتاه‌تر از سین سفره نوروز پیدا نکرده‌ایم؟ عده‌ای از کارشناسان هم جدا از بحث فرهنگی و رسوم نوروز، اصولاً با کاشت نهال آن هم در شرایط بی‌آبی ایران موافق نیستند.

این میان آنقدر نظر‌ها متفاوت است که آدم می‌ماند کدام را بپذیرد و از کدام یکی چشم پوشی کند. واقعیت محتوم را، اما همه می‌دانند. آب نداریم و این واقعیت آنقدر غیرقابل چشم‌پوشی و انکار است که گریزی از پذیرفتنش نیست. مظفر افشار، فعال زیست محیطی معروف به پدر بلوط ایران از جمله کسانی است که سال‌ها مشغول بررسی روی سبز کردن دانه‌های گیاهی بوده است. او می‌گوید: «من روی سبز کردن دانه‌های مختلف از جمله سیب، مرکبات، خرما و آنچه سبز کردنی است کار کرده‌ام، حتی دانه جارو که بهترین سبزه را می‌دهد.

کاری که فراخوان‌ها برای جلوگیری از کاشت گندم و حبوبات می‌کنند، کار خوبی است، اما باید توجه داشت که هم سنت را حفظ کنیم و هم از هدررفت غلات و حبوبات جلوگیری کنیم. باید در این مورد روش درست را پیاده کنیم و اگر می‌گوییم جای سبزه، نهال می‌کاریم منظورمان این نیست که نهال را پای سفره هفت سین بگذاریم.

بهترین روش این است که از هسته‌های دور ریختنی و ظروف دور ریختنی استفاده کنیم. هسته‌های مرکبات مثل پرتقال و لیمو و نارنج و همچنین دانه خرما و آنچه بشود کاشت. نحوه کشت را هم مشخص کردیم. ما می‌توانیم با توجه به دستورالعمل، این دانه‌ها را بکاریم و سبزه زیبایی برای سفره خود داشته باشیم و بعد از سیزده هم هرکس می‌تواند هرجایی که مناسب دید، نهال را بکارد. حالا می‌توانند در حیاط خانه بکارند یا باغچه جلوی منزل یا پارک و هرجای دیگری. کافی است ۴ تا ۵ درصد این‌ها به درخت تبدیل شود. آنوقت تولید ۶۰ درصدی اکسیژن و از بین رفتن گاز‌های سمی را خواهیم داشت. به این شکل است که ما می‌توانیم جایگزین کردن نهال را به جای سبزه عید نوروز داشته باشیم. هم از دانه‌های دورریختنی استفاده درست کرده‌ایم و هم از ظروفی مثل قوطی رب و امثال آن و به این شکل جلوی تخریب محیط زیست بوسیله آن‌ها را گرفته‌ایم.»

این می‌تواند راهکار خوبی باشد، اما مخالفانی هم دارد. از آن جمله دکتر اسماعیل کهرم، بوم‌شناس و مشاور رئیس سازمان حفاظت محیط زیست است که می‌گوید: «سنت نوروز از پدران ما به جا مانده و باید آن را زنده نگه داریم. اگر حساب کنیم که ۲۰ میلیون خانواده ایرانی، هرکدام نیم کیلو گندم سبز کند، مگر چقدر می‌شود؟! هر کیلو گندم حدود ۱۵۰۰ تومان قیمت دارد و در کل مگر چه عددی می‌شود که ارزشش را داشته باشد یک رسم کهن را از بین ببریم؟ در ثانی اصلاً قیمتی هم داشته باشد، ما باید برای حفظ آداب و سنن‌مان هزینه کنیم. در همه جای دنیا هم برای حفظ آداب و رسوم هزینه می‌کنند. همین جشن هالووین را نگاه کنید؛ داخل کدوحلوایی را خالی می‌کنند و شمع جای آن روشن می‌کنند. می‌دانید چقدر کدو برای این کار حیف و میل می‌شود؟ با این حال کسی دست به این سنت نمی‌زند، یا همین ولنتاین. اگر این‌طور باشد که باید بگویند در ولنتاین چقدر شاخه گل سرخ هدر می‌شود و چقدر کارت باید چاپ شود. در مورد بقیه سنت‌ها هم همین است و ما می‌توانیم بگوییم هرکدامشان به هدررفت سرمایه منجر می‌شود، اما به هرحال باید برای حفظ آن‌ها هزینه کنیم و آن‌ها را به فرزندانمان انتقال دهیم.

