مسجد ملک کرمان از کهن ترین مساجد ایران

سرویس سبک زندگی فردا: مسجد ملک از مساجد تاریخی کرمان است که در دوره سلجوقی ساخته شده است. به نقل از کجارو این مسجد در بخش جنوبی ناحیه تاریخی بازار کرمان قرار گرفته است.

مسجد جامع ملک یا مسجد امام خمینی از مساجد تاریخی و مربوط دوره سلجوقی است که در بافت قدیم شهر کرمان در میان خیابان امام خمینی، در بخش جنوبی ناحیه تاریخی بازار کرمان بنا شده است. این مسجد بزرگ‌ترین مسجد کرمان و از نوع مساجد چهار ایوانی است. تورانشاه سلجوقی بانی ساخت این مسجد ۹۰۰ ساله است. مسجد امام که از کهن‌ترین مساجد ایران محسوب می‌شود، بین سال‌های ۴۷۶ تا ۴۸۹ هجری قمری کار بنای آن به پایان رسیده است.

معماری مسجد

در ابتدا لازم به ذکر است که در گذشته آب‌نمایی به عمق ۴ متر به صورت روباز و از دو طرف دارای دو راه پله بوده که در قسمت غربی مسجد قرار داشته و برای گرفتن وضو مورد استفاده قرار می‌گرفته است. این آب‌نما باعث طراوت و تازگی مسجد می‌شد. قنات مستوره تامین‌کننده آب این مکان بوده است. آب قنات مستوره در کمتر از نیم قرن پیش خشک شد و آب‌نما را پر کرده و روی آن را سنگ‌فرش کردند.

مسجد ملک کرمان از شبستان‌های متعدد و صحن وسیعی تشکیل شده است. این مسجد ۹۱۹۱ متر مربع مساحت و سه درب ورودی و چهار ایوان دارد. ایوان بزرگ قبله، بزرگ‌ترین ایوان است که در ضلع غربی صحن قرار واقع شده است. این ایوان با آجر و به سبک دوره سلجوقی مزین شده است.

چند شبستان در این مسجد ساخته شده که شبستان امام حسن (ع) مشهورترین آن‌ها است. شبستان آقا شیخ حسن فقیه دارای ۲۲ ستون از شبستان‌های دیگر این بنا است. شبستان آقا علی با ۶ ستون در شمال غربی واقع شده که به شبستان امام موسی بن جعفر (ع) متصل می‌شود. شبستان ضلع جنوبی دارای ۲۷ ستون است، ولی شبستان واقع در ضلع شرقی کوچک است.

چندین محراب گچ‌بری شده کوچک که بین ۱۰۰ تا ۱۵۰ سال قبل از عهد سلجوقی بنا شده و به دوران آل بویه برمی‌گردد، از دیگر قسمت‌های مسجد است. سه محراب دیگر نیز که در پشت بام و در شبستان امام حسن (ع) قرار دارد، دارای گچ‌بری‌های زیبا و منحصربه‌فرد هستند که به قرن پنجم مربوط می‌شوند.

برج سلجوقی که برجی آجری است، در شمال شرقی مسجد بنا شده که بخش‌های بالایی آن ویران شده و فقط ۶ متر از آن سالم بر جای مانده است. تاق ورودی سردر، مقرنس‌کاری است و ترنجی برجسته در قسمت پایین تاق قرار دارد. گچ‌بری طرح گره اطراف تاق را آراسته کرده است.

سردر ورودی و اصلی مسجد، شمالی است؛ در قدیمی مسجد از جنس چوب و کم ارتفاع است. در گذشته برای این که افراد هنگام ورود به مسجد سری به نشانه تعظیم خم کنند و سپس وارد شوند، در‌های ورودی را کم ارتفاع درست می‌کردند. همین که از سردر شمالی داخل شدیم، وارد راهرویی با سقف نسبتا بلندی می‌شویم که آجرکاری معقل نمای آن را شکل داده است.

مسجد امام با شماره ثبت ۷۶۰ در ۱۵ مهر ماه سال ۱۳۴۶ در فهرست آثار ملی ایران ثبت شده است.