سبز کردن گندم و حبوبات هم سنتی است که از قدیم به ما رسیده. در قدیم می‌آمدند و در هر منطقه هفت خشت از خاک آن منطقه را برمی‌داشتند و روی یکی گندم، یکی جو، یکی ماش، یکی عدس و روی بعدی‌ها دیگر حبوبات را می‌کاشتند و هرکدام بهتر رشد می‌کرد، تصمیم می‌گرفتند آن سال همان را در منطقه بکارند تا محصول بهتری برداشت کنند. این فرهنگ از چنین جا‌هایی ناشی می‌شود و حیف است به آن دست بزنیم و از بین ببریمش. بهتر است جای این کار، در مورد خرید و فروش ماهی قرمز و لاک پشت فعالیت کنیم. یک ماهی قرمز می‌تواند تا ۳۵ سال عمر کند، ولی در خانه‌های ما با شرایط بد نگهداری ۲۰ روز عمر می‌کند. بهتر است جلوی خرید و فروش گسترده این موجودات را بگیریم.»

محمد درویش، فعال زیست محیطی و مدیر کل دفتر آموزش و مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست، اما مسأله را کلان‌تر می‌بیند: «ایرانیان سالانه حد ود ۳ میلیون تن گند م را بد ون مصرف، هد ر می‌د هند. این د رحالی است که بخش قابل توجهی از گند م، پیش از تبد یل شد ن به نان، هد ر می‌رود. سالانه ۴ هزار و ۶۰۰ میلیارد تومان یارانه به نان تعلق می‌گیرد که حد ود ۳۰ د رصد این یارانه صرف ضایعات آرد و نان می‌شود. د ر این میان، اگر همه ۲۲ میلیون خانواد ه ایرانی، از سبزه د ر هفت سین خود استفاد ه کنند که نمی‌کنند، آن‌گاه زمینی به وسعت ۱۸۰۰ هکتار باید به کشت گند م سبزه هفت‌سین اختصاص یابد؛ یعنی از ۴ میلیون هکتار وسعت کشتزار‌های گند م، کمتر از پنج صد م د رصد آن به سبزکرد ن سفره‌های هفت سین ایرانیان اختصاص د ارد. پرسش اصلی این است که چرا نگرانی و واکنش ما نسبت به این پنج صد م د رصد بیشتر از آن ۳۰ د رصد است؟!

د ر مورد آبی که برای سبز کرد ن سبزه‌ها مصرف می‌شود هم رقم نیم میلیون مترمکعب ذکر شد ه، د ر صورتی که فقط د ر تهران به اند ازه آب پشت سد کرج، که معاد ل ۴۰۰ برابر آن رقم است، آب بد ون محاسبه و پرد اخت آب بها هد ر می‌رود و د ر کل کشور بیش از ۳۲ میلیارد متر مکعب پساب از د سترس خارج می‌شود و نیز د ر اثر ضایعات بخش کشاورزی بیش از ۲۷ میلیارد متر مکعب آب هد ر می‌رود.» چیزی به عید نمانده و چند روز دیگر پیاده‌رو‌ها پر می‌شود از بساط سفره هفت‌سین. خیلی‌ها هم هستند که خودشان دست به‌کار می‌شوند و همین روزهاست که سینی‌های سبزه را آماده کنند. اما پیشاپیش بحث‌های مجازی داغ است؛ عده‌ای مخالف سبزه و مدافع محیط زیست و عده‌ای هم مدافع سنن و به چالش کشیدن اعداد و ارقام طرف مخالف؛ مثل اینکه با این چند تن گندمی که می‌گویید هدر می‌رود، چقدر بربری یا دورریز نان می‌شود پخت؟